Từ vài chậu hoa, chiếc ghế ngả đến nỗi sợ bị đuổi khỏi nhà
Tháng 8 vừa rồi, bà Ngọc Trần, 87 tuổi, ở khu Kona Kai Mobile Home Park (Santa Ana, quận Cam) nhận lá thư cảnh cáo thứ ba. Ban quản lý yêu cầu bà dẹp bớt chậu hoa trên hiên và dọn hai chiếc ghế ngả, nếu không sẽ “có hành động pháp lý”. Lý do nghe qua tưởng như chuyện nhỏ: bà Trần để quá 5 chậu hoa cho phép, còn ghế ngả thì không đúng “mẫu nội thất được phê duyệt”. Nhưng với một cụ bà gần 90 tuổi, tiếng Anh hạn chế, mỗi phong bì cảnh cáo từ văn phòng quản lý là một cơn nhức đầu. “Mỗi lần họ gửi thư, tôi lại thấy áp lực, lo sợ, không biết phải làm sao”, bà kể. Bà và người chồng 91 tuổi đã sống ở Kona Kai được 7 năm. Những tháng gần đây, thư cảnh cáo dồn dập, kèm theo các “quy định nội bộ” mới mà hai cụ không tự đọc nổi, càng làm nỗi bất an về chỗ ở trở nên thường trực.

Nhà tiền chế – phao cứu sinh mong manh của người già quận Cam
Mobile home – nhà tiền chế – lâu nay được xem là lựa chọn “vừa túi tiền” với người thu nhập trung bình, nhất là người già sống bằng lương hưu. Cư dân mua căn nhà, nhưng chỉ thuê mảnh đất đặt nhà từ chủ khu, nên luôn ở thế yếu trước nội quy, phí đất và nguy cơ bị trục xuất. Luật cư trú mobile home của California trao quyền cho ban quản lý đuổi chủ nhà nếu họ vi phạm “nội quy hợp lý” ghi trong hợp đồng thuê đất. Kona Kai, với 208 căn được xây từ thập niên 1950, từng là khu nhà yên tĩnh dành cho người cao tuổi, nay có khoảng 145 gia đình gốc Việt sinh sống. Một căn 2 phòng ngủ, 2 phòng tắm giá khoảng 149.000 USD, tiền thuê đất trung bình 875 USD/tháng – con số với người đi làm có thể chịu được, nhưng với người sống bằng trợ cấp cố định thì là gánh nặng lâu dài. Ở quận Cam, giá thuê trung vị hiện đã lên tới 3.560 USD/tháng, gấp đôi mức trung vị toàn quốc, trong khi khoảng 40% dân số nơi đây là người thuê nhà. Trợ cấp hưu trí trung bình của An sinh Xã hội Mỹ chỉ khoảng 2.007 USD/tháng, thấp hơn cả tiền thuê một căn hộ một phòng ngủ ở khu vực này. Chỉ số Người Cao tuổi 2023 ước tính, một người cao tuổi “khỏe mạnh” ở quận Cam cần khoảng 38.772 USD/năm chỉ để trang trải mức sinh hoạt cơ bản, cao hơn 30% so với mức trung bình toàn quốc. Trong bối cảnh ấy, những khu mobile home như Kona Kai trở thành một trong những “phao cứu sinh” hiếm hoi còn lại.

Rào cản ngôn ngữ: một lá thư tiếng Anh, cả nhà mất ăn mất ngủ
Với cộng đồng gốc Việt đông đảo nhất nước Mỹ tại quận Cam, sống nhiều thế hệ chung một mái nhà, việc “góp gạo nấu cơm chung” là cách duy nhất để trụ lại trước chi phí nhà ở leo thang. Nhưng rào cản ngôn ngữ lại khiến người cao tuổi trở thành nhóm dễ bị tổn thương nhất. Nghiên cứu của dự án “Chữa lành California” thuộc Trung tâm Báo chí Y tế Annenberg (Đại học Nam California) cho thấy người cao tuổi gốc Việt ở quận Cam thường phải nhờ con cháu dịch hợp đồng thuê, thư cảnh cáo, thông báo trục xuất. Mỗi tờ giấy từ ban quản lý – viết toàn bằng tiếng Anh pháp lý, dày đặc chữ – có thể trở thành một cơn ác mộng. Vợ chồng bà Ngọc Trần mỗi lần nhận thư lại phải nhờ con trai ở xa dịch giúp, gọi điện thương lượng với ban quản lý. Cảm giác “không hiểu mình bị buộc tội gì” khiến nỗi lo mất nhà càng thêm nặng, nhất là khi hai cụ biết mình khó còn lựa chọn chỗ ở giá rẻ nào khác nếu bị buộc phải rời đi.

Ảnh một mobile home bán với giá $119,900 tại Kona Kai MHP, 4117 W McFadden Ave #623, Santa Ana, CA 92704
10 mins away from the Little Saigon in Bolsa.

249 khu mobile home người già: từ “nơi trú ẩn an toàn” thành chỗ ở mong manh
Toàn quận Cam hiện có 249 khu mobile home dành riêng cho người cao tuổi, tương tự Kona Kai. Từng có thời gian, chúng được xem là chỗ trú ẩn tương đối an toàn cho người thu nhập thấp: vừa đủ yên tĩnh, vừa đủ rẻ để một tờ séc an sinh xã hội có thể gồng gánh được. Nhưng các nhà quan sát cho rằng “an ninh nhà ở” tại những khu này đang nhanh chóng trở nên mong manh. Bà Thanh Flynn, một cư dân gốc Việt khác ở Kona Kai, kể mình cũng liên tục bị “hạch sách”. Bà phải chi vài nghìn USD để sơn lại mặt trước căn nhà theo yêu cầu ban quản lý. “Đó là một kiểu khủng bố tinh thần”, bà nói. “Tôi phát ốm sau lá thư cảnh cáo mới nhất.” Những quy định tưởng như kỹ thuật – loại ghế được phép bày, màu sơn mặt tiền, số chậu hoa – khi gắn với quyền trục xuất lại trở thành công cụ gây áp lực rất hiệu quả với người già ít hiểu luật.

Ảnh một mobile home bán với giá $119,900 tại Kona Kai MHP, 4117 W McFadden Ave #623, Santa Ana, CA 92704
10 mins away from the Little Saigon in Bolsa.

Quy định ổn định tiền thuê ở Santa Ana: hàng rào pháp lý chưa đủ dày
Năm 2021, Santa Ana trở thành một trong những thành phố đầu tiên của quận Cam thông qua “Quy định Ổn định Tiền thuê và Trục xuất Có lý do Chính đáng”. Luật giới hạn mức tăng tiền thuê hàng năm của cư dân mobile home ở mức 3% hoặc 80% CPI, tùy mức nào thấp hơn, đồng thời yêu cầu chủ đất phải nêu rõ “lý do chính đáng” nếu muốn trục xuất. Trên giấy tờ, đây là tấm khiên bảo vệ người thuê. Nhưng thực tế, nó không ngăn được mọi cách “lách luật” tinh vi. Ban quản lý có thể không tăng tiền thuê quá mức, nhưng dùng quy định nội bộ, yêu cầu bảo trì, sơn sửa, thay đổi cảnh quan… để tạo áp lực. Nếu cư dân không đủ tiền làm theo, hoặc vì tuổi già, bệnh tật mà không kịp đáp ứng, họ vẫn có thể bị xem là “vi phạm nội quy” và bị đe dọa trục xuất. Các nhà vận động chỉ ra cơ chế thực thi luật ở Santa Ana còn quá yếu, chưa đủ để ngăn chặn tình trạng quấy rối cư dân thông qua những chi tiết hành chính. Nghiên cứu nhà ở năm 2022 cho thấy, 1/3 người cao tuổi thu nhập thấp ở quận Cam đang gánh chi phí nhà ở ở mức “nghiêm trọng”. Đe dọa bị trục xuất, bị ép tuân thủ nội quy đến kiệt sức không chỉ là chuyện kinh tế, mà còn kéo theo lo âu, trầm cảm, cao huyết áp, làm sức khỏe người già suy kiệt nhanh hơn.

Ảnh một mobile home bán với giá $119,900 tại Kona Kai MHP, 4117 W McFadden Ave #623, Santa Ana, CA 92704
10 mins away from the Little Saigon in Bolsa.


“Muốn ở lại thì phải nghe lời” – tiếng thở dài trên hiên nhà trống
Ở Kona Kai, hiên nhà bà Ngọc Trần giờ không còn hai chiếc ghế ngả, cũng chẳng còn dãy chậu hoa đầy màu sắc như trước. Bà đã dẹp hết sau những lá thư cảnh cáo. “Nếu muốn tiếp tục sống ở đây, bạn phải làm theo hết các yêu cầu của họ và hy vọng thế là đủ”, bà nói, mắt nhìn ra khoảng hiên trống. Câu nói nghe tưởng là chấp nhận số phận, nhưng cũng là tiếng thở dài của cả một thế hệ người già gốc Việt ở quận Cam: cả đời chắt chiu để có mái nhà, cuối tuổi già lại phải sống trong nơm nớp lo sợ vì vài dòng chữ trong những lá thư tiếng Anh. Khi chi phí nhà ở leo thang, trợ cấp hưu trí không theo kịp, luật bảo vệ người thuê chưa đủ mạnh và rào cản ngôn ngữ vẫn còn nguyên, thì những khu mobile home “vừa túi tiền” cũng không còn là bến đỗ bình yên. Chúng trở thành nơi mà chỉ một chậu hoa đặt sai chỗ, một chiếc ghế ngả không đúng quy định cũng đủ làm người ta mất ngủ, vì biết rằng phía sau đó là cả nguy cơ mất đi chỗ trú ẩn cuối cùng của đời mình.

Theo như nữ ca sĩ Mai Thiên Vân mới đây đã chia sẻ về nỗi day dứt của mình với một bầu show, đồng thời là khán giả ái mộ cô vừa qua đời tại một livestream. Tôi tiếc và thương lắm vì không ngờ có một khán giả yêu quý mình đến như vậy. Thực sự, tôi rất muốn bay qua dự đám tang của anh ấy để hát nhưng không kịp.

Mới đây, tại một livestream, ca sĩ Mai Thiên Vân đã chia sẻ về nỗi day dứt của mình với một bầu show, đồng thời là khán giả ái mộ cô vừa qua đời.

Cô nói: "Tôi thì không có bà con họ hàng gì ở Canada nhưng lại có quen một anh bầu show chuyên tổ chức show cho cộng đồng người Việt bên đó. Anh này rất dễ thương, quý nghệ sĩ và yêu văn nghệ vô cùng.

Trong số các ca nghệ sĩ thì anh ấy yêu mến tôi nhiều nhất. Anh ấy bị ung thư bao năm nay nhưng vẫn sống lạc quan, tích cực, vẫn làm show cho anh em nghệ sĩ. Anh ấy bị ung thư bao tử nhưng cũng phẫu thuật rồi nên tôi cứ nghĩ anh ấy sống phải được vài năm nữa.

Cách đây vài tuần, anh ấy còn nhắn tin hỏi tôi có rảnh không để đi hát cho chỗ này chỗ kia. Tức là anh ấy đang bệnh rất nặng rồi nhưng vẫn làm việc giúp cho cộng đồng.

Tôi bị kẹt lịch không đi được nhưng có nhắn tin lại, cho anh ấy số điện thoại các ca sĩ khác để liên lạc mời show như anh Mạnh Quỳnh, anh Hoàng Giang…
Tôi đâu có ngờ tuần trước anh ấy đã qua đời. Tôi đau lòng vô cùng khi biết trước khi mất, anh ấy trăng trối với gia đình rằng muốn Mai Thiên Vân qua hát cho anh ấy nghe.

Nhưng tôi lại không thể bay qua Canada được vì tuần này tôi có đến 3 show đã nhận lời, kín lịch rồi, không thể hủy show của người ta được. Nếu hủy show được thì cũng chỉ hủy được một show vào ngày thứ 7 thôi.

Đến khi tôi tìm vé máy bay để bay qua thì phát hiện bay quá lâu, không kịp giờ. Điều này khiến tôi vô cùng day dứt. Vợ anh ấy khóc với tôi quá trời, nói rằng nếu không kịp thì mong tôi thu một bài hát để phát trong lúc phát tang anh ấy.

Thế là mấy hôm nay tôi đi tìm phòng thu để quay. Tôi sực nhớ ra chị Thúy Nga nên qua nhà chị để nhờ quay hộ tôi một đoạn hát có thu âm, âm thanh đàng hoàng. Ai ngờ đâu tôi qua nhà chị Thúy Nga lại gặp được anh Tuấn Cảnh ở đây. Phải 20 năm rồi tôi và anh Tuấn Cảnh mới có dịp hát cùng nhau.

Thực sự, tôi rất muốn bay qua dự đám tang của anh ấy để hát nhưng không kịp. Tôi tiếc và thương lắm vì không ngờ có một khán giả yêu quý mình đến như vậy. Tự nhiên, khán giả qua đời và trăng trối lại rằng muốn tôi hát cho nghe khi mất. Tôi vô cùng xúc động".

MỹNhiều người cao tuổi gốc Việt ở quận Cam có nguy cơ mất chỗ ở khi rào cản ngôn ngữ khiến họ không hiểu được các cảnh báo về nội quy của chủ đất.

Hồi tháng 8, bà Ngoc Tran, 87 tuổi, nhận thư cảnh cáo lần ba từ ban quản lý khu nhà tiền chế Kona Kai Mobile Home Park ở thành phố Santa Ana, quận Cam, bang California, yêu cầu bà dẹp các chậu hoa và ghế ngả trên hiên, nếu không sẽ phải đối mặt hành động pháp lý.

Thư cảnh cáo nêu rõ bà Tran đã kê quá giới hạn 5 chậu hoa, và những chiếc ghế ngả trước hiên không phải mẫu nội thất được phép. "Mỗi lần ban quản lý gửi thư cảnh báo, tôi lại nhức đầu. Tôi thấy áp lực và lo sợ, không biết phải làm sao", bà kể.

Bà Tran và người chồng 91 tuổi đã sống tại khu Kona Kai Mobile Home Park được 7 năm. Những tháng gần đây, hai cụ liên tục nhận thư cảnh cáo, yêu cầu phải tuân theo các quy định mới từ ban quản lý khu nhà cho thuê.

Mobile home là mô hình nhà tiền chế phổ biến tại Mỹ, nơi cư dân phải thuê đất từ chủ khu. Chi phí thấp khiến đây trở thành lựa chọn "vừa túi tiền" cho người thu nhập trung bình, song họ cũng đối mặt rủi ro từ các quy định nội bộ, phí thuê đất tăng và nguy cơ bị buộc rời đi nếu vi phạm.

Luật cư trú trong các khu mobile home của California trao cho ban quản lý quyền trục xuất chủ nhà nếu họ vi phạm nội quy hợp lý được quy định trong hợp đồng thuê đất.


Chiếc ghế ngả trên hiên nhà bà Tran trước khi bị dẹp theo yêu cầu của ban quản lý. Ảnh: USC

Kona Kai với 208 căn mobile home được xây dựng từ những năm 1950, là khu nhà yên tĩnh dành cho người cao tuổi. Một căn nhà hai phòng ngủ, hai phòng tắm có giá khoảng 149.000 USD, giá thuê đất trung bình là 875 USD mỗi tháng. Khu nhà ở này hiện có khoảng 145 gia đình gốc Việt sinh sống.

Mỗi lần nhận thư cảnh cáo, bà Tran và chồng phải nhờ con trai sống ở xa dịch sang tiếng Việt và thương lượng với ban quản lý. Nguy cơ bị đuổi khiến hai ông bà lo lắng, căng thẳng kéo dài, vì họ hầu như không còn lựa chọn nhà ở giá rẻ nào khác.

Đối với người cao tuổi ở quận Cam, khả năng chi trả cho nhà ở đã trở thành một trong những thách thức lớn nhất, khi giá thuê trung vị tại khu vực đạt 3.560 USD một tháng, gấp đôi mức trung vị toàn quốc.

Nhiều người cao tuổi sống bằng thu nhập cố định đang gặp khó khăn để giữ nhà. Khoảng 40% cư dân quận Cam là người thuê nhà. Nhóm dễ tổn thương là những người sống phụ thuộc vào thu nhập cố định như trợ cấp hưu trí, an sinh xã hội.

Theo Cục An sinh Xã hội (SSA), trợ cấp hưu trí trung bình ở Mỹ là 2.007 USD một tháng, thấp hơn nhiều so với chi phí thuê một căn nhà một phòng ngủ ở quận Cam. Theo Chỉ số Người Cao tuổi năm 2023, nhóm cao tuổi "có sức khỏe tốt" tại khu vực cần thu nhập khoảng 38.772 USD một năm để trang trải sinh hoạt phí cơ bản, cao hơn 30% so với mức trung bình 29.748 USD trên toàn quốc.

Theo nghiên cứu mới từ dự án Chữa lành California của Trung tâm Báo chí Y tế Annenberg thuộc Đại học Nam California (USC), cộng đồng gốc Việt tại quận Cam, lớn nhất Mỹ, có nhiều gia đình sống đa thế hệ, cùng chia sẻ chi phí dưới một mái nhà.

Rào cản ngôn ngữ, trình độ tiếng Anh hạn chế khiến họ gặp khó khi xử lý hợp đồng thuê cũng như thông báo vi phạm hoặc trục xuất. Riêng người cao tuổi gốc Việt phải chịu gánh nặng chi phí nhà ở cao hơn mức trung bình của hạt, và thường chọn sống trong các khu mobile home như một trong số ít lựa chọn vừa túi tiền còn lại.

