Năm 2024, nhiều người từng tin rằng lịch sử chính trị Mỹ vừa chứng kiến một bước ngoặt: Donald Trump chạm tới một đỉnh cao chưa từng có trong lòng cử tri gốc Latino. Chỉ một năm sau, những con số mới lạnh lùng cho thấy bức tranh đảo chiều gần như hoàn toàn. Cùng một cộng đồng ấy, cùng một tổng thống ấy, nhưng cảm xúc đi từ “hy vọng ông sẽ cứu vãn kinh tế” sang “đa số cho rằng chính sách của ông đang làm hại người Latino”. Trong một nước Mỹ đang bị khóa chặt bởi hai khối cử tri đỏ – xanh cố định, chính nhóm cử tri này đang trượt khỏi mọi khuôn mẫu cũ, trở thành “khối phiếu dao động lớn nhất” và nguy hiểm nhất cho bất kỳ đảng nào tự tin cho rằng mình đã “nắm chắc” họ.
TỪ KỲ TÍCH 2024: TRUMP TIẾN SÂU VÀO MỌI NGÕ NGÁCH CỘNG ĐỒNG LATINO
Rất khó để đánh giá thấp cú bứt phá của Trump với cử tri Latino trong kỳ bầu cử 2024. Về địa lý, ông cải thiện ở khắp nơi: từ vùng Rio Grande Valley của South Texas đến các khu dân cư Latino dày đặc ở South Bronx, từ cộng đồng người Mexico tại miền Tây Nam đến người Puerto Rico, Dominican ở Đông Bắc, rồi người Trung – Nam Mỹ ở Nam Florida.
Về nhân khẩu, bức tranh còn ấn tượng hơn. Dữ liệu từ các cuộc exit poll, phân tích cử tri hợp lệ của Pew và mô hình của các hãng dữ liệu như Catalist đều cho thấy cùng một câu chuyện: Trump leo lên xấp xỉ 45% phiếu Latino, mức cao nhất mà một ứng viên Cộng hòa từng đạt được, so với khoảng 35% năm 2020 và chỉ khoảng 3/10 vào năm 2016.
Trump gây chú ý nhất với nhóm đàn ông Latino không có bằng đại học – một “giao điểm vàng” của xu hướng giới tính và trình độ học vấn. Nhưng ông cũng tiến bộ rõ rệt với phụ nữ Latino, với cử tri có bằng đại học, với cả người Công giáo lẫn Tin lành. Lần đầu tiên, một ứng viên Cộng hòa được nhiều khảo sát ghi nhận là thắng đa số đàn ông Latino – điều mà trước đó ngay cả các chiến dịch Cộng hòa lạc quan nhất cũng chỉ dám mơ.
Không ít chiến lược gia bảo thủ khi đó đã hồ hởi tuyên bố: đây là một “tái cấu trúc lâu dài”, rằng “Latino thiên hữu về văn hóa” và cuối cùng đã “tìm lại mái nhà tự nhiên” ở đảng Cộng hòa. Nhưng chính thực tế sau 1 năm đã tạt một gáo nước lạnh vào mọi kết luận vội vã.
2025: ĐƯỜNG CONG ĐI XUỐNG VÀ CẢM GIÁC BỊ PHẢN BỘI
Ngay từ những tháng đầu nhiệm kỳ hai, mức ủng hộ Trump trong cộng đồng Latino bắt đầu trượt dốc. Đến cuối 2025, các khảo sát mẫu lớn của Pew cho thấy một bức tranh ngược hẳn với 2024: khoảng 70% người Latino nói chung không hài lòng với cách ông làm tổng thống. Gần 8 trong 10 cho rằng các chính sách của ông đang làm hại cộng đồng Latino, chỉ khoảng 1/10 cảm thấy được lợi.
Điều đáng chú ý là sự “quay lưng” này không chỉ đến từ những nhóm vốn đã xa lạ với Trump. Ngay cả những phân khúc từng là điểm sáng của ông – đàn ông Latino, đặc biệt là nhóm không có bằng đại học, và nhiều cử tri Tin lành – cũng thể hiện sự bất mãn rõ rệt. Trong khi năm 2024, ông thắng chắc đàn ông Latino không bằng đại học, thì chỉ một năm sau, dữ liệu lại ghi nhận khoảng hai phần ba nhóm này nói họ không tán thành hiệu quả điều hành của ông.
Trên hai trụ cột mà Trump từng hứa hẹn nhiều nhất – kinh tế và di trú – cử tri Latino lại đánh giá rất tệ. Khoảng 6 trên 10 cho rằng các chính sách kinh tế của ông đang làm tình hình tệ hơn, trong khi khoảng 7 trên 10 tin rằng chính quyền đang làm quá nhiều về trục xuất người nhập cư không giấy tờ. Khi được hỏi tổng thể, đa số áp đảo nói rằng thời Trump nhiệm kỳ hai khiến đời sống người Latino kém đi chứ không tốt hơn.