Hiện có 249 khu mobile home trên khắp quận Cam dành riêng cho người cao tuổi như Kona Kai ở Santa Ana. Từ chỗ được coi là lựa chọn an toàn cho người cao tuổi thu nhập thấp, giới quan sát cho rằng an ninh nhà ở tại các khu nhà này đang trở nên mong manh.

Bà Thanh Flynn, cư dân cao tuổi khác ở Kona Kai, cũng kể bị "hạch sách" tương tự. "Đó là một kiểu khủng bố tinh thần. Tôi đã phải tốn vài nghìn USD để sơn lại mặt trước căn nhà theo yêu cầu của ban quản lý. Tôi phát ốm sau khi nhận được thư cảnh cáo mới nhất", bà kể.

Theo nghiên cứu của Hiệp hội Nhà ở năm 2022, 1/3 người cao tuổi thu nhập thấp ở quận Cam phải đối mặt gánh nặng chi phí nhà ở "nghiêm trọng". Các nghiên cứu viên cũng chỉ ra việc bị đe dọa trục xuất, bị ép tuân thủ nội quy có thể gây ra chứng lo âu, trầm cảm, cao huyết áp ở người cao tuổi.

Santa Ana là một trong những thành phố đầu tiên ở quận Cam thông qua Quy định Ổn định Tiền thuê và Trục xuất Có lý do Chính đáng hồi năm 2021. Quy định này giới hạn mức tăng tiền thuê nhà hàng năm của cư dân mobile home ở mức 3%, hoặc 80% Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI), tùy mức nào thấp hơn, đồng thời yêu cầu chủ đất phải chứng minh lý do chính đáng khi trục xuất cư dân.

Tuy nhiên, luật này không phải lúc nào cũng có thể ngăn chủ đất hay ban quản lý dùng các quy định, yêu cầu bảo trì, hay lý do hành chính khác để gây áp lực buộc người thuê rời đi. Các nhà vận động cho rằng cơ chế thực thi luật mới ở Santa Ana còn yếu, chưa thể ngăn chặn tình trạng quấy rối cư dân thuê nhà thông qua quy định nội bộ.

"Nếu muốn tiếp tục sống ở đây, bạn phải làm theo hết các yêu cầu của họ và hy vọng thế là đủ", bà Tran nói, hướng mắt về phía hiên nhà, nơi từng đặt hai chiếc ghế ngả và chiếc bàn nhỏ.

VietBF@sưu tập

Cơn hấp hối và nỗi ám ảnh mang tên “cướp xác”
Ngày 12 tháng 8 năm 1969, trong một cuộc họp khép kín của Bộ Chính trị, tin dữ được thông báo: Hồ Chí Minh đang rơi vào tình trạng bệnh nặng, mọi chỉ số đều báo động đỏ. Những bác sĩ giỏi nhất từ Trung Quốc và Liên Xô được vội vã đưa sang Hà Nội, mang theo đủ loại thuốc men, máy móc, nhưng tất cả cũng chỉ kéo dài thêm từng hơi thở, không thể đảo ngược số phận. Ở Bắc Kinh, Chu Ân Lai đứng ngồi không yên. Nỗi lo lớn nhất của ông ta không chỉ là cái chết, mà là… cái xác. Trong bóng tối hậu trường chính trị, đã có những phương án “cảm tử” được chuẩn bị: nếu cần, sẽ cướp xác Hồ Chí Minh, đưa về Trung Quốc bằng mọi giá. Trước đó, chỉ trong vài ngày cuối tháng 8, Bắc Kinh liên tiếp phái nhiều đoàn bác sĩ sang Hà Nội. Một trong số đó, theo lời kể của một số tài liệu, thực chất là đội hình tình báo Hoa Nam, vừa bảo vệ, vừa sẵn sàng “ra tay” khi thời cơ đến.

Câu hỏi lơ lửng cho đến tận hôm nay: rốt cuộc Hồ Chí Minh là ai, từ đâu đến, đứng trên sân khấu Việt Nam dưới bàn tay nhào nặn của thế lực nào, mà khiến Bắc Kinh phải lo xa đến vậy? Trong bối cảnh đất nước dần mất lãnh thổ, lãnh hải, người ta càng có lý do nghi ngờ: phải chăng đó là một “tác phẩm chính trị” mà Mao Trạch Đông dựng lên để nắm trọn vận mệnh Việt Nam?

Kế hoạch ướp xác bí mật: từ Moscow đến rừng núi Việt Nam
Ít ai biết rằng, trước khi tiếng kèn tang vang lên ở Ba Đình, Đảng Cộng sản Việt Nam đã chuẩn bị câu chuyện xác ướp từ rất sớm. Năm 1967, trong im lặng tuyệt đối, một nhóm bác sĩ Việt Nam được đưa sang Liên Xô để học kỹ thuật ướp xác tại Viện nghiên cứu Lăng Lenin. Họ được huấn luyện cách xử lý thi thể trong 15–20 giờ đầu sau khi ngừng thở, cách duy trì nhiệt độ, độ ẩm, vô trùng… để một cái xác có thể “sống” cùng chế độ thêm nhiều thập kỷ. Trở về nước, nhóm này tiếp tục nghiên cứu khí hậu nhiệt đới, thử nghiệm phương pháp, chuẩn bị cho “ngày trọng đại”. Năm 1968, một ban kỹ thuật đặc biệt được lập, nhiệm vụ duy nhất: làm sao giữ xác Hồ Chí Minh “vĩnh viễn vô trùng”, dù trong một xứ nóng ẩm, bom đạn ngút trời.

Tiêu chuẩn được đặt ra nghe qua tưởng chuyện khoa học viễn tưởng: thân nhiệt phải giữ quanh 16 độ C, dao động chỉ 0,2 độ; độ ẩm cố định khoảng 75%; mọi thứ phải tuyệt đối kín, không một vi khuẩn lọt vào. Giữa một đất nước ngày đêm nổ bom, nhà cửa đổ nát, người dân thiếu ăn, chế độ vẫn dốc sức cho một dự án… bảo quản một xác ướp. Có người mỉa mai: “Khi sống đã thối nát, chết rồi ướp kiểu gì cho khỏi thối?” – câu nói chua chát mà truyền thuyết gán cho một vị tướng Trung Quốc sau khi nghe kế hoạch.

Hành trình ba lần quật mồ và những cái xác hoán đổi
Ngày 2 tháng 9 năm 1969, Hồ Chí Minh trút hơi thở cuối cùng. Trong cơn bối rối chính trị, ngày mất được dời lại thành 3/9 để phù hợp với kịch bản tuyên truyền. Tang lễ cấp nhà nước được ấn định, phái đoàn Trung Quốc, Liên Xô nối nhau bay tới Hà Nội. Phía Liên Xô từng đề nghị đưa thi thể sang Moscow để ướp trong điều kiện tốt hơn, nhưng giới lãnh đạo Hà Nội không chấp nhận. Thế là thiết bị, hóa chất, chuyên gia phải được điều ngược lại, từ Moscow sang Việt Nam giữa khói lửa chiến tranh.

Từ đây bắt đầu hành trình phiêu bạt của quan tài pha lê. Để tránh bom Mỹ, thi thể được nhiều lần đưa vào rừng sâu, hang núi, chôn vùi rồi lại đào lên, di chuyển bằng những con đường bí mật xuyên núi, có đoạn vừa đưa quan tài qua xong là phá đường để xóa dấu vết. Mỗi lần như vậy là thêm một lần nguy cơ hư hỏng, mục rữa. Có câu chuyện kể rằng ngay trong lần di chuyển đầu tiên, thi thể đã bốc mùi, và từ đó người ta phải thay bằng một xác khác, tiếp tục ướp và “diễn” theo kịch bản. Thậm chí có giả thuyết cho rằng một lực lượng khác đã bí mật quật mồ, mang xác đi phân tích để đối chiếu với tro cốt của một nhân vật từng mang tên Nguyễn Ái Quốc đang lưu trữ ở Moscow. Sự thật ra sao, không ai ngoài những người trong cuộc biết được.

Năm 1975, khi lăng Ba Đình hoàn thành, quan tài pha lê được đưa về cố định. Tính từ ngày chết đến lúc đó, “xác Hồ Chí Minh” đã trải qua nhiều năm phơi gió sương, chôn vùi, quật mồ, thay áo đổi da, khó mà còn nguyên vẹn. Một bác sĩ Liên Xô chuyên ướp xác từng thắc mắc: tại sao không được phép chụp ảnh chính diện xác ướp, mà chỉ cho chụp nghiêng? Câu hỏi ấy đến nay vẫn lơ lửng giữa không trung.

Đế vương đỏ và những bút hiệu sau cánh màn nhung
Hình ảnh mà tuyên truyền cộng sản vẽ ra là một “Bác Hồ sống giản dị”, mái nhà tranh, chiếc dép cao su, bữa cơm tương cà. Nhưng phía sau sân khấu ấy là một chân dung khác: một “đế vương đỏ” được bao bọc bởi cung tần mỹ nữ, những cuộc vui thâu đêm, những cô gái được dâng hiến từ cả Việt Nam lẫn Trung Quốc. Người ta kể rằng mỗi khi say đắm một người đàn bà, ông lại sáng tác một bút hiệu, một chữ ký mới dành riêng cho nàng. Và như thế, danh sách bút hiệu của ông kéo dài đến hàng trăm, trở thành một thứ “nhật ký ân ái” bí mật, được cất giữ như kỷ vật lịch sử.

Những tiếng khóc, tiếng van xin, những đời con gái mất tích trong bóng tối Bắc Bộ Phủ – tất cả chỉ còn lại trong hồ sơ mật. Có người gọi đó là “hậu cung của đế vương đỏ”, nơi một kịch sĩ chính trị được bù đắp bằng gái đẹp để quên đi thân phận tay sai, suốt đời đóng vai “Cha già dân tộc” trên sân khấu tuyên truyền.

Trớ trêu thay, người đàn ông ấy chưa bao giờ có một cuộc hôn nhân chính thức, nhưng lại để lại danh sách ái tình dài đến hơn 170 cái tên. Ngay cả chuyện ông từng ước ao được cưới người phụ nữ mình yêu cũng bị nhét vào góc tối, để nhường chỗ cho bức tượng “Bác Hồ độc thân trọn đời vì nước”.

Gánh nặng của một xác ướp và câu hỏi cho tương lai
Giữa quảng trường Ba Đình, trong khối đá lạnh màu xám, xác ướp – thật hay giả – vẫn nằm đó dưới lớp kính dày, trong chiếu sáng “mềm mại” được tính toán cẩn thận. Đội ngũ chuyên gia Việt Nam, sau khi Liên Xô tan rã, loay hoay giữ từng sợi râu, từng sợi tóc khỏi rụng, mỗi lần chạm kim tiêm đều thấp thỏm sợ da thịt bung ra như cát bụi. Mỗi năm, ngân sách lại chảy vào lăng, vào hóa chất, máy lạnh, bảo trì; tất cả để duy trì một biểu tượng mà chính những người trong cuộc cũng biết là đã mục ruỗng từ rất lâu.

Thế nhưng lăng vẫn phải tồn tại, vì nó không chỉ chứa một xác ướp, mà còn chứa cả uy tín của Đảng. Thừa nhận sự thật – rằng người nằm trong đó có thể chỉ là một cái xác vô danh – đồng nghĩa với việc thừa nhận cả một huyền thoại chính trị được xây dựng bằng dối trá. Vì thế, mọi thứ tiếp tục diễn ra như một vở kịch kéo dài: lính gác nghiêm trang, dòng người xếp hàng lặng lẽ, giáo trình tiếp tục gọi ông là “anh hùng giải phóng dân tộc”, bất chấp ngoài kia có bao nhiêu tài liệu, bao nhiêu số liệu gọi tên ông là một trong những nhà độc tài đẫm máu của thế kỷ 20.

Một ngày nào đó, khi Việt Nam thực sự bước vào kỷ nguyên tự do, khi người dân có quyền nói thẳng về quá khứ, câu hỏi sẽ được đặt ra: lăng Ba Đình nên trở thành công viên, hay thành bảo tàng tội ác? Có nên đập bỏ khối đá lạnh ấy để trả lại bầu trời trong trẻo cho Hà Nội, hay giữ nó lại như một vết sẹo chói lòa, nhắc cho các thế hệ mai sau hiểu thế nào là sự sùng bái cá nhân, là tội lỗi của một hệ tư tưởng đặt xác ướp lên trên sinh mạng của cả dân tộc?

Câu trả lời không thuộc về một nhóm người, mà thuộc về toàn thể nhân dân Việt Nam trong tương lai. Ngày ấy, có lẽ điều quan trọng không còn là câu chuyện “Hồ thật, Hồ giả”, mà là lời nhắc nhớ: đừng bao giờ để một xác ướp – dù được ướp khéo đến đâu – trở thành vận mệnh của cả một đất nước.

40 tuổi, tôi – Thảo – chưa từng nghĩ mình sẽ có một tấm chồng. Cả thanh xuân tôi gửi vào những mối tình lưng chừng: người phản bội, kẻ xem tôi như trạm dừng tạm bợ.
Mẹ tôi mỗi năm lại thêm một tiếng thở dài, cho đến một hôm, bà nhìn tôi mà nói như van nài:

“Hay con lấy anh Dũng đi, dù chân nó có tật, nhưng nó thương con thật lòng.”

Anh Dũng là hàng xóm, hơn tôi năm tuổi, bị tật nhẹ ở chân phải sau vụ tai nạn năm mười bảy tuổi. Anh sống với mẹ già, hiền lành, ít nói, ngày ngày sửa đồ điện tử tại nhà. Mọi người bảo anh thương tôi từ lâu nhưng chẳng dám thổ lộ.


Tôi nghĩ, ở tuổi này, chẳng thể chờ người hoàn hảo nữa. Trong một buổi chiều mưa lất phất, tôi gật đầu đồng ý.

Không váy cưới, không hoa tươi, chỉ vài mâm cơm đơn sơ. Mẹ chồng tôi – bà cụ ngoài bảy mươi – nắm tay tôi run run:

“Nó có tật, nhưng trời thương, cho nó tấm lòng hiền hậu. Con đừng thấy thiệt thòi nhé.”

Tôi mỉm cười, không đáp. Nhưng trong lòng vẫn có chút chênh vênh. Một cô dâu tuổi 40, lấy người đàn ông tật nguyền – nghe đã thấy buồn hơn vui.

Đêm tân hôn, tôi nằm yên trên giường, tay run run. Ngoài kia, tiếng mưa gõ nhịp trên mái tôn. Anh Dũng khập khiễng bước vào, tay cầm ly nước:

“Em uống đi, cho đỡ hồi hộp,” – anh nói nhẹ như gió.

Tôi khẽ gật đầu. Anh kéo chăn, tắt đèn, rồi ngồi xuống mép giường. Căn phòng chìm trong im lặng. Tôi nhắm mắt, tim đập loạn – vừa lo, vừa sợ.

Nhưng rồi tôi nghe anh khẽ nói:

“Ngủ đi em. Anh biết… em chưa yêu anh. Anh không cần gì đâu, chỉ cần em ở lại, đừng bỏ anh.”

Tôi mở mắt, thấy ánh đèn mờ phản chiếu đôi mắt buồn sâu thẳm của anh. Giây lát sau, anh đứng dậy, lặng lẽ nằm xuống ghế gỗ. Đêm đó, anh không chạm vào tôi – chỉ sợ tôi sợ, sợ làm tôi tổn thương. Giữa căn phòng lạnh, lòng tôi bất giác ấm lên.

Thời gian trôi, tôi quen dần. Sáng nào anh cũng dậy sớm nấu cơm, pha trà cho mẹ, rồi cặm cụi sửa đồ. Tối nào cũng chờ tôi về, dọn sẵn mâm cơm, hỏi nhỏ:

“Hôm nay em mệt không?”

Ban đầu tôi chỉ ừ hữ, nhưng dần dần, lòng tôi mềm lại. Anh ít nói, chẳng biết tán tỉnh, chỉ biết quan tâm bằng những điều nhỏ bé.

Một đêm tôi ốm. Anh cõng tôi giữa trời mưa đến trạm xá, đôi chân tật run rẩy từng bước. Bác sĩ nhìn cảnh đó rưng rưng:

“Anh ấy thương chị thật lòng đấy.”

Tôi nằm trên giường bệnh, nhìn anh lom khom lau trán mình – nước mắt rơi mà không kịp lau.

Rồi một chiều, khi dọn phòng, tôi phát hiện dưới đáy tủ một tập hồ sơ cũ – toàn biên lai gửi tiền cho “Trung tâm nuôi dưỡng trẻ mồ côi Tâm Đức,” nơi tôi từng làm từ thiện nhiều năm trước. Người gửi: Nguyễn Văn Dũng.

Tôi sững sờ. Anh chưa từng nhắc đến. Tối ấy, tôi hỏi. Anh cười nhẹ:

“Anh từng được nuôi ở đó. Mẹ anh bây giờ là mẹ nuôi. Anh chỉ muốn giúp những đứa nhỏ giống mình.”

Tôi chết lặng. Hóa ra, người đàn ông mà tôi từng thương hại lại có trái tim bao la đến thế.

Một tối khác, tôi về sớm. Cửa phòng hé mở. Anh ngồi trước bàn, tháo ống chân giả, xoa phần cụt đã chai sạn. Anh lấy ra một tấm ảnh cũ – là tôi, hồi 25 tuổi, chụp trong lần đi phát quà từ thiện. Anh khẽ nói:

“Cảm ơn cô Thảo – người con gái đầu tiên mỉm cười với tôi.”

Tôi đứng lặng. Thì ra, tình yêu anh dành cho tôi đã bắt đầu từ hai mươi năm trước – khi tôi còn chưa hề biết anh là ai.

Tôi bước đến, ôm anh từ phía sau, nghẹn ngào:

“Em xin lỗi… suốt bao năm, em chưa từng hiểu anh.”

Anh quay lại, mắt ươn ướt:

“Chỉ cần bây giờ em ở đây là đủ.”

Từ đêm ấy, anh không còn nằm ghế nữa. Anh nắm tay tôi thật chặt, như sợ tôi tan biến. Còn tôi – lần đầu tiên trong đời – thấy mình được che chở, dù người ấy chỉ có một chân lành.

Một sáng, anh ngồi trước hiên, ánh nắng phủ lên khuôn mặt hiền hậu, anh nói nhỏ:

“Nếu có kiếp sau, anh vẫn muốn đi cà nhắc… để được gặp em sớm hơn.”

Tôi bật cười trong nước mắt, nắm chặt tay anh. Vì cuối cùng, tôi đã hiểu — hạnh phúc không đến từ người hoàn hảo, mà từ người dám yêu mình bằng cả khiếm khuyết.

VietBF@ sưu tập

Từ tháng 11 u ám đến cú ngã đau đầu tháng 12
Tháng 11 vừa rồi đã không hề dễ chịu với giới chơi crypto, và bước sang tháng 12 bức tranh càng trở nên xám xịt hơn. Chỉ trong 24 giờ, Bitcoin rơi hơn 6%, từ vùng trên 91.000 USD xuống chỉ còn quanh 85.600 USD. Đêm Chủ nhật, khi thị trường châu Á mở cửa, giá BTC bị “đạp” mất hơn 4.000 USD chỉ trong vài tiếng – một cú trượt dài đúng vào thời điểm nhiều người còn đang mơ về “Santa rally”. Diễn biến này không hề đơn độc. Ether – đồng tiền số lớn thứ hai – cũng bốc hơi gần 9% trong ngày. Và đây không phải cú rơi đầu tiên: cuối tháng 11, Bitcoin đã có lúc tụt về sát 80.000 USD, tức mất khoảng 35% so với đỉnh kỷ lục trên 126.000 USD hồi đầu tháng 10. Từ chỗ là ngôi sao kéo tâm lý hưng phấn lên cao, Bitcoin đang trở thành cái bóng phủ mây đen lên cả thị trường cổ phiếu, nhất là nhóm công nghệ – nơi vốn dĩ được nuông chiều suốt năm qua.

Khi “vòi tiền” từ Tokyo bị khóa lại
Đằng sau cú rơi này không chỉ là tâm lý “ngán rủi ro” chung của thị trường, mà còn là một cái tên nghe có vẻ rất kỹ thuật: yen carry trade. Suốt nhiều năm, đây là “con gà đẻ trứng vàng” cho giới đầu tư toàn cầu: vay yên Nhật với lãi suất gần 0, rồi mang số tiền đó đi mua tài sản sinh lời cao hơn – cổ phiếu Mỹ, trái phiếu lợi suất cao, thậm chí là crypto. Lãi suất siêu thấp khiến đồng yên trở thành loại “nhiên liệu rẻ” bơm cho các cuộc chơi rủi ro khắp thế giới. Nhưng năm nay, Ngân hàng Trung ương Nhật (BOJ) bắt đầu nói một ngôn ngữ khác. Đối mặt với lạm phát dai dẳng, BOJ phát tín hiệu có thể tăng lãi suất ngay trong cuộc họp tháng 12. Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật đã nhích lên mức cao nhất kể từ 2008 – một dấu hiệu cho thấy thị trường đang chuẩn bị tinh thần cho kỷ nguyên lãi suất mới. Lãi suất tăng kéo đồng yên mạnh lên, vay yên không còn rẻ như trước, và carry trade bắt đầu… không còn “ngọt”. Khi bài toán lợi nhuận đảo chiều, nhiều nhà đầu tư buộc phải tháo chạy: bán bớt tài sản rủi ro – từ Bitcoin đến cổ phiếu – để thu yên trả nợ, cắt lỗ trước khi quá muộn. Nói một cách dễ hiểu: “vòi tiền rẻ” từ Tokyo bị vặn lại, và dòng tiền từng chảy ào ạt vào crypto, cổ phiếu giờ phải chảy ngược trở về trả nợ ngân hàng Nhật.

Crypto đỏ lửa, Phố Wall cũng run tay
Bitcoin sáng thứ Hai có lúc thủng cả mốc 84.000 USD rồi mới gượng dậy nhẹ, nhưng vết xước tâm lý đã rõ. Các chỉ số chính của Phố Wall đồng loạt khép phiên trong sắc đỏ: Dow Jones mất 427 điểm (khoảng 0,9%), S&P 500 giảm 0,53%, Nasdaq – “ngôi nhà” của các ông lớn công nghệ – cũng lùi 0,38%. Tháng 11 vừa rồi, cú trượt 35% của Bitcoin từng kéo S&P 500 có lúc giảm gần 5% trước khi vớt vát được một cú hồi kỹ thuật để khép tháng trong sắc xanh nhạt. Nasdaq thì ghi nhận tháng âm đầu tiên kể từ tháng 3. Giờ đây, mỗi lần Bitcoin lao dốc, các nhà chiến lược đều đặt lại câu hỏi: đó chỉ là chuyện nội bộ crypto, hay là tín hiệu cho một đợt co cụm mới của toàn bộ thị trường rủi ro? Matt Maley – trưởng chiến lược thị trường của Miller Tabak – cảnh báo thẳng: nếu việc tháo gỡ yen carry trade khiến thanh khoản bị rút ra khỏi hệ thống, đó sẽ là tin rất xấu cho chứng khoán Mỹ, và kịch bản “rally cuối năm” có thể gặp gió ngược rất mạnh.

Vàng – bạc lên ngôi, Bitcoin mất điểm “nơi trú ẩn”
Trong khi Bitcoin chao đảo, dòng tiền lại đổ về những tài sản trú ẩn cũ mà chưa bao giờ hết thời: vàng và bạc. Giá bạc vừa lập mức kỷ lục mới, tăng gấp đôi chỉ trong năm nay, vừa nhờ vai trò “vàng người nghèo”, vừa được hỗ trợ bởi nhu cầu công nghiệp tăng. Vàng cũng đã tăng gần 62% từ đầu năm, bỏ xa cả S&P 500 (khoảng 16%) lẫn Bitcoin – hiện đang âm chừng 9% tính từ đầu 2025. Thật trớ trêu, trong nhiều năm qua, cộng đồng ủng hộ crypto vẫn miệt mài xây dựng luận điểm “Bitcoin là vàng kỹ thuật số” – một tài sản lưu trữ giá trị trước lạm phát và hỗn loạn. Nhưng độ biến động khủng khiếp, mỗi phiên mất – tăng hàng nghìn USD, đang làm chính luận điểm đó bị xói mòn. Những người yêu Bitcoin thì nói: “Biến động là một phần của hành trình”, còn những người hoài nghi đáp lại: “Một thứ có thể rơi 30–40% chỉ trong vài tuần thì làm sao gọi là nơi trú ẩn an toàn được?”. Trên bảng điện, câu trả lời đang nghiêng về phía vàng và bạc – chứ không phải crypto.

Tháng 12 đẹp trên thống kê, nhưng thị trường vẫn “chưa ra khỏi rừng”
Truyền thống lịch sử nói rằng tháng 12 thường là tháng đẹp với chứng khoán Mỹ: S&P 500 hiện chỉ còn cách đỉnh lịch sử lập cuối tháng 10 chưa tới 2%, và Phố Wall đang đặt cược rằng Fed sẽ bắt đầu giảm lãi suất ngay trong tháng này – một liều thuốc kích thích nữa cho cổ phiếu. Nhưng lần này, bức tranh không hoàn toàn màu hồng. Bitcoin vẫn còn nằm thấp hơn đỉnh hơn 30%, tâm lý ưa rủi ro bị bào mòn, yen carry trade thì đang ở trạng thái “có thể nổ bất cứ lúc nào” nếu BOJ cứng tay hơn dự kiến. Trong bối cảnh đó, các chỉ số lớn có thể vẫn lập đỉnh mới trên bề mặt, nhưng bên dưới là những đợt rung lắc khó lường. Như Matt Maley nhận xét: thị trường đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng, và những diễn biến từ Nhật Bản đang phủ thêm một lớp bất định lên kỳ vọng “Santa rally”. Nói một cách hình ảnh: cờ xanh “an toàn, cứ việc mua” vẫn chưa thể giương cao trên Phố Wall, khi phía sau là bóng đen của một đồng yên đang muốn mạnh lên, một dòng carry trade có nguy cơ tháo chạy, và một thị trường crypto vẫn còn tròng trành giữa cơn bão.

Bạn có nên uống một cốc nước lớn khi thức dậy vào buổi sáng không? Một số người cho là "có", một số lo ngại rằng uống quá nhiều sẽ gây hại cho thận và một số khác chỉ đơn giản là thấy phiền phức và không muốn biến nó thành thói quen.

Sau khi quan sát lối sống của nhiều người, các bác sĩ phát hiện ra rằng những người thường xuyên uống nước vào buổi sáng thường cảm nhận được những thay đổi tích cực nhẹ nhàng nhưng rất ổn định trong cơ thể trong vòng ba tháng.

Sự thay đổi này không quá rõ rệt. Nó sẽ không khiến bạn đột nhiên cảm thấy mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn hẳn. Nhưng nó sẽ tinh tế thay đổi trạng thái hàng ngày của bạn và thậm chí còn làm thay đổi một số bệnh tật dai dẳng mà không hề nhận ra.
Tại sao nên uống nước vào buổi sáng khi thức dậy?

Nhiều người coi việc uống nước là điều hiển nhiên, nhưng thực tế, cơ thể con người mất nước âm thầm suốt đêm qua quá trình hô hấp, bốc hơi nước qua da và bài tiết nước tiểu. Rất cả những yếu tố này khiến cơ thể rơi vào trạng thái mất nước tiềm ẩn vào buổi sáng. Và tác động của việc uống nước vào buổi sáng phức tạp hơn nhiều so với những gì bạn tưởng tượng.

Đầu tiên, cơ thể thường bị mất nước nhẹ sau một đêm ngủ , và uống nước vào buổi sáng có thể bù đắp ngay lập tức lượng nước thiếu hụt, giúp các mô trong cơ thể khởi động lại.

Mặc dù cơ thể không hoạt động mạnh vào ban đêm, nhưng quá trình trao đổi chất vẫn diễn ra liên tục. Các tế bào cần nước để hoạt động, thận cần nước để lọc chất thải, và não cũng cần nước để duy trì sự lưu thông của dịch não tủy.

Sau 6-7 giờ không uống nước, máu sẽ trở nên đặc hơn một chút, và hệ thống điều hòa của cơ thể cũng hoạt động chậm hơn. Trong trường hợp này, uống một cốc nước ấm lớn vào buổi sáng giống như bôi trơn một bánh răng bị kẹt, giúp cơ thể nhanh chóng chuyển sang chế độ ban ngày.

Sau khi nước đi vào đường tiêu hóa, nó sẽ được hấp thụ nhanh chóng, tuần hoàn máu được đẩy nhanh trở lại, các phản ứng chuyển hóa của tế bào được tăng cường, khả năng lọc của thận được cải thiện và não được cung cấp máu tốt hơn.

Khi các bác sĩ khám cho những người bị huyết áp thấp vào buổi sáng và nặng đầu, họ thường thấy rằng những người này không uống đủ nước vào buổi sáng và tình trạng cải thiện rất rõ rệt sau khi bổ sung nước. Nhiều người cảm thấy tỉnh táo, tập trung, thậm chí cảm xúc được cải thiện hơn chỉ sau mười phút uống nước. Những thay đổi này không phải do tâm lý mà là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi được bù nước.

Thứ hai, uống nước vào buổi sáng có tác dụng ổn định hơn đối với đường tiêu hóa so với nhiều người nghĩ. Nhiều người gặp khó khăn khi đại tiện vào buổi sáng vì ruột bị mất nước, dẫn đến phân khô. Sau khi ở trong ruột qua đêm, ruột già sẽ hấp thụ thêm nước, khiến việc đại tiện càng trở nên khó khăn hơn.

Khi một cốc nước vào cơ thể, nó sẽ kích thích phản xạ tiêu hóa, khiến nhu động ruột hoạt động mạnh hơn. Đặc biệt, nước ấm giúp dạ dày dễ dàng thư giãn hơn, kích thích dây thần kinh phế vị, từ đó thúc đẩy hoạt động của ruột già.

Một số người thấy nhu động ruột của họ trở nên đều đặn hơn nhiều sau một hoặc hai tuần, không còn cảm thấy khó chịu khi phải "ngồi xổm hàng giờ mà không đi đại tiện được". Mặc dù các bác sĩ hiếm khi sử dụng nước uống để điều trị, nhưng họ khuyên những người bị táo bón nên ưu tiên cung cấp đủ nước.

Ngoài ra, nước còn có thể làm loãng axit dạ dày còn sót lại qua đêm, mang lại sự bảo vệ nhất định cho những người có dạ dày nhạy cảm. Nhiều người bị trào ngược axit và ợ nóng vào buổi sáng, uống nước có thể làm giảm các triệu chứng này vì nó làm giảm nồng độ axit dạ dày.

Thứ ba, chúng ta cần đề cập đến việc nước ảnh hưởng nhanh chóng đến nhận thức của não bộ như thế nào. Các bác sĩ đã nhận thấy rằng nhiều người gặp khó khăn trong việc tập trung, đầu óc mụ mẫm và phản ứng chậm sau khi thức dậy vào buổi sáng thực ra không phải gặp vấn đề về giấc ngủ mà chỉ là tình trạng mất nước nhẹ.

Não bộ phụ thuộc rất nhiều vào nước. Khi bị mất nước, hiệu quả giải phóng chất dẫn truyền thần kinh giảm, lưu lượng máu giảm nhẹ và các tế bào não hoạt động chậm hơn.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ngay cả việc mất 1% trọng lượng cơ thể do mất nước cũng có thể dẫn đến suy giảm khả năng nhận thức tới vài phần trăm. Và điều này thường xảy ra vào sáng sớm.

Uống nước vào buổi sáng giúp tăng tốc độ lưu thông máu, cải thiện nguồn cung cấp oxy cho não và nước cũng giúp glucose được hệ thần kinh sử dụng hiệu quả hơn, cho phép não nhanh chóng vào trạng thái tỉnh táo.

Thứ tư, uống nước vào buổi sáng cũng có thể giúp kiểm soát cân nặng. Nhiều người cho rằng uống nước sẽ không ảnh hưởng đến việc giảm cân, nhưng các bác sĩ đã quan sát thấy những người uống nước thường xuyên có cân nặng ổn định hơn và ít có khả năng ăn quá nhiều.

Lý do rất đơn giản, nước giúp dạ dày có cảm giác hơi no, khiến bạn ít có khả năng ăn quá nhiều vào bữa sáng. Đồng thời, những người uống đủ nước sẽ có lượng đường trong máu ổn định hơn và ít có khả năng bị đói đột ngột hoặc thèm đồ ngọt.

Ngoài ra, nước còn có thể thúc đẩy quá trình trao đổi chất cơ bản. Khi cơ thể bị mất nước, quá trình trao đổi chất sẽ chậm lại, và việc bổ sung nước có thể giúp quá trình tiêu thụ năng lượng của cơ thể diễn ra trơn tru hơn. Hơn nữa, nước giúp đào thải các chất thải được tạo ra trong quá trình chuyển hóa chất béo . Ví dụ, các chất chuyển hóa được tạo ra từ quá trình phân hủy chất béo cần được đào thải qua thận, và thiếu nước sẽ làm chậm quá trình đào thải.

Thứ năm, uống nước vào buổi sáng cũng rất quan trọng để bảo vệ hệ tiết niệu. Nước tiểu thường cô đặc vào ban đêm, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển gần niệu đạo. Uống nước vào buổi sáng giúp thận khởi động lại "chế độ rửa trôi", làm loãng nước tiểu và giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Một số người, đặc biệt là phụ nữ, bị nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát, và uống nước ngay khi thức dậy vào buổi sáng có thể cải thiện đáng kể tình trạng này. Đối với những người dễ bị sỏi thận. Các bác sĩ càng nhấn mạnh việc uống nước, vì nước giúp ngăn ngừa sự tích tụ tinh thể trong nước tiểu và giảm nguy cơ hình thành sỏi.

Cuối cùng, uống nước vào buổi sáng cũng giúp cải thiện da. Một số người thấy da khô, da xỉn màu, thậm chí là căng tức rõ rệt trên mặt khi soi gương vào buổi sáng, nhưng thực ra điều này liên quan trực tiếp đến tình trạng mất nước vào ban đêm.

Da là bộ phận dễ bị mất nước nhất trên cơ thể. Khi bị mất nước, lớp sừng sẽ cứng lại, bài tiết bã nhờn bị rối loạn và lỗ chân lông trở nên rõ rệt hơn. Uống nước vào buổi sáng giúp tăng tốc độ hydrat hóa bên trong da, cải thiện tuần hoàn nước trong cơ thể và giúp tế bào sừng giữ ẩm tốt hơn.

Mặc dù đây không phải là loại hiệu ứng "làm mịn tức thì" mà mỹ phẩm có thể mang lại, nhưng những người kiên trì sử dụng trong một thời gian có thể thấy da không còn khô hay xỉn màu nữa và mềm mại hơn khi chạm vào.

Đặc biệt đối với những người thường xuyên ngồi trước máy lạnh hoặc máy sưởi vào buổi sáng và buổi tối, uống nước vào buổi sáng có thể làm giảm tình trạng da căng cứng. Đồng thời, những người được cung cấp đủ nước sẽ có quá trình trao đổi chất tốt hơn, chu kỳ tái tạo da cũng ổn định hơn, giúp da trông trẻ trung hơn một cách tự nhiên.