LÁ PHIẾU TRỪNG PHẠT: KHI LATINO TRỞ THÀNH “KHỐI DAO ĐỘNG THẬT SỰ”
Có một điểm thú vị mà nhiều nhà phân tích nhấn mạnh: rất nhiều người Latino bỏ phiếu cho Trump năm 2024 vốn đã không thích con người ông. Họ nghi ngờ tính khí, phản cảm với lời lẽ, nhưng vẫn chọn ông, vì tin rằng ông có thể xử lý tốt hơn vấn đề chi phí sinh hoạt, việc làm, lạm phát so với đối thủ của đảng Dân chủ. Đó là một quyết định mang tính “thử vận may kinh tế” hơn là sự mê mẩn cá nhân.
Khi một năm trôi qua mà không có “phép lạ” kinh tế nào tương xứng với kỳ vọng, trong khi giá cả vẫn khó chịu và nhiều chính sách bị nhìn nhận là thiên về trừng phạt hơn là nâng đỡ, tâm lý “thử rồi, không thích, đổi tiếp” bắt đầu lan rộng. Những người nghiên cứu lâu năm về cử tri Latino gọi đây là trạng thái “dealignment” – rời xa cả hai đảng, không muốn gắn chặt danh tính chính trị với bên nào, sẵn sàng quay sang trừng phạt bất cứ ai đang nắm quyền nếu thấy cuộc sống của mình không khá hơn.
Nói cách khác, cử tri Latino ngày càng không bỏ phiếu “vì yêu”, mà bỏ phiếu “vì giận”: giận ai đánh vào ví tiền, giận ai cứng rắn với di trú theo kiểu gieo sợ hãi bừa bãi, giận ai coi họ như một khối “phiếu đương nhiên” mà không buồn lắng nghe.
CHIẾN DỊCH TRỤC XUẤT QUÂN SỰ HÓA VÀ CÚ SỐC THỰC TẾ
Một trong những điểm mấu chốt khiến nhiều cử tri Latino quay lưng là cách chính quyền Trump triển khai chiến dịch trục xuất trong nhiệm kỳ hai. Khi còn tranh cử, không ít cử tri Latino – kể cả những người gốc di dân – chấp nhận lập luận “trục xuất tội phạm nguy hiểm, không đụng tới người lương thiện”. Họ nghe lời hứa “tập trung vào người có hồ sơ hình sự” và nghĩ rằng điều đó sẽ giúp cộng đồng của mình an toàn hơn.
Nhưng thực tế trên mặt đất lại khác: hình ảnh đoàn xe liên bang, các chiến dịch quy mô lớn ở những thành phố đông Latino, những câu chuyện gia đình tan vỡ vì những cuộc truy bắt giữa khu dân cư… bắt đầu xuất hiện dày đặc. Cảm giác “người có giấy tờ cũng phải mang theo hồ sơ trong túi vì sợ bị hỏi” không chỉ là nỗi ám ảnh của cộng đồng Somali ở Minnesota, mà còn dần len vào nhiều khu phố Latino ở Texas, California, New Jersey, Virginia…
Với nhiều người, đây là điểm gãy: họ nhận ra mình đã bỏ phiếu cho một tầm nhìn di trú khác với thứ đang được thực thi. Và khi thực tế khác xa những gì họ tưởng tượng, lá phiếu trở thành cách duy nhất để “phản đòn”.
HỆ QUẢ CHÍNH TRỊ: TỪ NEW JERSEY, VIRGINIA ĐẾN HẠ VIỆN 2026
Những con số về thái độ không chỉ nằm trên giấy. Kết quả bầu cử thống đốc gần đây ở New Jersey và Virginia đã cho thấy cú xoay chiều thực sự. Ở cả hai bang, ứng viên Dân chủ thắng vang dội, và điều quan trọng là họ lấy lại được khoảng hai phần ba phiếu Latino – cao hơn đáng kể so với kết quả năm 2024. Các khu vực có đông cử tri Latino cho thấy rõ một dòng chảy ngược: từ ủng hộ Trump và ứng viên Cộng hòa sang quay lại với Dân chủ hoặc ít nhất là bỏ phiếu chống lại người đương nhiệm Cộng hòa.
Nếu xu hướng đó lặp lại trong bầu cử Quốc hội 2026, chỉ riêng chuyển động của cử tri Latino cũng có thể đủ để đánh sập đa số mong manh của đảng Cộng hòa ở Hạ viện. Các ghế có đông cử tri Latino tại Arizona, Colorado, New Jersey, Pennsylvania, California… bỗng nhiên nóng hẳn lên. Ở California, người Latino chiếm phần lớn cử tri trong các khu vực mà Dân chủ muốn giành lại từ tay các dân biểu Cộng hòa; còn ở Texas, nhiều ghế mà Cộng hòa kỳ vọng “lật” nhờ làn sóng Latino năm 2024 nay trở thành chiến địa bất định.