Uống nước khi thức dậy có vẻ là một thói quen nhỏ, nhưng phản hồi của cơ thể lại có sự liên kết chặt chẽ. Đây là một thói quen gần như không tốn kém, ít khó khăn, nhưng lại mang lại lợi ích lâu dài cho cơ thể nếu kiên trì thực hiện.

Cuộc họp khẩn ở Nhà Trắng giữa tâm bão Venezuela
Chiều thứ Hai, khi mặt trời vừa khuất sau mái vòm Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump và nhóm an ninh quốc gia cấp cao lặng lẽ bước vào một cuộc họp kín. Trên bàn là bản đồ vùng Caribe, là những báo cáo mật về Venezuela, và là cái bóng nặng nề của một quyết định gây chấn động: một con tàu nghi buôn ma túy bị tấn công hai lần, với cú đánh thứ hai nhắm vào những người sống sót trên mặt nước. Tham dự cuộc họp là Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Đại tướng Dan Caine, Ngoại trưởng Marco Rubio, cùng Chánh văn phòng Susie Wiles và Phó chánh văn phòng Stephen Miller. Phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt nói gọn: tổng thống “họp với đội an ninh quốc gia về vấn đề này và nhiều hồ sơ khác”, và đó là “trách nhiệm của ông để bảo đảm hòa bình trên toàn thế giới”. Nhưng bên ngoài cánh cửa đóng kín, Washington đang sôi lên với một câu hỏi khác: đâu là giới hạn của sức mạnh quân sự Mỹ khi quốc gia này chưa hề tuyên chiến với Venezuela?

“Operation Southern Spear” và bóng dáng một cuộc chiến không tuyên bố
Trong những tháng gần đây, Lầu Năm Góc tăng tốc một chiến dịch mang tên “Operation Southern Spear”, đưa hơn một tá chiến hạm và khoảng 15.000 binh sĩ tới vùng Caribe. Trên giấy tờ, đây là chiến dịch “chống buôn ma túy”, nhằm vào các tàu thuyền bị cáo buộc chở hàng cấm cho các mạng lưới gắn với chế độ Nicolás Maduro. Nhưng trên thực tế, đó là sự phô trương sức mạnh quân sự sát sườn Venezuela: các đòn không kích, tàu tuần tra vũ trang, và một thông điệp lạnh lùng gửi tới Caracas rằng Washington sẵn sàng đi xa hơn trong cuộc đối đầu. Vấn đề là, nước Mỹ không ở trong tình trạng chiến tranh chính thức với Venezuela. Vì vậy, mỗi quả tên lửa phóng đi, mỗi con tàu bị đánh chìm đều đẩy câu chuyện ra khỏi phạm vi “chống tội phạm” và tiến gần vùng xám của luật pháp quốc tế, nơi ranh giới giữa “tự vệ” và “tội ác chiến tranh” trở nên mờ nhòe.

Cú đánh thứ hai: khi cáo buộc “tội ác chiến tranh” vang lên ở Thượng viện
Ngòi nổ chính trị bùng lên từ một vụ tấn công hồi tháng 9 trên biển Caribe. Theo các tường trình rò rỉ, sau cú đánh đầu tiên vào một tàu nghi chở ma túy, vẫn còn người sống sót trên mặt nước. Không lâu sau, một cú đánh thứ hai được cho là đã được thực hiện, giết nốt những người còn sống. Hơn 80 người đã thiệt mạng trong chuỗi chiến dịch, nhưng chính cú đánh thứ hai này khiến nhiều nghị sĩ rùng mình. Thượng nghị sĩ Angus King, thành viên Ủy ban Quân vụ Thượng viện, nói thẳng: nếu cáo buộc đó là đúng – nghĩa là có lệnh tấn công lần nữa chỉ để tiêu diệt những người sống sót trên biển – thì “luật đã rất rõ ràng: đó là một tội ác chiến tranh lạnh lùng, cũng là một vụ giết người”. Trong bối cảnh đó, chiến dịch “Southern Spear” bỗng biến thành một bài kiểm tra ranh giới đạo đức: nước Mỹ đang “tiêu diệt mối đe dọa” hay đã đi quá xa thành “bắn vào người trôi dạt trên mặt biển”?

Đô đốc Bradley, Bộ trưởng Hegseth và cú điện thoại từ Phòng Bầu Dục
Trước áp lực ngày càng dâng cao, phát ngôn viên Karoline Leavitt bất ngờ công khai tên người đã ra lệnh đợt tấn công tiếp theo: Đô đốc Frank M. “Mitch” Bradley, Tư lệnh Bộ chỉ huy Tác chiến Đặc biệt Hoa Kỳ. Bà khẳng định Bradley hành động “hoàn toàn trong thẩm quyền”, sau khi được Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth ủy quyền thực hiện các “kinetic strikes” ngày 2/9. Theo Nhà Trắng, mệnh lệnh là phải bảo đảm con tàu bị phá hủy hoàn toàn và “mối đe dọa đối với Hoa Kỳ bị loại bỏ”, cuộc tấn công diễn ra ở vùng biển quốc tế và “phù hợp luật xung đột vũ trang”. Hegseth lên mạng X ca ngợi Bradley là “anh hùng Mỹ”, khẳng định ông “hoàn toàn ủng hộ” quyết định tác chiến. Thế nhưng, Tổng thống Trump lại phát đi một tín hiệu khác. Trên chuyến bay Air Force One, ông nói với báo chí rằng bản thân “không muốn có cú đánh thứ hai”, thậm chí nghi ngờ chuyện đó đã diễn ra và cho rằng Hegseth “còn không biết người ta đang nói về chuyện gì”. Ông hứa “sẽ xem xét lại”, tạo ra cảm giác rằng Bộ trưởng Quốc phòng và Đô đốc Bradley đang đứng một mình trên tuyến đầu hứng bão chính trị, trong khi Tổng tư lệnh giữ khoảng cách an toàn.

Quốc hội đòi xem video không cắt dựng, truy trách nhiệm “từ trên xuống dưới”
Nhà Trắng khẳng định đã tổ chức 13 cuộc họp kín lưỡng đảng để thông báo về các cuộc tấn công, cho phép nghị sĩ xem tài liệu mật, kể cả ý kiến pháp lý của Văn phòng Cố vấn Pháp lý Bộ Tư pháp. Nhưng dường như chừng đó là chưa đủ. Thượng nghị sĩ Mark Warner, nhân vật hàng đầu của Đảng Dân chủ trong Ủy ban Tình báo, cho biết ông và Chủ tịch Ủy ban – Thượng nghị sĩ Tom Cotton – đang vào cuộc. Warner muốn có một cuộc trao đổi trực tiếp với Đô đốc Bradley và yêu cầu Nhà Trắng công bố bản video không biên tập của vụ tấn công, để trả lời câu hỏi then chốt: vào khoảnh khắc tên lửa thứ hai bay đi, những người bị nhắm vào còn là “chiến binh trên tàu” hay đã là những nạn nhân không còn khả năng chiến đấu trên mặt nước. Thượng nghị sĩ Angus King tuyên bố Quốc hội sẽ phỏng vấn “những người ở cả hai đầu chuỗi chỉ huy”, từ những người trực tiếp bấm nút khai hỏa cho tới những quan chức ngồi trong các phòng họp có gắn cờ và huy hiệu. Câu hỏi được đặt ra rất rõ: Bộ trưởng Hegseth đã ra những mệnh lệnh gì, và chúng đã được diễn giải thế nào trên chiến trường?

Siết vòng vây Venezuela: trên biển, trên bộ và trên bầu trời
Trong khi hàng loạt câu hỏi pháp lý và đạo đức còn treo lơ lửng, Nhà Trắng không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ giảm tốc. Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ sẽ sớm chặn dòng ma túy Venezuela “cả trên bộ lẫn trên biển”. Cuối tuần, ông đăng một thông điệp cảnh báo các hãng hàng không, phi công và mạng lưới tội phạm tránh xa không phận Venezuela, rồi lại nhẹ nhàng bảo báo giới “đừng đọc quá nhiều” vào lời cảnh báo đó. Song song, chính quyền đã chính thức liệt kê Tổng thống Nicolás Maduro và các đồng minh thân cận vào danh sách một tổ chức khủng bố nước ngoài. Động thái này không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng; nó mở rộng đáng kể “hộp công cụ” pháp lý để Washington có thể hoạt động quân sự sâu hơn bên trong lãnh thổ Venezuela, dưới danh nghĩa chống khủng bố. Vùng Caribe vì thế không chỉ là chiến trường giữa hải quân và các tàu bí mật, mà dần trở thành mặt trận của một cuộc đối đầu chính trị, quân sự và pháp lý có nguy cơ vượt khỏi tầm kiểm soát.

Lệnh ân xá gây tranh cãi và thông điệp “hai mặt” về ma túy
Giữa lúc Nhà Trắng nói không ngừng về quyết tâm “ngăn ma túy tới biên giới Mỹ”, một động thái khác của Tổng thống Trump lại khiến nhiều người nhíu mày: ông tuyên bố sẽ ân xá cho cựu Tổng thống Honduras Juan Orlando Hernández, người từng bị kết án tội buôn ma túy trong một vụ án đình đám ở Mỹ. Dân biểu Cộng hòa Maria Salazar thẳng thắn cho rằng đây là một “thông điệp lẫn lộn”, khi Washington vừa tăng áp lực lên Maduro, vừa xóa án cho một nhân vật từng là biểu tượng của tham nhũng và ma túy ở Trung Mỹ. Phát ngôn viên Karoline Leavitt phản bác, cho rằng bản án với Hernández là sản phẩm của “sự lạm dụng truy tố” dưới thời chính quyền tiền nhiệm, và rằng Tổng thống Trump vừa cứng rắn với ma túy, vừa có trách nhiệm “sửa lại những sai lầm” của một Bộ Tư pháp bị chính trị hóa. Nhưng trong mắt nhiều người, bức tranh không đơn giản như vậy. Một bên là bom rơi trên những con tàu bị nghi chở ma túy, một bên là chữ ký ân xá dành cho một cựu tổng thống dính líu đến chính thứ hàng cấm đó. Câu hỏi về chuẩn mực, về luật pháp, về đạo đức và cả về sự nhất quán trong chính sách vì thế càng thêm nhức nhối.

Giữa luật pháp và quyền lực: bài test mới cho nước Mỹ
Câu chuyện Venezuela và cú đánh thứ hai trên biển Caribe không chỉ là một dòng tin thời sự. Nó là bài kiểm tra cho cách nước Mỹ sử dụng sức mạnh quân sự của mình trong kỷ nguyên mới: khi những chiến dịch “chống ma túy”, “chống khủng bố” và “bảo vệ an ninh quốc gia” dễ dàng trượt khỏi đường ray, trở thành một cuộc chiến không tuyên bố. Nếu Quốc hội không buộc được Nhà Trắng giải trình minh bạch, nếu những câu hỏi về chuỗi chỉ huy và tính hợp pháp bị vùi lấp sau những lời ca ngợi “anh hùng” và “tự vệ”, thì vệt mờ giữa chiến tranh chính nghĩa và tội ác chiến tranh sẽ càng khó xóa. Còn với chính quyền Trump, đây cũng là bài test về khả năng vừa phô diễn sức mạnh, vừa tôn trọng luật lệ do chính nước Mỹ góp phần đặt ra. Bởi đôi khi, lịch sử không được viết bằng những bản tuyên bố hùng hồn trong phòng họp, mà bằng khoảnh khắc rất cụ thể: một cú nhấn nút phóng tên lửa lần thứ hai, nhắm vào những hình nhân đang trôi dạt giữa vùng biển Caribe tối đen.

Ba giờ họp Nội các và cái bóng tuổi tác phủ lên Trump

Trong căn phòng Nội các sáng trưng ánh đèn ở Nhà Trắng, các bộ trưởng của Tổng thống Donald Trump lần lượt quay vòng, thi nhau ca tụng ông chủ. Cuộc “trình diễn lòng trung thành” đó kéo dài tới 2 giờ 17 phút, theo đếm của CNN. Người cuối cùng lên tiếng là Ngoại trưởng Marco Rubio, người ngồi ngay bên phải Trump. Ông ca ngợi chính sách đối ngoại “mang tính chuyển hóa” của tổng thống, trong khi bản thân Trump khi thì ngả người sâu xuống ghế, khi thì nhắm mắt lại, đôi lúc trông như đã chìm vào cơn lim dim giữa cơn mưa lời khen. Có lúc, khi Rubio pha trò về mùa bóng bầu dục đại học, cả bàn Nội các bật cười ầm lên. Tổng thống vẫn gần như bất động, chỉ hơi nhếch môi, mắt chớp nhẹ. Nhiều lần trong cuộc họp, ông nhắm nghiền hoặc nheo mắt, khiến người quan sát không rõ là ông đang tập trung đọc tờ giấy trước mặt hay đơn giản là quá mệt mỏi. Nhà Trắng lập tức phủ nhận mọi nghi ngờ. Phát ngôn viên Karoline Leavitt tuyên bố Trump “lắng nghe chăm chú và điều khiển toàn bộ cuộc họp Nội các marathon kéo dài ba giờ”, và rằng trong những buổi họp “lịch sử” như vậy, tổng thống cùng đội ngũ “điểm lại danh sách thành tích đồ sộ” để làm nước Mỹ vĩ đại lần nữa. Nhưng những hình ảnh ấy xuất hiện đúng lúc báo New York Times vừa công bố bài phân tích lịch trình và các lần xuất hiện trước công chúng của Trump, khơi lại câu hỏi về tuổi tác và sức bền của ông. Đáp lại, Trump khoe mình vừa có một “cuộc khám sức khỏe hoàn hảo” và quay sang công kích ngoại hình nữ phóng viên viết bài – một lối đáp trả rất quen thuộc, nhưng không xóa được cảm giác rằng phía sau những lời quát tháo, cơ thể ông đang phải gồng mình theo kịp chiếc ghế quyền lực.

Từ bàn họp đến biển Caribe: vụ đánh chìm con tàu ma túy

Trong khi các bộ trưởng xếp hàng tán dương, ở phía bên kia Washington, một cuộc hẹn khác đã được lên lịch: Chủ tịch và Phó chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện, Thượng nghị sĩ Tom Cotton và Mark Warner, chuẩn bị gặp Tư lệnh Bộ chỉ huy Tác chiến Đặc biệt Mỹ, Đô đốc Frank M. “Mitch” Bradley. Chính ông là người mà Nhà Trắng xác nhận đã ra lệnh cho cú đánh thứ hai vào một con tàu nghi chở ma túy trên vùng biển Caribe hồi tháng 9. Chiến dịch mà Lầu Năm Góc phát động được quảng bá là nhằm chặn dòng ma túy và di dân bất hợp pháp từ Venezuela. Tính đến nay, quân đội Mỹ đã đánh chìm 22 con tàu, giết 83 người. Ba người sống sót – hai bị Hải quân Mỹ tạm giữ rồi thả về nước, người thứ ba được cho là đã chết sau khi Hải quân Mexico tìm kiếm bất thành. Trong các báo cáo gửi Quốc hội, chính quyền Trump nói thẳng: Hoa Kỳ nay đã ở trong “tình trạng xung đột vũ trang” với các băng đảng ma túy, bắt đầu từ cú không kích đầu tiên ngày 2/9. Những người bị giết được dán nhãn “chiến binh bất hợp pháp”, từ đó mở đường cho việc tiến hành các vụ tấn công chết người mà không cần tòa án xem xét trước, dựa trên một kết luận mật của Bộ Tư pháp. Nói cách khác, Nhà Trắng cố định nghĩa lại “chiến tranh”: không cần tuyên chiến với một quốc gia, chỉ cần tuyên chiến với một loại tội phạm – và mọi thứ còn lại được xếp vào ngăn “tự vệ hợp pháp”.

Đô đốc Bradley giữa hai làn đạn: Quốc hội muốn sự thật trần trụi

Thượng nghị sĩ Mark Warner nói ông muốn nghe “phiên bản câu chuyện” trực tiếp từ miệng Đô đốc Bradley, và ông tin Bradley sẽ nói thật. Nhưng Warner cũng không giấu sự nghi ngờ: ông cảm giác rằng Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đang tìm cách đẩy trách nhiệm xuống cho vị đô đốc. Warner kêu gọi Nhà Trắng công bố đoạn video không cắt dựng của vụ tấn công, để xem vào thời điểm tên lửa được phóng đi, những người bị nhắm tới đang còn là “mục tiêu chiến đấu trên tàu” hay đã là những thân người bơi giữa mặt nước. Ông mỉa mai phong cách lãnh đạo của Hegseth: luôn nói mình “mạnh mẽ, cứng rắn”, nhưng lại “không thể nói cho rõ được rốt cuộc có cú đánh thứ hai, hay thậm chí là thứ ba, thứ tư vào con tàu đó”. Trong khi đó, ở cuộc họp Nội các, Trump tuyên bố ông “không hề biết” có cú đánh thứ hai, chỉ được báo là con tàu đã bị “loại khỏi cuộc chơi”. Hegseth ngồi cạnh, nói ông xem trực tiếp cú đánh đầu tiên rồi “chuyển sang cuộc họp kế”, không tận mắt thấy người sống sót nhưng hoàn toàn ủng hộ quyết định của Đô đốc Bradley. Nhà Trắng vẫn bảo vệ kịch bản rằng Bradley là người tự mình đưa ra phán đoán “trong khuôn khổ thẩm quyền”, còn những người ở trên cao thì… bận việc khác.

Hegseth, Thune và khẩu hiệu “hòa bình bằng sức mạnh”

Giữa làn sóng hoài nghi, Lãnh tụ Đa số Thượng viện John Thune chọn cách né câu hỏi nhạy cảm nhất: ông không nói có “tin tưởng” Bộ trưởng Hegseth hay không. Thune chỉ nhấn mạnh điều ông xem là cốt lõi: “Đất nước có an toàn hơn so với thời chính quyền Biden không? Tôi cho rằng câu trả lời là chắc chắn có”. Ông ca ngợi chính sách “hòa bình bằng sức mạnh” mà Trump đang triển khai khắp thế giới, khẳng định Hegseth chỉ là một phần trong bức tranh đó và “phục vụ theo ý tổng thống”. Về vụ đánh tàu, Thune nói Ủy ban Quân vụ Thượng viện sẽ “tìm hiểu sự thật” và “rồi sẽ có câu trả lời vào lúc thích hợp”. Còn hiện tại, ông “hoàn toàn tin tưởng” rằng chính sách của Nhà Trắng trong việc bảo vệ an ninh nước Mỹ “đang được tuân thủ”. Khi được hỏi liệu Quốc hội có nên phê chuẩn các hành động quân sự ở Venezuela và Caribe hay không, Thune nói ông cho rằng Trump “đang hành động trong thẩm quyền tổng tư lệnh”. Ở đây, sự im lặng cũng là một câu trả lời: Thượng viện sẵn sàng để Nhà Trắng nới rộng khái niệm “tự vệ” mà không cần thêm một cuộc bỏ phiếu khó xử.

Venezuela: dầu mỏ, ma túy và bóng ma chiến tranh

Trong lúc tranh cãi pháp lý vẫn cuộn lên ở Washington, vùng Caribe ngày càng dày đặc bóng dáng chiến tranh. Hơn một chục chiến hạm và 15.000 quân Mỹ đã có mặt. Trump vừa ra lệnh cảnh báo máy bay, hãng hàng không và các mạng lưới tội phạm tránh xa không phận Venezuela, đồng thời không ngừng tung ra những lời đe dọa rằng các cuộc tấn công trên bộ “sắp bắt đầu”. Ngay trong cuộc họp Nội các, ông nói thẳng: “Chúng ta sẽ bắt đầu tấn công trên đất liền. Chúng ta biết chúng sống ở đâu, biết bọn xấu sống ở đâu, và chúng ta sẽ bắt đầu rất sớm”. Ông còn mở rộng khung đe dọa ra toàn khu vực: “Bất cứ ai làm chuyện đó, bán ma túy vào nước chúng ta, đều là mục tiêu tấn công”. Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro lập tức cảnh báo Mỹ đang sẵn sàng gây chiến, và rằng động cơ thực sự không phải là ma túy hay di dân, mà là dầu. Venezuela đang ngồi trên trữ lượng khoảng 303 tỉ thùng dầu thô – tương đương gần 1/5 trữ lượng thế giới, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ. Vấn đề là, phần lớn số đó là dầu nặng, chua – thứ mà nhiều nhà máy lọc dầu Mỹ rất cần để sản xuất diesel, nhựa đường và nhiên liệu cho các loại máy móc nặng, trong bối cảnh nguồn cung diesel đang eo hẹp vì các lệnh trừng phạt. Washington phủ nhận dầu là lý do chính cho sự hiện diện quân sự, nhấn mạnh chiến dịch chỉ nhằm chặn ma túy và người không giấy tờ. Nhưng bất cứ viễn cảnh thay đổi chế độ nào ở quốc gia có trữ lượng dầu lớn nhất hành tinh cũng không thể tách khỏi câu chuyện nguồn năng lượng sẽ được định đoạt ra sao.

Cuộc điện đàm với Lula và cái bóng Bolsonaro

Giữa lúc căng thẳng ở Caribe leo thang, Trump khoe ông vừa có một cuộc điện đàm “rất tốt đẹp” với Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva. Hai bên, theo lời Trump, nói về thương mại, về trừng phạt, và ông kết luận ngắn gọn: “Tôi thích ông ấy”. Nhưng sự thân thiện đó diễn ra sau khi chính Trump ký sắc lệnh áp thuế 50% lên hàng hóa Brazil hồi tháng 7, do bất mãn việc chính quyền Lula tiếp tục xét xử cựu tổng thống cực hữu Jair Bolsonaro. Washington từng cáo buộc vụ án chống Bolsonaro là một cuộc “săn phù thủy”, và giờ Trump dùng thuế quan để trừng phạt. Bolsonaro đã bị kết án 27 năm tù vì âm mưu đảo chính ở Brazil, nhưng trong con mắt của Trump, ông ta giống một đồng minh ý thức hệ hơn là một tội phạm. Trong cuộc gọi với Lula, Trump không nói rõ có đề cập Bolsonaro hay không. Song sự chồng chéo giữa trừng phạt kinh tế, thiện cảm cá nhân và những cáo buộc “săn phù thủy” cho thấy cách ông xếp lại bàn cờ Nam Mỹ – vừa bằng thuế, vừa bằng điện thoại, vừa bằng tàu chiến ở sát bên kia bờ biển.

Pardon cho Juan Orlando Hernández: những quả bom và dấu hỏi về đạo lý

Trên mặt trận chống ma túy, thông điệp của Trump càng lúc càng mang màu sắc hai mặt. Một bên, ông ra lệnh “bỏ găng tay” với các tàu ma túy, đẩy “bọn khủng bố ma túy xuống đáy biển”, như lời Bộ trưởng Hegseth hùng hồn tuyên bố. Bên kia, ông lại ký một lệnh ân xá toàn diện cho cựu Tổng thống Honduras Juan Orlando Hernández – người từng bị tòa án Mỹ kết án 45 năm tù và phạt 8 triệu USD vì tội buôn ma túy. Hernandez theo các công tố viên đã cấu kết với các băng đảng, cho phép hơn 400 tấn cocaine tuồn qua Honduras vào Mỹ, đổi lại là hàng triệu USD tiền hối lộ để nuôi dưỡng sự nghiệp chính trị. Nhưng Trump lại mô tả vụ án đó chỉ là một “cuộc săn phù thủy khủng khiếp thời Biden”. Ông nói “rất nhiều người Honduras” đã kêu gọi ông ân xá, và ông “cảm thấy rất thoải mái” với quyết định này. “Nếu ở nước bạn có vài tay buôn ma túy, và bạn là tổng thống, người ta không nhất thiết phải tống tổng thống vào tù 45 năm”, Trump nói với báo chí. Lệnh ân xá này ngay lập tức hứng chịu làn sóng chỉ trích lưỡng đảng trong Quốc hội Mỹ, bởi nó xóa sạch bản án ma túy lớn nhất từng dành cho một đồng minh cũ của Washington – trong lúc máy bay và tàu chiến Mỹ đang nhân danh “cuộc chiến chống ma túy” để đánh úp các con tàu ngoài khơi.

Colombia cảnh báo: “Đừng đánh thức con báo jaguar”

Khi Trump mở rộng lời đe dọa “bất cứ nước nào làm ma túy bán sang Mỹ đều là mục tiêu tấn công”, ông không quên nêu đích danh Colombia. Ông nói nghe báo cáo rằng Colombia đang sản xuất cocaine với các “nhà máy chế biến” và nhắn rằng những ai tham gia vào chuỗi đó đều “có thể bị tấn công”. Phản ứng từ Bogotá lập tức bùng nổ. Tổng thống Gustavo Petro viết trên mạng X: “Đừng đe dọa chủ quyền của chúng tôi, vì ông sẽ đánh thức con báo jaguar. Tấn công chủ quyền của chúng tôi là tuyên chiến”. Petro mời Trump sang Colombia để tận mắt thấy nỗ lực mà đất nước ông đã bỏ ra nhằm chặn hàng ngàn tấn cocaine trước khi chúng tới tay người tiêu dùng Mỹ. “Nếu có một quốc gia đã giúp chặn hàng ngàn tấn cocaine để người Bắc Mỹ không tiêu thụ nó, thì đó chính là Colombia”, ông viết. Trong tiếng gầm của “con báo jaguar”, người ta nghe thấy một sự thật khó chịu: chiến tranh chống ma túy chưa bao giờ chỉ là một cuộc truy bắt tội phạm, nó luôn là một cuộc giằng co về chủ quyền, về quyền được quyết định số phận của chính mình.

Một tổng thống lim dim, một thế giới nín thở

Khi những hình ảnh về cuộc họp Nội các ba giờ đồng hồ được phát lại, người ta thấy một Trump lúc thì gật gù, lúc nhắm mắt, vây quanh là dàn bộ trưởng hết lời tung hô. Ngay trong căn phòng ấy, ông cũng tuyên bố sẽ sớm cho tên lửa bay sâu vào lãnh thổ Venezuela, rằng “chúng ta biết bọn xấu sống ở đâu” và “bất cứ ai” đưa ma túy vào Mỹ đều là mục tiêu. Ngoài kia, Đô đốc Bradley chuẩn bị bước vào phòng họp với những thượng nghị sĩ muốn biết chính xác chuyện gì đã xảy ra trong đêm 2/9. Ở Nam Mỹ, Maduro nói Mỹ muốn dầu, Petro cảnh báo đừng đánh thức con báo. Ở Honduras và Brazil, những cái tên như Hernández và Bolsonaro trở thành phép thử cho cái cách Trump định nghĩa lại “công lý” và “săn phù thủy”. Giữa tất cả những điều đó, khẩu hiệu “hòa bình bằng sức mạnh” vang lên như một bản nhạc nền cũ kỹ nhưng vẫn đầy tác dụng chính trị. Câu hỏi còn lại, dành cho cả nước Mỹ lẫn phần còn lại của thế giới, là: khi một tổng thống có vẻ mệt mỏi phải gắng sức giữ mắt mình mở trong một cuộc họp Nội các, nhưng vẫn sẵn sàng mở thêm những mặt trận mới ngoài biển khơi và trên đất liền, thì thế giới này liệu đang tiến gần tới hòa bình – hay chỉ đang nín thở chờ tiếng nổ của quả tên lửa kế tiếp.

Trong giai đoạn xe điện hiện nay tạm thời bị ngăn chận do chính sách mới của ông Trump cho cắt hết tín dụng giảm thuế của liên bang, thị trường xe hybrid có phần tăng triển khá mạnh. Xe hybrid là một sự lựa chọn hợp lý, kết hợp những điểm mạnh của cả xe chạy xăng và xe điện. Mặc dù xe Toyota Prius đã đi tiên phong trong kỹ thuật hybrid vào đầu những năm 2000's, nhưng hiện nay, dường như mọi nhãn hiệu xe hơi đều đang chạy đua để có một chỗ đứng trong thị trường xe hybrid.

Theo trang mạng tin tức msn.com, không phải mẫu xe hybrid nào cũng đáng tin cậy, và tiết kiệm xăng. Những ai đang tìm kiếm một chiếc xe hybrid có thể vượt qua thử thách của thời gian, nên tìm kiếm tham khảo thêm vì theo nhận định chủa giới chuyên gia xe cố, có một vài hãng và mẫu xe nên tránh không mua. Theo tin từ GoBankingRates, dưới đây là 4 mẫu xe hybrid mà một số chuyên gia khuyến cao không nên bỏ tiền để mua.

Ford F-150 chạy xăng đáng tin cậy hơn phiên bản hybrid. (Ảnh minh họa: HD/Người Việt)
⦁ Ford F-150 Hybrid
Các mẫu xe Ford F-150 chạy xăng hiện bán chạy như tôm tươi, nổi tiếng là đáng tin cậy. Nhưng điều này có vẻ như không đúng với người anh em hybrid. Một số chủ nhân xe đã thông tin ra một số vấn đề vướng mắc đáng kể của mẫu xe pickup hybrid này. Đầu tiên, có những sự lo ngại về mức độ tin cậy. Ngoài ra, hiệu suất tiết kiệm nhiên liệu có thể sẽ không cao như lời quảng cáo. Hồi năm 2022, Edmunds đã thông báo cho biết, hiệu suất tiết kiệm nhiên liệu của xe đã thấp hơn sự ước tính ban đầu. Những yếu tố này khi cho kết hợp lại có thể khiến cho loại xe Ford F-150 Hybrid trở thành một sự lựa chọn kém hấp dẫn hơn.
Ông Carl Rodriguez, một chuyên gia về ngành xe hơi của NX Automotive Transport, cho rằng Ford F-150 Hybrid bị đánh giá thấp về mức độ tin cậy. Các báo cáo của người sử dụng cho thấy nguyên nhân chủ yếu là do vấn đề trục trặc kỹ thuật của bình điện và hộp số.

⦁ BMW ActiveHybrid 5
BMW ActiveHybrid 5 được cho thiết kế để trở thành một chiếc sedan hạng sang với mức tiết kiệm nhiên liệu khá tốt. Tuy nhiên, mức tiết kiệm xăng lại không tương xứng với giá thành bỏ ra. Việc thiếu khoảng không gian chứa hành lý là một điểm trừ khác của xe ActiveHybrid 5 này.
Theo ông Rodriguez, BMW ActiveHybrid 5 mang trọng trách của thương hiệu BMW nhưng đã không đáp ứng được kỳ vọng và mục đích ban đầu đặt ra. Với mức tiết kiệm nhiên liệu 26 mpg là một mức thấp đáng báo động đối với một chiếc xe hybrid của hãng xe có tiếng tăm.

⦁ Range Rover Evoque PHEV
Range Rover Evoque PHEV (plug-in hybrid) có mức giá bán ra khá cao, các phiên bản cao cấp có thể lên đến 95,000 USD/chiếc. Mặc dù chiếc SUV hạng sang này mang lại cảm giác sang trọng, nhưng tạp chí Car and Driver có nhận định rằng mức tiết kiệm nhiên liệu của xe là kém hấp dẫn. Ngoài ra, không gian dành cho hành khách ngồi phía sau nhỏ hẹp, không phù hợp cho người lớn. Gần 2/3 các chủ nhân phàn nàn về hệ thống điện, thân xe và động cơ. Một điều nữa khiến cho chiếc xe này trở thành một sự lựa chọn kém là tình trạng xe bị hỏng hóc thường xuyên, và các vấn đề về hệ thống thông tin giải trí.

⦁ Hyundai Tucson Hybrid
Hyundai Tucson Hybrid gặp một số vấn đề về mức độ tin cậy. Một số chủ nhân báo cáo các vấn đề về hộp số, động cơ và thắng. Các vấn đề về hệ thống treo cũng đã được ghi nhận, gây ra sự khó chịu cho người lái. Theo ông Rodriguez, trên lý thuyết Hyundai Tucson Hybrid dường như đáp ứng tất cả các tiêu chí cần có của một chiếc hybrid. Nhưng ông được nghe những câu chuyện đáng lo ngại từ một số khách hàng. Nhiều người trong số họ nói rằng một số chức năng và hệ điều khiển xe tỏ ra không thân thiện gì mấy đối với người sử dụng.

Có thể dễ nhận ra rằng hai trong số bốn mẫu xe hybrid bị chê này lại thuộc về các thương hiệu xe nhập cảng mắc tiền là BMW và Range Rover. Cho nên chưa chắc xe nào mắc tiền, sang trọng là đáng tin cậy, và đáng "đồng tiền bát gạo" để bỏ tiền ra mua.

Chế độ ăn uống mỗi ngày có tác động trực tiếp đến sức khỏe của thận. Bởi đây là cơ quan chịu trách nhiệm lọc bỏ chất thải và kiểm soát lượng khoáng chất trong cơ thể. Khi tiêu thụ quá nhiều muối, đường, chất béo hoặc các phụ gia nhân tạo, thận buộc phải hoạt động liên tục để xử lý, lâu dần dễ dẫn đến quá tải và suy giảm chức năng.
Cẩn trọng với 5 kiểu bữa tối có thể gây hại cho thận

Chia sẻ trên Eating Well, chuyên gia dinh dưỡng người Mỹ Catalina Ruz Gatica đã chỉ ra 5 kiểu bữa tối phổ biến nhưng đang âm thầm “bào mòn” chức năng thận. Đáng tiếc là nhiều người không biết sự nguy hiểm khi thường xuyên ăn tối kiểu này.
1. Bữa tối với nhiều nước ngọt có ga

Các loại nước ngọt có ga, đặc biệt là những loại có màu sẫm, thường chứa phốt pho nhân tạo. Đây là chất khoáng mà thận khỏe mạnh có thể lọc được khi tồn tại tự nhiên trong thực phẩm, nhưng lại khó xử lý khi ở dạng phụ gia.

Chuyên gia Ruz Gatica cho biết: “Phốt pho nhân tạo gây gánh nặng cho thận. Ngoài ra, nước ngọt có ga sẫm màu còn chứa rất nhiều đường bổ sung. Do đó, nếu muốn bảo vệ sức khỏe thận, tốt nhất hãy hạn chế loại đồ uống này”.
2. Bữa tối với đồ ăn đông lạnh

Các bữa tối với đồ ăn đông lạnh tiện lợi nhưng lại là “vựa” muối. Theo Eating Well, Nhiều loại đồ ăn đông lạnh có lượng muối có thể vượt hơn 1.000 mg natri, trong khi mức khuyến nghị cho người trưởng thành là 2.300 mg/ngày. Với người bệnh thận hoặc cao huyết áp, giới hạn chỉ còn 1.500 mg/ngày. Thường xuyên tiêu thụ thực phẩm nhiều muối khiến thận phải lọc nhiều hơn, dần dần dẫn tới suy giảm chức năng.
3. Bữa tối với thức ăn nhanh

Thức ăn nhanh chứa nhiều chất béo bão hòa, đường, calo nhưng nghèo dinh dưỡng. Chuyên gia Ruz Gatica nhấn mạnh: “Một chế độ ăn thân thiện với thận cần đa dạng rau củ, tinh bột phức hợp và đạm nạc. Thức ăn nhanh lại chứa lượng natri, phốt pho và chất béo cao, hoàn toàn không hỗ trợ sức khỏe thận”. Vì sự tiện lợi, nhiều người ăn tối bằng thức ăn nhanh mỗi ngày mà không biết thận đang phải gồng gánh quá mức.
4. Bữa tối với phô mai chế biến

Không phải loại phô mai nào cũng như nhau. Phô mai chế biến là loại phô mai không hoàn toàn làm từ sữa, mà được tạo ra bằng cách trộn phô mai tự nhiên với chất nhũ hóa và nhiều thành phần bổ sung khác như dầu thực vật, muối, màu thực phẩm, đường hoặc sữa chua lên men. Loại phô mai này thường chỉ chứa khoảng 50 - 60% phô mai thật, phần còn lại là phụ gia nên hương vị, màu sắc và kết cấu có thể thay đổi rất nhiều. Đây là lý do phô mai siêu chế biến thường kém lành mạnh hơn so với phô mai tự nhiên.