South Texas là bài toán đặc biệt. Nơi đây từng là biểu tượng cho bước đột phá của Trump trong năm 2024 khi nhiều khu vực biên giới chuyển từ xanh sang đỏ. Một số chiến lược gia Cộng hòa vẫn tự tin cho rằng cộng đồng Latino thu nhập thấp ở đây thích cách tiếp cận cứng rắn với biên giới, khi họ mệt mỏi vì dòng người vượt biên gây áp lực lên dịch vụ công. Nhưng chính các khảo sát ở Texas cho thấy tỷ lệ người Latino nhìn Trump thiện cảm đã rơi từ khoảng một nửa năm 2024 xuống còn khoảng một phần ba. Những ai coi kết quả 2024 là “chuẩn mới” đang đứng trước nguy cơ đánh giá quá cao khả năng giữ chân cử tri Latino của mình.
MỘT CỬ TRI ĐANG LỚN LÊN KHÔNG THUỘC VỀ AI
Điều khiến bài toán Latino càng thêm khó cho cả hai đảng là tốc độ thay máu cử tri. Các nhà nhân khẩu học dự đoán mỗi năm sẽ có khoảng 1,1 triệu người Latino sinh ra ở Mỹ bước sang tuổi 18, trở thành cử tri mới trong ít nhất 25 năm tới. Cùng với dòng người nhập cư được nhập tịch, khối cử tri này luôn trong trạng thái “đang hình thành”, chưa kịp cứng lại trong một khuôn mẫu nào.
Khảo sát cũng cho thấy một tỷ lệ rất lớn cử tri Latino là những người mới tham gia lá phiếu trong ba kỳ bầu cử gần đây (2020, 2022, 2024). Nghĩa là, mỗi chu kỳ lại có một lớp người mới bước vào phòng phiếu, mang theo trải nghiệm kinh tế – xã hội riêng, không bị trói buộc bởi ký ức “Đảng Dân chủ là nhà”, cũng không mặc định tin rằng “Cộng hòa là tương lai”.
Trong khi nhiều nhóm cử tri khác đã “hóa đá” lòng trung thành – một lần đỏ thì mãi đỏ, một lần xanh thì mãi xanh – người Latino lại giữ cho mình quyền được đổi ý theo điều kiện thực tế: kinh tế thế nào, di trú ra sao, ai đang khiến đời sống của họ dễ thở hơn hay ngột ngạt hơn. Nhiều nhà quan sát cay đắng mà cũng có phần ngưỡng mộ: “Có lẽ người Latino là nhóm hiếm hoi đang bỏ phiếu đúng nghĩa trong một nền dân chủ khỏe mạnh: sẵn sàng thay đổi thói quen khi người cầm quyền làm điều bất lợi cho mình.”
BÀI HỌC CHO CẢ HAI ĐẢNG: ĐỪNG COI AI LÀ “CỬ TRI CỦA MÌNH”
Từ góc nhìn chiến lược, câu chuyện Latino gió đổi chiều nhanh chóng là một lời nhắc nhở rất rõ: không có nhóm cử tri nào thuộc về riêng một đảng. Việc tưởng rằng người Latino “tự nhiên thiên tả” từng khiến đảng Dân chủ chủ quan, để rồi đau đớn nhận ra năm 2024. Bây giờ, việc một số người Cộng hòa tin rằng “Trump đã khóa chặt được cử tri Latino” đang dẫn họ tới nguy cơ lặp lại sai lầm y hệt – chỉ khác màu áo.
Nếu muốn giữ hoặc giành được lòng tin lâu dài của cộng đồng này, cả hai đảng buộc phải làm điều khó nhất: trả lời bằng kết quả cụ thể cho những câu hỏi rất đời thường – lương, việc làm, giá nhà, học phí, di trú tử tế nhưng không tàn nhẫn. Và quan trọng không kém là ngôn ngữ: coi họ là người Mỹ bình thường, không là vật tế thần, cũng không là “khối phiếu” để dựng huyền thoại thắng lợi.
Trong một nước Mỹ bị đóng đinh bởi hai mảng màu đỏ – xanh, người Latino ngày càng hiện lên như một mảng tím rộng, chuyển sắc tùy theo ánh sáng của thực tế. Họ đã từng trao cho Trump một cơ hội lịch sử, và cũng đang rất nhanh tay rút lại khi cảm thấy bị phản bội. Ai hiểu được điều đó, có lẽ sẽ bớt kiêu hãnh khi thắng và bớt tuyệt vọng khi thua – bởi không có chiến thắng nào là vĩnh viễn trên lá phiếu của những người luôn sẵn sàng lên tiếng bằng một lần đổi phiếu khác.