“Chỉ một lượng nhỏ phô mai chế biến cũng có thể đưa vào cơ thể rất nhiều natri và phốt pho không cần thiết, gây bất lợi cho thận”, chuyên gia Ruz Gatica cảnh báo. Lựa chọn an toàn hơn là các loại phô mai tự nhiên.
5. Bữa tối với quá nhiều thịt


Protein cần thiết cho cơ thể, nhưng tiêu thụ quá mức - đặc biệt từ thịt động vật - khiến thận phải lọc nhiều acid hơn. Chuyên gia Ruz Gatica giải thích: “Đạm động vật tạo ra lượng acid lớn trong máu. Thận buộc phải làm việc liên tục để đào thải chúng. Việc điều chỉnh lượng thịt là cách tốt để giữ thận khỏe mạnh”.

Nguồn: Eating Well

Đoạn clip 37 giây do người đi đường quay lại và đăng lên Facebook đã lan truyền nhanh chóng, khiến nhiều người bức xúc.

Đoạn video do một người đi đường quay lại cho thấy nữ bảo vệ mặc đồng phục đứng trước một cửa hàng gần khu vực xảy ra sự việc. Trong clip, bà mở vòi và dùng ống nước xịt liên tục vào người đàn ông vô gia cư đang nằm trước cửa.

Ít lâu sau, một người đàn ông khác tiến đến. Ông này tiếp tục cầm vòi nước xịt vào người vô gia cư và đồng thời đá vào cơ thể nạn nhân. Toàn bộ sự việc diễn ra trước một ngân hàng ở Cheras và được người quay ghi lại rõ ràng.

Người đàn ông vô gia cư không chống trả, chỉ cố che mặt và thu mình khi bị xịt nước. Đoạn clip cho thấy ông vẫn nằm yên tại chỗ trong lúc bị xua đuổi một cách thô bạo.

Đoạn video được đăng tải lên Facebook và lan truyền nhanh chóng. Hình ảnh hai người dùng nước và bạo lực để đuổi một người đang ngủ khiến nhiều người xem phẫn nộ.

Sau khi clip lan rộng, hàng loạt bình luận xuất hiện chỉ trích thái độ của hai người trong video. Nhiều cư dân mạng cho rằng hành vi đó là không cần thiết và họ có thể tìm cách khác để xử lý thay vì dùng bạo lực.

Một người dùng Facebook gọi hành vi này là “vô lễ” và để lại bình luận rằng “nghiệp sẽ đến với họ”. Người này bày tỏ sự bức xúc vì họ lại chọn cách xua đuổi một người đang gặp hoàn cảnh khó khăn.

Một bình luận khác tỏ ra thương cảm với người vô gia cư, viết rằng ông chỉ đang ngủ và không làm hại ai. Cư dân mạng này gọi hành động trong clip là “tàn nhẫn” và nhấn mạnh rằng người đàn ông không đáng bị đối xử như vậy.

Các bình luận tương tự xuất hiện liên tục dưới bài đăng gốc. Phần lớn đều cho rằng hành vi đuổi người vô gia cư là vấn đề có thể gặp, nhưng cách họ thực hiện đã vượt quá giới hạn của sự tôn trọng và nhân đạo tối thiểu.

Theo thông tin của Free Malaysia Today, người đàn ông bị xịt nước tên là Safiudeen Pakkeer Mohamed, 39 tuổi, đến từ Tamil Nadu. Ông đến Malaysia vào năm ngoái với mong muốn làm đầu bếp để kiếm tiền gửi về gia đình.


Người đàn ông bị xua đuổi, xịt nước, đá không thương tiếc. Ảnh: MSNews
Tuy nhiên, theo nguồn tin, chủ lao động bị cáo buộc giữ hộ chiếu và tiền lương của ông. Điều này khiến ông không có thu nhập, không có giấy tờ tùy thân và không thể tìm được chỗ ở phù hợp. Không còn lựa chọn nào khác, ông đành ngủ ngoài trời, bao gồm khu vực trước ngân hàng nơi vụ việc xảy ra.

Hoàn cảnh của ông được nhiều người chú ý sau khi đoạn clip lan truyền. Dù bị đối xử tàn nhẫn, ông không có phản ứng gay gắt hay gây xung đột trong video.

Theo Free Malaysia Today, sau khi xem video, một người điều hành các trung tâm hỗ trợ người vô gia cư đã tìm gặp và đưa ông Safiudeen vào nơi ở tạm thời. Đây là sự giúp đỡ kịp thời trong lúc ông đang chờ được hỗ trợ để lấy lại hộ chiếu và quay lại công việc hợp pháp.

Hiện ông Safiudeen được cho là đang cố gắng tìm cách lấy lại giấy tờ và trở về công việc lao động đúng quy định. Chưa có thông tin bổ sung về hai người xuất hiện trong clip.

VietBF@ sưu tập

“Thời buổi này cái gì cũng có thể thành bài thuốc, ngay cả lòng bàn chân cũng không bỏ qua, tối nào cũng phải dán miếng tỏi mới yên tâm!”, cô Lưu Mỹ Hoa, 56 tuổi ở Trung Quốc, vừa cười vừa kể với hàng xóm.

Cô làm thu ngân ở một ngân hàng, ngày nào cũng ngồi nhiều tiếng nên lưng mỏi, vai gáy ê ẩm đã thành chuyện quen. Một lần tám chuyện với bạn bè, cô nghe người ta truyền miệng rằng dán tỏi vào lòng bàn chân giúp thải độc, dưỡng sinh. Nghe có phần “thần kỳ”, nhưng tỏi thì rẻ, thử cũng chẳng mất gì, thế là cô làm theo.

Mỗi tối đi ngủ, cô cắt hai lát tỏi mới, dán vào gan bàn chân. Ban đầu hơi rát và mùi khá nồng, nhưng vì tò mò nên cô kiên trì. Sáu tháng trôi qua, cô bất ngờ thấy ngủ ngon hơn, lưng bớt đau, thậm chí da dẻ còn hồng hào hơn.

Đi khám cùng bạn, tiện thể cô kiểm tra tổng quát xem “liệu pháp tỏi” có thật sự hiệu nghiệm hay chỉ là trùng hợp.

Kết quả mới thật khiến người ta tròn mắt: mỡ máu, đường huyết, men gan… đều đẹp hơn trước. Bác sĩ trực tiếp khám cũng bất ngờ. Theo ông, chỉ dán tỏi vào chân thôi mà cải thiện được nhiều chỉ số như vậy là chuyện hiếm.

Tò mò, bác sĩ tìm đọc tài liệu và hỏi thêm vài thầy thuốc Đông y. Hóa ra, tỏi chứa allicin, hoạt chất được mệnh danh là “kháng sinh tự nhiên”, có khả năng chống viêm, giảm mỡ máu, ổn định đường huyết.

Còn gan bàn chân theo Đông y lại là nơi tập trung nhiều huyệt đạo quan trọng. Khi tỏi tiếp xúc vùng này, có thể kích thích tuần hoàn, giúp cơ thể tự điều chỉnh.

Bác sĩ kết luận hiệu quả cô nhận được có thể là sự kết hợp giữa hoạt chất của tỏi và tác động lên huyệt đạo. Tuy nhiên, ông vẫn nhắc cô theo dõi phản ứng da, tái khám định kỳ và đừng lạm dụng.

Nghe lời khuyên, cô Mỹ Hoa bắt đầu thay đổi thêm lối sống: đi bộ mỗi ngày, bớt đồ chiên rán, ăn nhiều rau củ. Vài tháng sau khám lại, các chỉ số còn cải thiện hơn. Điều khiến bác sĩ vui nhất chính là sự thay đổi thói quen sống, chứ không chỉ một lát tỏi nhỏ dán vào chân.

Ông giải thích thêm da là cơ quan lớn nhất cơ thể, có khả năng hấp thu một số hợp chất nhất định. Khi kết hợp với các huyệt đạo ở lòng bàn chân, có thể tạo ra một dạng tác động kép, tuy cần thêm nghiên cứu, nhưng không phải không có cơ sở.

Cuối buổi thăm khám, cô Mỹ Hoa hỏi: “Nếu sau này tôi muốn thử những cách dưỡng sinh tự nhiên khác, làm sao biết cái nào an toàn?”. Bác sĩ đáp: “Hãy bắt đầu từ từ, theo dõi phản ứng cơ thể, chọn nguồn đáng tin, và luôn kết hợp với kiểm tra sức khỏe định kỳ. Thiên nhiên có lợi, nhưng khoa học mới là nền tảng”.

Cô ra về với tâm trạng phấn khởi. Bài học cô rút ra là muốn khỏe thì phải kết hợp nhiều yếu tố, thói quen sống quan trọng hơn mọi mẹo dưỡng sinh.

Nguồn và ảnh: Sohu

Một lệnh di tản và lời hứa không thể bỏ lại
Tháng Tư 1975, khi làn sóng đỏ từ phương Bắc tràn xuống, John Riordan – chàng trai Mỹ độc thân, vui tính, đang là phụ tá quản lý chi nhánh First National City Bank (nay là Citibank) trên đường Nguyễn Văn Thinh – nhận được lệnh rời Việt Nam. Ngân hàng thuê hẳn một chiếc Pan Am 747 chở toàn bộ nhân viên Mỹ ra khỏi Sài Gòn. Lệnh rất rõ: thu xếp hồ sơ, đốt giấy tờ mật, lên máy bay. Không một dòng nào nhắc tới 34 nhân viên người Việt, những người đã cùng ông làm việc suốt bao năm. Họ chỉ là “local staff”, không phải công dân Hoa Kỳ, không nằm trong danh sách di tản.
Trong buổi chia tay nghẹn ngào ở văn phòng, nước mắt rơi nhiều hơn lời nói. John cố gắng trấn an những gương mặt đã quá đỗi thân quen: “Đừng lo, mọi chuyện còn có tôi.” Nhưng rồi ông vẫn phải bước lên chuyến bay rời Tân Sơn Nhứt, để lại sau lưng một thành phố đang run rẩy trước cơn bão lịch sử.

Ở Hồng Kông, lương tâm không cho phép đứng nhìn
Đặt chân đến Hồng Kông, thay vì thở phào như bao người khác, John Riordan bắt đầu mất ngủ. Những tin đồn dồn dập về việc chính quyền mới sẽ “trả thù” những ai từng làm việc cho Mỹ khiến ông đứng ngồi không yên. 34 nhân viên Việt – những thu ngân, thư ký, kế toán từng ăn barbecue ở nhà ông – giờ đối mặt với nguy cơ tù tội, thậm chí mất mạng.
John chạy gõ cửa từ trụ sở Citibank đến các cơ quan chính phủ Mỹ, đề nghị kế hoạch thuê trực thăng, tàu dầu, bất cứ phương tiện nào để di tản nhân viên Việt Nam. Tất cả đều bị bác bỏ: quá nguy hiểm, quá phức tạp, “không nằm trong quy trình”. Cuối cùng, Citibank gửi tối hậu thư: hoặc ngừng mọi nỗ lực cứu người Việt, hoặc bị sa thải.
Giữa an toàn và lương tâm, John Riordan chọn điều thứ hai.

Quyết định quay lại Sài Gòn: chọn bị đuổi việc để giữ lời hứa
Ngày 19/4/1975, trên chuyến bay dân sự cuối cùng vào Việt Nam, John Riordan ngồi lặng lẽ bên cửa sổ. Ông biết rất rõ mình đang làm gì: tự nguyện quay vào vùng chiến sự, bất chấp lệnh của công ty, chỉ để giữ một lời hứa với những người không hề chung huyết thống.
Khi John xuất hiện trở lại ở chi nhánh ngân hàng, các nhân viên Việt Nam sững sờ rồi òa khóc. Người ta vây quanh hỏi dồn: “Chúng tôi phải làm gì đây?” Ông gom tất cả họ cùng gia đình – tổng cộng 105 người – về biệt thự mình và một căn nhà gần đó. Ngân hàng vẫn mở cửa với nhân viên Việt cho đến ngày 25/4, rồi mới chính thức đóng lại. Đến lúc ấy, John vẫn chưa có trong tay bất kỳ kế hoạch di tản khả thi nào.

Những tờ giấy khai man và “gia đình 14 người con Việt Nam”
Bước ngoặt đến khi một đặc vụ CIA cho John biết: cách thoát duy nhất là lên các chuyến máy bay vận tải quân sự của Hoa Kỳ tại Tân Sơn Nhứt. Những chuyến bay ấy chỉ dành cho công dân Mỹ và gia đình họ. Khi John thú thật mình “không có gia đình”, viên đặc vụ nhún vai: “Thì anh cứ… bịa vậy. Ra đó mà ký giấy.”
Riordan đánh liều lái chiếc xe van của ngân hàng ra phi trường, điền vào đơn rằng ông có… vợ và 14 đứa con người Việt, trong đó có người tóc đã điểm sương, tuổi còn lớn hơn cả ông. Điều không ngờ là viên sĩ quan Mỹ phụ trách chỉ lặng lẽ đóng dấu, phát thẻ xuất cảnh, không hỏi thêm một câu.
Trở về, John mang theo những tấm thẻ ấy cho “vợ con”, rồi lại quay ra phi trường. Trong bốn ngày kế tiếp, ông lập lại chuyến đi liều mạng ấy mười lần. Mỗi lần là một “gia đình” mới, với những cái tên mới, những đứa con nuôi mới. Có sĩ quan nghi ngờ: “Hình như tôi gặp anh rồi thì phải?” – John cười trừ, lắc đầu. Có người thắc mắc sao gia đình anh nhiều con đến vậy, ông đùa: “Sống ở Việt Nam lâu năm thì như thế đó.” Và mỗi lần đùa, ông lại mang thêm một nhóm người nữa lên máy bay.

Những chuyến xe buýt cuối cùng và chiếc xe van chở “tiền”
Phụ nữ và trẻ em ra đi dễ hơn, còn những người đàn ông – nhiều người vẫn đang tại ngũ hoặc làm việc cho chính quyền Sài Gòn – là bài toán khó. John cùng đồng nghiệp xoay xở đủ cách: làm giấy nhận con nuôi, tráo tên, đổi họ. Một nhóm theo John lên chuyến xe buýt cuối cùng của Tòa Đại Sứ Mỹ, giữa đường bị chặn lại để kiểm tra quân nhân đào ngũ. Một người phụ nữ đã kịp thời nhét vào tay anh lính trạm gác một gói tiền. Cửa xe đóng lại, tiếng máy nổ, con đường tới phi trường lại mở ra.
Nhóm cuối cùng, không dám đi xe buýt vì sợ bị bắt giữa đường, bèn nghĩ kế dùng chính chiếc xe van ngân hàng, giả vờ chở tiền ra phi trường. Họ còn nhờ cảnh sát hộ tống cho “an toàn”. Thế là giữa lòng Sài Gòn hấp hối, một đoàn xe cảnh sát vũ trang nghiêm túc hộ tống chiếc xe chở đầy những con người đang tuyệt vọng tìm lối thoát – thay vì những vali tiền bạc.

105 người Việt và một người “Papa” Mỹ
Cuối cùng, toàn bộ 105 người Việt – nhân viên ngân hàng và gia đình – đều được đưa lên máy bay rời khỏi Việt Nam, trước khi Sài Gòn chính thức sụp đổ. Họ được chuyển sang Guam, Philippines, rồi tới trại tị nạn Camp Pendleton ở California. John Riordan, người đã dám coi lệnh công ty nhẹ hơn lời hứa với bạn bè, không những không bị sa thải mà còn được Citibank tuyên dương, hỗ trợ một triệu đô-la để giúp các nhân viên Việt định cư và bố trí việc làm mới.
Nhiều năm sau, trên đất Mỹ, “đại gia đình” ấy trùng phùng tại Long Island. Những người từng được ông khai là “con cái” vẫn thân mật gọi ông là “Papa”. Khi được hỏi vì sao dám liều mạng cho những người không hề có quan hệ máu mủ, John trả lời rất giản dị: “Vì họ trông cậy vào tôi. Trước khi tôi rời Sài Gòn, họ đã nói: ‘Xin ông hãy làm tất cả những gì có thể để giúp chúng tôi.’ Tôi không thể giả vờ như mình không nghe thấy.”

Một ngọn đèn nhỏ trong đêm đen lịch sử
Câu chuyện John Riordan chỉ là một giọt nước giữa đại dương những cuộc chia ly, những chuyến di tản, những cái chết chìm khuất trong hỗn loạn tháng Tư 1975. Đó là thời khắc người ta phải làm những điều bình thường không bao giờ làm: khai man, hối lộ, liều thân, chỉ để giành lấy một chỗ đứng trên chiếc thang hẹp dẫn ra khỏi địa ngục.
Nhưng chính trong chốn hỗn mang ấy, vẫn có những con người chọn đi ngược dòng: một nhân viên ngân hàng Mỹ trẻ tuổi, đáng lẽ đã yên ổn ở Hồng Kông, lại gạt bỏ an toàn để quay vào Sài Gòn. Ông không mang súng, không mang quyền lực, chỉ có một trái tim không đành lòng bỏ bạn bè lại phía sau.
Giữa những trang sử đầy máu và nước mắt, câu chuyện về John Riordan là một ngọn đèn nhỏ nhưng ấm. Nó nhắc chúng ta rằng trong cơn sụp đổ của một chế độ, trong ngày tận cùng của một thành phố, vẫn có những người âm thầm đứng về phía tình người, phía lời hứa và danh dự. Và chính những ngọn đèn như thế đã giúp biết bao người Việt Nam tìm được một cuộc đời mới, nơi họ vẫn gọi một người Mỹ xa lạ bằng cái tên thân thương: “Papa.”

Trong các chuyến bay thương mại, nhiều hành khách luôn thích đặt chỗ ở hàng ghế cửa thoát hiểm (exit row). Lý do rất dễ hiểu: Chỗ để chân rộng hơn đáng kể, cảm giác thoải mái hơn, và thường được coi như một “ghế hạng phổ thông siêu rộng” miễn phí.

Tuy nhiên, nếu ghế cạnh cửa thoát hiểm là vị trí được “ưu tiên” vì sự thoải mái, thì nó cũng là vị trí bị kiểm tra kỹ hơn bất kỳ ghế nào khác trên máy bay. Tiếp viên hàng không buộc phải chắc chắn rằng người ngồi ở đây đáp ứng đủ tiêu chuẩn an toàn, đủ khả năng thực hiện trách nhiệm đặc biệt trong trường hợp khẩn cấp.

Vậy chính xác vì sao ghế này lại được kiểm tra kỹ như vậy? Những tiêu chuẩn nào được áp cho hành khách? Và trách nhiệm cụ thể của họ ra sao nếu tình huống xấu nhất xảy ra?
Cửa thoát hiểm – lối sinh tồn quan trọng nhất trên máy bay

Máy bay dân dụng hiện đại được thiết kế với nhiều cửa thoát hiểm, nhưng không phải cửa nào cũng dễ tiếp cận khi xảy ra sự cố. Các cửa chính (boarding door) thường nằm ở đầu và cuối máy bay, nhưng trong nhiều tình huống như cháy động cơ, khói lan nhanh, hoặc máy bay nghiêng lệch, các cửa này có thể bị chặn hoặc không thể mở.

Lúc này, cửa thoát hiểm ở giữa thân máy bay (ở hàng ghế exit row) lại trở thành lối ra an toàn và khả thi nhất. Đây là cửa giúp hành khách thoát hiểm nhanh nhất, giảm nguy cơ tắc nghẽn dòng người và tăng tốc độ di tản.

Trong quá trình đánh giá an toàn của máy bay, các hãng và nhà sản xuất đều coi việc có thể mở cửa thoát hiểm đúng cách trong 10 giây là điều kiện quan trọng để máy bay được cấp phép vận hành. Điều này có nghĩa: hành khách ngồi gần cửa thoát hiểm phải là người có khả năng mở cửa nhanh, dứt khoát và chính xác.

Tiêu chuẩn cho hành khách ngồi gần cửa thoát hiểm

Không phải ai cũng ngồi được ghế exit row. Tiếp viên được quyền từ chối hoặc đổi chỗ nếu hành khách không đạt tiêu chuẩn. Các tiêu chuẩn này không phải do hãng bay tự đặt mà được quy định rõ trong hướng dẫn của ICAO và FAA. Một số tiêu chuẩn phổ biến gồm:

- Đủ 15 tuổi trở lên: Trẻ em, dù ngồi chung với người lớn, đều không được phép vì không đủ thể chất và nhận thức).

- Sức khỏe và thể lực tốt: Hành khách phải tự mở cửa được bằng hai tay, kéo hoặc đẩy cửa nặng khoảng 15–25 kg tùy loại máy bay, di chuyển được nhanh chóng, không bị thương tật cản trở vận động. Người mang bó bột, chống nạng, bị đau vai, đau lưng, hoặc phụ nữ mang thai thường không được bố trí ở vị trí này.

- Không mắc vấn đề ảnh hưởng đến nhận thức và phản ứng: Người say rượu, sử dụng chất kích thích, hoặc có dấu hiệu buồn ngủ, thiếu tỉnh táo sẽ bị yêu cầu đổi chỗ.

- Hiểu được hướng dẫn an toàn bằng lời nói hoặc hình ảnh: Hành khách phải giao tiếp đủ để hiểu chính xác chỉ dẫn của tiếp viên, đọc được nhãn, hướng dẫn dán trên cửa, nghe và thực hiện yêu cầu trong lúc khẩn cấp. Vì vậy, hành khách không thể giao tiếp bằng ngôn ngữ chung với tiếp viên (ví dụ không hiểu tiếng Anh hoặc tiếng Việt tùy hãng) đôi khi vẫn được ngồi, nhưng chỉ khi họ chứng minh rằng họ hiểu được hình ảnh và ký hiệu an toàn.

- Tinh thần sẵn sàng giúp đỡ và chịu trách nhiệm: Một chi tiết ít người biết, khi bạn gật đầu hoặc trả lời “đồng ý” với câu hỏi của tiếp viên trước khi cất cánh, bạn đang chính thức nhận nhiệm vụ hỗ trợ mở cửa thoát hiểm theo đúng quy định an toàn hàng không. Nếu bạn từ chối, hãng bay buộc phải đổi chỗ cho bạn và điều này hoàn toàn bình thường.
Vì sao tiếp viên kiểm tra kỹ đến vậy?

Hành khách ở exit row không phải chỉ “ngồi cho rộng”. Họ được xem như một phần của quy trình an toàn, là người đầu tiên hỗ trợ khi có sự cố. Đó là lý do tiếp viên thường hỏi:

- “Anh/chị có ngồi được ở hàng ghế thoát hiểm không?”.

- “Anh/chị có sẵn sàng hỗ trợ trong trường hợp khẩn cấp không?”.

- “Anh/chị có đọc hiểu được hướng dẫn an toàn đặt trong túi ghế không?”.

Tiếp viên phải kiểm tra các yếu tố sau:

- Tư thế chuẩn bị trước khi cất cánh: Không để hành lý dưới chân. Không được để đồ chắn lối thoát hiểm. Không đóng cửa sổ che nắng (window shade).

Hành khách ở đây cần giữ mọi thứ thông thoáng và sẵn sàng.

- Nhận thức và hiểu biết: Tiếp viên quan sát xem hành khách có đang nghe hướng dẫn hay không. Nếu hành khách ngủ gật, đeo tai nghe lớn tiếng, hoặc tỏ vẻ thiếu hợp tác, họ sẽ bị mời đổi chỗ.

- Tình trạng thể chất: Nếu hành khách bị chấn thương hoặc mệt mỏi sau khi lên máy bay, tiếp viên có thể yêu cầu chuyển chỗ vì lo ngại ảnh hưởng đến việc mở cửa.
Trách nhiệm đặc biệt của người ngồi ghế cửa thoát hiểm

Trong tình huống khẩn cấp, người ở hàng ghế cửa thoát hiểm phải là nhóm đầu tiên hành động. Để đảm bảo việc sơ tán máy bay nhanh chóng, họ sẽ được yêu cầu hỗ trợ bằng cách tuân theo hướng dẫn của phi hành đoàn. Các trách nhiệm cụ thể có thể gồm:

- Mở cửa theo đúng thao tác: Không phải cửa nào cũng mở bằng cách kéo tay nắm. Một số cửa phải đẩy mạnh, một số cửa cần xoay tay cầm theo ký hiệu. Sai thao tác có thể khiến cửa bị kẹt hoặc trượt phao bung ra sai thời điểm.

- Giữ an toàn cho chính mình và người khác: Họ phải quan sát bên ngoài xem liệu có lửa, có khói hay nước có quá cao, cánh máy bay có chắn lối thoát? Nếu cửa không an toàn để mở, họ phải ngay lập tức dùng lối thoát hiểm khác.

- Hướng dẫn hành khách rời khỏi máy bay: Họ cần hô to, chỉ dẫn, hỗ trợ người ở phía sau thoát ra đúng hướng, nhanh và không chen lấn.

- Rời khỏi máy bay cuối cùng trong nhóm gần cửa: Sau khi đảm bảo dòng người thoát ra suôn sẻ, người mở cửa – dù không phải nhân viên – được khuyến cáo thoát sau cùng trong khu vực của họ.

Nhiệm vụ này hoàn toàn không đơn giản, cũng không phù hợp với những người thiếu bình tĩnh hoặc sợ hãi.

Ghế exit row luôn hấp dẫn bởi sự rộng rãi, nhưng đi kèm với nó là yêu cầu nghiêm túc về an toàn bay. Hành khách ngồi đây không chỉ được hưởng tiện nghi mà còn phải sẵn sàng gánh vác trách nhiệm trong tình huống sinh tử.

Việc tiếp viên kiểm tra kỹ là cần thiết để đảm bảo an toàn chung, không phải để làm khó. Mỗi hành khách đáp ứng đủ tiêu chuẩn ở vị trí này chính là một “trợ lý an toàn” quan trọng, giúp cả trăm con người trên máy bay có thêm cơ hội sống sót nếu xảy ra sự cố.

Một chỗ ngồi rộng rãi, đi kèm một nhiệm vụ lớn – đó chính là lý do vì sao ghế cạnh cửa thoát hiểm luôn được “ưu tiên”, nhưng đồng thời cũng bị kiểm tra kỹ nhất.

Doanh số Black Friday tăng, nhưng ví người Mỹ không dày thêm bao nhiêu

Black Friday – ngày mua sắm điên cuồng nhất năm ở Mỹ – năm nay lại lập thêm những con số mới. Theo dữ liệu của Mastercard SpendingPulse, tổng doanh số bán lẻ tăng 4,1% so với năm ngoái. Riêng mua sắm online, người Mỹ đã “đốt” tới 11,8 tỉ USD, tăng 9,1% so với 2024, theo Adobe Analytics.

Nhưng đằng sau những con số tưởng như hoành tráng đó là cái bóng dài của lạm phát. Với mức lạm phát khoảng 3%, mức tăng 4,1% doanh số thực chất chỉ tương đương tăng “thật” đâu đó khoảng 1%. Nói cách khác, người Mỹ không hẳn mua nhiều hơn, mà chủ yếu phải trả giá cao hơn cho cùng một giỏ hàng.

Hai nước Mỹ trên cùng một khu mua sắm: Kinh tế hình chữ K

Câu chuyện Black Friday năm nay là câu chuyện kinh tế chữ K hiện lên rất rõ. Beige Book mới nhất của Fed cho thấy chi tiêu của nhóm thu nhập thấp và trung lưu đang chậm lại. Họ bớt ra ngoài, bớt quẹt thẻ, bớt “vung tay” trong mùa lễ.

Ngược lại, nhóm thu nhập cao vẫn tiêu xài thoải mái: vẫn du lịch, vẫn hàng hiệu, vẫn các món xa xỉ. Khi chứng khoán tăng, giá nhà leo thang, tài sản trên giấy của họ dày lên, họ có cảm giác “giàu thêm” và không ngại rút ví.

Nhà bình luận kinh tế Rick Newman mô tả rất rõ: nếu bạn có nhà, có cổ phiếu, bạn đang nằm trên nhánh đi lên của chữ K – tự tin chi tiêu, tự tin hưởng thụ. Còn nếu bạn không có tài sản, chỉ sống bằng lương tháng, bạn ở nhánh đi xuống: thu nhập dậm chân, chi phí đội lên, lúc nào cũng canh cánh nỗi lo mất việc.

Người giàu vung tay, người nghèo cắt bớt giỏ quà

Các chuyên gia tiêu dùng cho biết mùa lễ năm nay người Mỹ mua ít món hàng hơn, nhưng giá trung bình của mỗi món lại cao hơn. Người có tiền thì vẫn “mua theo ý thích”, còn người kém dư giả thì phải lên kế hoạch từng đồng.

Họ cắt bớt các món quà cho chính mình, bớt những kiểu “tự thưởng” vốn rất phổ biến nhiều năm qua. Tiền đó được chuyển sang trả các hóa đơn thiết yếu: tiền điện, tiền sưởi ấm tăng do giá khí đốt, hóa đơn chợ ngày càng đắt đỏ, tiền thuê nhà tăng nhanh hơn tốc độ lương. Nhiều gia đình buộc phải chọn: hoặc quà Giáng Sinh, hoặc bớt một phần chi phí sinh hoạt.

Thêm một lớp áp lực nữa là thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Theo khảo sát của Hiệp hội Bán lẻ Quốc gia (NRF), 85% người tiêu dùng kỳ vọng giá cả sẽ cao hơn vì thuế nhập khẩu. Không ai ngồi tính từng món “thuế quan làm tăng giá bao nhiêu phần trăm”, nhưng cảm giác “mọi thứ đều đắt lên vì chính sách” đang đè nặng trong đầu người mua.

Khi người Mỹ săn sale, các đại gia bán lẻ chia phe thắng – thua

Trong bối cảnh đó, “giá trị” – value – trở thành từ khóa. Người dân tìm đến những chuỗi cửa hàng mà họ tin là giúp đồng tiền đi xa nhất: thực phẩm, đồ thiết yếu, quần áo, điện tử… phải rẻ, phải đáng đồng tiền.

Walmart, TJ Maxx, Gap… đang là những cái tên hưởng lợi. Walmart thậm chí tăng thị phần ở hầu hết các phân khúc và cả trong nhóm khách hàng thu nhập cao. Khi mọi người cùng muốn “mua rẻ hơn một chút”, kẻ bán được hàng là người đủ lớn để ép giá, đủ khôn để tung khuyến mại đúng chỗ.

Ngược lại, những chuỗi như Target hay Bath & Body Works lại chật vật hơn. Bath & Body Works cho biết khách hàng đang bớt hẳn kiểu “mua thêm cho vui”, bớt mua quà cho chính mình. Những món “thơm tho, dễ thương nhưng không thật sự cần thiết” là thứ bị gạch tên đầu tiên khi ngân sách bị siết lại.

Mưa giảm giá, bão số liệu: 1.000 tỉ USD mùa lễ hội

Dù vậy, mùa mua sắm cuối năm ở Mỹ vẫn là một con số khổng lồ. NRF dự báo doanh số bán lẻ hai tháng 11–12 sẽ tăng 3,7%–4,2% so với năm ngoái. Nếu đúng như dự báo, tổng chi tiêu mùa lễ sẽ chạm mốc kỷ lục 1.000 tỉ USD, từ mức 976 tỉ USD năm trước.

Riêng Black Friday, quần áo là ngôi sao: doanh số đồ may mặc tăng 6,1% online và 5,4% tại cửa hàng, khi người Mỹ tranh thủ “làm mới tủ đồ” nhưng vẫn cố chọn những món “hợp túi tiền”. Ngày Lễ Tạ Ơn trước đó, người tiêu dùng đã chi 6,4 tỉ USD online, tăng 5,3% so với năm ngoái, nhờ làn sóng giảm giá sớm tràn ngập các website.

Một xu hướng khác cũng bùng lên là “mua trước, trả sau” (buy now, pay later). Adobe ước tính từ 1/11 đến 31/12, người Mỹ sẽ chi khoảng 20,2 tỉ USD qua hình thức này, tăng 11% so với 2024. Khi ví mỏng nhưng vẫn muốn giữ không khí lễ hội, chia nhỏ khoản chi thành nhiều kỳ thanh toán là cách nhiều người chọn để đỡ “sốc” khi nhìn vào số dư tài khoản.

Mùa lễ hội giữa bầu không khí ảm đạm

Bức tranh tổng thể của người tiêu dùng Mỹ không hẳn là màu hồng. Niềm tin tiêu dùng suy giảm, tăng trưởng việc làm chậm lại, và đợt đóng cửa chính phủ gần đây khiến một bộ phận người thu nhập thấp bỗng nhiên bị cắt tạm thời nguồn trợ cấp thực phẩm (SNAP), buộc họ phải bớt chi trong những ngày lẽ ra là rộn ràng nhất.

Thế nhưng, như một thói quen văn hóa, người Mỹ vẫn cố gắng giữ mùa lễ cuối năm như một khoảng thời gian đặc biệt. Claudia Lombana, chuyên gia tiêu dùng, cho biết có tới một nửa dân số đã bắt đầu mua sắm từ… Halloween để dàn trải chi phí. Năm ngày vàng từ Lễ Tạ Ơn đến Cyber Monday vẫn là “trận đánh lớn” đối với các nhà bán lẻ, cả online lẫn cửa hàng truyền thống.

Người tiêu dùng, dù thắt lưng buộc bụng hơn, vẫn muốn treo đèn, vẫn muốn có quà dưới gốc cây thông cho con cái, vẫn muốn bữa tối Giáng Sinh có chút phong vị ấm áp. Họ săn giảm giá kỹ hơn, so sánh giá lâu hơn, canh từng mã coupon, tận dụng mọi chương trình khuyến mãi để giữ được chút “phép màu mùa lễ” mà không đánh đổi quá nhiều sự an toàn tài chính.

Và đó chính là Black Friday của nước Mỹ năm nay: ánh đèn sale nhấp nháy trên một nền kinh tế hình chữ K – nơi kẻ giàu tiếp tục mua sắm không cần nhìn giá, còn người nghèo lặng lẽ tính toán từng đồng, nhưng cả hai đều đang cố tìm một chút niềm vui giữa những ngày cuối năm đầy biến động.

Ông Vương, 67 tuổi, sống cùng vợ trong một khu chung cư cũ ở Thượng Hải (Trung Quốc). Ông có thói quen ăn một bát đậu phụ nóng vào bữa sáng và hầm súp đậu phụ vào bữa tối, theo ông đây là một chế độ ăn nhẹ nhàng và bổ dưỡng.

Nhưng trong một buổi họp mặt gần đây của những người hàng xóm lớn tuổi, có người bất ngờ khuyên ông: "Ở tuổi ông, ông nên ăn ít đậu phụ đi. Nó không tốt cho xương và dễ gây sỏi thận. Nhiều cụ già trong bệnh viện chúng tôi đã gặp vấn đề vì ăn đậu phụ!".

Nghe vậy, ông Vương lạnh cả sống lưng. Liệu mình còn ăn được đậu phụ không nhỉ? Chẳng lẽ mình thật sự phải bỏ nó sao? Càng nghĩ càng thấy không đành lòng, chuẩn bị đi khám bác sĩ với đầy thắc mắc.
Người trên 65 tuổi có được ăn đậu phụ nhiều không?

Trên thực tế, nhiều người cao tuổi trên 65 tuổi cũng gặp phải câu hỏi tương tự như ông Vương. Họ vốn quen ăn đậu phụ, nhưng đột nhiên nghe nói "già rồi không được ăn đậu phụ tùy tiện" khiến họ cảm thấy bất an.

Đậu phụ có phù hợp với người cao tuổi không? Đậu phụ có thực sự gây hại cho xương và thận không? Ăn đậu phụ như thế nào cho khoa học để vừa bổ dưỡng vừa tốt cho sức khỏe? Câu trả lời có thể hoàn toàn khác với những quan niệm cố hữu của bạn.

Đặc biệt, nhiều người không biết ba điều sau đây, chỉ để rồi hối hận khi phải vào viện.

Đậu phụ có phù hợp với người trên 65 tuổi không? Bác sĩ nói gì?

Đậu phụ được gọi là "thịt thực vật" và là một nguyên liệu phổ biến trong ẩm thực. Cứ 100 gram đậu phụ cứng chứa hơn 10 gram protein, trong khi lại rất ít chất béo và carbohydrate.

Hiệp hội Dinh dưỡng Trung Quốc chỉ rõ rằng đậu phụ giàu protein chất lượng cao, canxi và nhiều nguyên tố vi lượng khác nhau, rất hữu ích cho người trung niên và người cao tuổi để bổ sung dinh dưỡng và ngăn ngừa mất cơ.

Tuy nhiên, một số người cao tuổi lo ngại rằng ăn đậu phụ thường xuyên có thể dẫn đến các vấn đề như "xương yếu" và "sỏi thận". Quan niệm này không hoàn toàn chính xác. Các bác sĩ giải thích rằng đậu phụ chứa 150-200 miligam canxi trên 100 gram, là một nguồn canxi tốt. Khi kết hợp với đủ vitamin D, đậu phụ thực sự có thể làm giảm nguy cơ loãng xương.

Về sỏi thận, một số người có nồng độ axit uric cao hoặc bệnh thận mãn tính cần thận trọng. Đậu phụ chứa hàm lượng axit oxalic và purin vừa phải; những người dễ bị sỏi thận hoặc bệnh gút nên điều chỉnh lượng tiêu thụ theo lời khuyên của bác sĩ.

Đối với những người cao tuổi khỏe mạnh khác, việc ăn đậu phụ điều độ sẽ không gây hại cho thận. Một cuộc khảo sát dinh dưỡng trên 3.000 người từ 65 tuổi trở lên do Bệnh viện Đại học Y khoa Liên hợp Bắc Kinh thực hiện cho thấy những người ăn đậu phụ và các sản phẩm từ đậu phụ với lượng vừa phải mỗi tuần có mật độ xương và mức triglyceride tốt hơn.

Tại sao một số người cao tuổi gặp vấn đề sau khi ăn quá nhiều đậu phụ?

Mọi thứ nên được tiếp cận với thái độ chung. Mặc dù đậu phụ tốt, nhưng việc sử dụng và liều lượng rất quan trọng. Một số người cao tuổi gặp phải các vấn đề như "xương mềm" hoặc "sỏi thận", những vấn đề này có liên quan chặt chẽ đến các yếu tố sau:

Tiêu thụ quá nhiều: Một số người cao tuổi tiêu thụ hơn 250 gram (khoảng nửa cân) sản phẩm đậu nành mỗi ngày, vượt xa lượng khuyến nghị hàng ngày là 100-150 gram trong "Hướng dẫn chế độ ăn uống cho người dân Trung Quốc". Tiêu thụ quá nhiều trong thời gian dài, kết hợp với việc uống không đủ nước và thiếu vận động, có thể làm tăng gánh nặng chuyển hóa cho thận.

Người cao tuổi có tiền sử bệnh thận, chẳng hạn như bệnh thận mãn tính, suy thận hoặc tăng axit uric máu, có khả năng bài tiết oxalat kém hơn. Nếu ăn quá nhiều đậu phụ, oxalat dễ kết hợp với canxi trong nước tiểu và tạo thành sỏi.

Kết hợp thực phẩm không lành mạnh: Ví dụ, đậu phụ chiên liên tục, sử dụng gia vị mạnh và tiêu thụ nhiều muối và dầu. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và mạch máu não mà còn làm giảm lợi ích của đậu phụ là "nhẹ, giàu dinh dưỡng và ít chất béo".

Một chi tiết quan trọng mà nhiều người thường bỏ qua: Mặc dù đậu phụ rất giàu canxi, nhưng nó lại chứa axit oxalic, có thể cản trở quá trình hấp thụ canxi. Chần đậu phụ trong nước nóng trước khi nấu có thể loại bỏ một phần axit oxalic, giúp hấp thụ canxi tốt hơn.

Làm sao để ăn uống thoải mái? 3 gợi ý khoa học

Để tránh các vấn đề sức khỏe khi ăn đậu phụ, các bác sĩ khuyên bạn nên đặc biệt chú ý đến ba khía cạnh này.

Điều quan trọng là phải điều độ; nên dùng 3-5 lần một tuần, mỗi lần giới hạn 100 gram (2 lạng). Nên kết hợp với nhiều loại thịt, trứng và các sản phẩm từ sữa để đảm bảo hấp thụ protein đa dạng.

Nắm vững phương pháp nấu ăn đúng. Ưu tiên các món hầm, hấp, luộc và các món nguội đơn giản, hạn chế chiên, om và các phương pháp nấu ăn nhiều dầu mỡ, nhiều muối khác. Người cao tuổi bị huyết áp cao và cholesterol cao nên đặc biệt tuân thủ chế độ ăn ít muối, ít dầu mỡ để tối đa hóa lợi ích nhẹ và dinh dưỡng của đậu phụ.

Người cao tuổi có vấn đề về thận chỉ nên ăn đậu phụ khi có chỉ định của bác sĩ. Những người mắc bệnh thận mãn tính, tiền sử sỏi đường tiết niệu, bệnh gút... nên khám sức khỏe định kỳ và nhờ bác sĩ đánh giá xem có thể ăn đậu phụ hay không và ăn như thế nào.

Đồng thời, điều quan trọng là phải ăn nhiều trái cây và rau quả tươi, thực phẩm giàu kali, magiê và uống đủ nước để giảm nguy cơ sỏi thận. Duy trì lượng vitamin và nguyên tố vi lượng cân bằng đặc biệt quan trọng cho sức khỏe xương.

.

Ngụy Vũ tuyên truyền Mỹ cũng xả lũ lên dân y như ở Việt Nam














.

Theo một nghiên cứu mới từ Mỹ đã cảnh báo một nguyên nhân ít được chú ý khiến nhiều người trẻ bị chẩn đoán là "tiền tiểu đường".

Công trình mới dẫn đầu bởi nhà nghiên cứu Yiping Li của Đại học Nam California (Mỹ) cảnh báo chỉ cần tăng thêm 10% lượng thực phẩm siêu chế biến trong khẩu phần, nguy cơ phát triển tiền tiểu đường sẽ tăng tới 51% và nguy cơ suy giảm dung nạp glucose tăng 158% trong vòng 4 năm.

Tiền tiểu đường là tình trạng mức đường huyết (glucose) cao hơn bình thường, nhưng chưa đủ cao để trở thành bệnh tiểu đường type 2.

Còn suy giảm dung nạp glucose là một loại tiền tiểu đường được xác định khi mức đường huyết cao hơn bình thường 2 giờ sau khi uống một lượng glucose, cho thấy cơ thể không xử lý đường hiệu quả như mức khỏe mạnh.



Tiền tiểu đường - bao gồm suy giảm dung nạp glucose - là giai đoạn cảnh báo quan trọng: Chỉ cần vượt qua một ngưỡng hết sức mong mạnh, bạn sẽ mắc bệnh tiểu đường type 2 mạn tính.

Theo các ước tính, hầu hết người bị tiền tiểu đường sẽ tiến triển thành tiểu đường type 2 trong vài năm nếu không thay đổi lối sống.

Trên tạp chí khoa học Nutrition and Metabolism, các nhà khoa học Mỹ cho hay họ đã đưa ra kết luận dựa trên cuộc phân tích chi tiết sức khỏe của 85 tình nguyện viên trẻ từ 17-22 tuổi.

Điều này cho thấy ngay cả ở những người trẻ tuổi, tác động của thực phẩm siêu chế biến vẫn rất mạnh mẽ.

Thực phẩm siêu chế biến là những sản phẩm được tạo ra từ nhiều quá trình công nghiệp, bao gồm các loại thức ăn nhanh, ăn liền, xúc xích, thịt nguội các loại, đồ ăn nhẹ đóng gói, bánh kẹo, nước ngọt đóng chai...

Nguy cơ tiền tiểu đường và tiểu đường type 2 đến từ thành phần của nhóm thực phẩm này, thường giàu muối, chất béo và đường bổ sung. Tuy nhiên cho dù bạn tránh các món giàu đường, nguy cơ vẫn rất lớn.

Theo các tác giả, lượng muối cao - vốn được biết đến là nguyên nhân tăng đề kháng insulin, tăng hấp thụ glucose - cũng góp phần gây ra béo phì và tiểu đường.

Chất béo, đặc biệt là axit béo chuyển hóa và chất béo bão hòa, có liên quan tích cực đến nguy cơ mắc tiểu đường type 2 vì ảnh hưởng đến độ nhạy insulin.

Phát hiện này cũng giúp giải thích một phần nguyên nhân bệnh tiểu đường type 2 có xu hướng trẻ hóa những năm gần đây, khi thực phẩm siêu chế biến tiện lợi ngày một phổ biến, đặc biệt là ở giới trẻ.

Đối với bệnh nhân tiểu đường, việc lựa chọn bữa sáng là vô cùng quan trọng. Nếu ăn sáng sai cách, không chỉ đường huyết dễ tăng cao mà còn có thể dẫn đến một loạt biến chứng, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân.

Tiểu đường đã trở thành mối lo ngại sức khỏe không thể tránh khỏi của nhiều người. Hàng năm, vô số người mất đi sinh mạng quý giá vì bệnh tiểu đường và các biến chứng của nó, đặc biệt là những người trung niên và cao tuổi không kiểm soát được đường huyết hiệu quả.

Gần đây, thông tin một người đàn ông 50 tuổi qua đời vì biến chứng tiểu đường đã thu hút sự chú ý rộng rãi. Người đàn ông này dường như cả đời không nhận ra rằng việc lựa chọn bữa sáng lại có ảnh hưởng sâu sắc đến việc kiểm soát bệnh tiểu đường như vậy. Chế độ ăn uống hàng ngày, đặc biệt là bữa sáng của ông, đã trở thành "thủ phạm" của căn bệnh này.

Bác sĩ chỉ ra rằng, đối với bệnh nhân tiểu đường, việc lựa chọn thực phẩm cho bữa sáng là đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, nhiều người thường bỏ qua điều này. Trong trường hợp của người đàn ông này, việc quá phụ thuộc vào một số thực phẩm tiện lợi nhưng thực chất chứa nhiều đường cuối cùng đã khiến sức khỏe của ông hoàn toàn suy sụp.

Có 5 loại thực phẩm cho bữa sáng mà bệnh nhân tiểu đường tốt nhất nên tránh, đặc biệt là những người có tiền sử gia đình mắc tiểu đường hoặc có lượng đường trong máu cao giai đoạn đầu.

1. Quẩy

Quẩy được được nhiều người yêu thích vào bữa sáng. Nó giòn bên ngoài, mềm bên trong, hương vị hấp dẫn, kết hợp với một cốc sữa đậu nành, đã trở thành khởi đầu ngày mới của không ít người.

Tuy nhiên, bác sĩ cảnh báo, món ăn sáng trông ngon miệng này lại không hề tốt cho bệnh nhân tiểu đường. Quá trình chế biến quẩy cần một lượng lớn dầu. Thực phẩm chiên rán chứa nhiều calo, chất béo, đồng thời với đặc tính nhiều dầu mỡ và đường, chúng đặc biệt dễ gây ra biến động đường huyết mạnh.

Một khi bệnh nhân tiểu đường ăn vào, có thể khiến đường huyết tăng vọt ngay lập tức, từ đó làm tăng nguy cơ biến chứng tiểu đường. Nếu ăn loại thực phẩm này trong thời gian dài, việc kiểm soát đường huyết sẽ càng khó khăn hơn, thậm chí có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như bệnh tim mạch, bệnh thận.

2. Đồ uống có thêm đường vào buổi sáng

Tiếp theo, các loại đồ uống cho bữa sáng có thêm đường cũng là kẻ thù lớn của bệnh nhân tiểu đường. Ví dụ, nhiều người thích uống một cốc trà sữa ngọt đậm, cà phê ngọt, hay nước ép trái cây vào buổi sáng. Lượng đường trong những đồ uống này thường vượt quá mong đợi.

Chúng ta đều biết, chức năng insulin của bệnh nhân tiểu đường vốn đã bị hạn chế, khả năng điều chỉnh đường huyết kém. Bất kỳ thực phẩm hoặc đồ uống có đường nào cũng có thể khiến mức đường huyết tăng nhanh.

Việc tiêu thụ lâu dài một lượng lớn các loại đồ uống nhiều đường này không chỉ làm tăng gánh nặng cho insulin mà còn dễ gây ra tình trạng kháng insulin, dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.


Do đó, bệnh nhân tiểu đường nên loại bỏ những đồ uống nhiều đường này, chọn các loại đồ uống lành mạnh ít đường, không đường như cà phê đen, sữa đậu nành không đường,... để giúp ổn định đường huyết.

3. Bánh mì trắng truyền thống

Bánh mì trắng truyền thống cũng là lựa chọn phổ biến cho bữa sáng của nhiều người. Bánh mì trắng có hàm lượng tinh bột cao, sau khi chế biến hầu như không có chất xơ, ăn vào sẽ nhanh chóng chuyển hóa thành đường, khiến đường huyết tăng nhanh.

Đặc biệt đối với bệnh nhân tiểu đường, việc tiết insulin không đủ, những thực phẩm này sẽ làm tăng thêm gánh nặng đường huyết cho họ. Ngược lại, việc chọn bánh mì nguyên cám hoặc thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp sẽ giúp kiểm soát đường huyết ổn định hơn.

Bánh mì nguyên cám chứa nhiều chất xơ hơn, không chỉ giúp làm chậm quá trình tăng đường huyết mà còn tăng cảm giác no, giảm việc ăn quá nhiều.

4. Dưa muối, thực phẩm muối

Bên cạnh đó, dưa muối, các loại thực phẩm muối chua cũng là lựa chọn bữa sáng mà bệnh nhân tiểu đường nên tránh. Nhiều người thích ăn kèm dưa muối, cá/thịt muối... trong bữa sáng. Những thực phẩm này có hàm lượng muối cực cao.

Việc hấp thụ quá nhiều muối có thể dẫn đến phù nề, huyết áp cao và các vấn đề khác, trong khi huyết áp cao có liên quan mật thiết đến các biến chứng của bệnh tiểu đường, đặc biệt làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và mạch máu não.

Tệ hơn nữa, việc hấp thụ quá nhiều muối cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng thận. Thận của bệnh nhân tiểu đường vốn đã trong tình trạng hoạt động quá tải, chế độ ăn nhiều muối kéo dài có thể đẩy nhanh tổn thương thận, cuối cùng dẫn đến suy thận.

5. Đồ ngọt tráng miệng

Cuối cùng, nhiều người thích ăn đồ ngọt tráng miệng cho bữa sáng như bánh ngọt, bánh quy, bánh quy giòn... Những món tráng miệng này chứa một lượng lớn đường và bột mì tinh chế, ăn vào sẽ nhanh chóng chuyển hóa thành đường trong máu.

Việc tiết insulin của bệnh nhân tiểu đường vốn đã bất thường. Nếu nạp quá nhiều đồ ngọt, đường huyết sẽ không được điều chỉnh kịp thời và hiệu quả, dẫn đến mức đường huyết luôn ở mức cao.

Ngoài ra, những món tráng miệng này thường chứa nhiều chất béo và calo, dễ dẫn đến tăng cân, làm trầm trọng thêm gánh nặng sức khỏe cho bệnh nhân tiểu đường.

Đối với những người mắc bệnh tiểu đường, ngoài việc kiểm soát loại thực phẩm, cũng nên chú ý đến vận động sau bữa ăn, chẳng hạn như đi bộ nhẹ nhàng, để giúp tiêu hao lượng đường nạp vào, tránh biến động đường huyết. Đồng thời, theo dõi đường huyết thường xuyên, điều chỉnh chế độ ăn uống và thuốc men hợp lý cũng là chìa khóa để kiểm soát bệnh tình.

VietBF@sưu tập