Liệu Trung Quốc có thể trở thành một đồng minh của Australia thay thế Mỹ?
3 đồng minh của Australia
Người Australia vừa tưởng niệm sự kiện ngày 11/9/2001 ở New York và Washington với sự trang nghiêm và tôn trọng.
Theo quan điểm của Australia, sự kiện này càng làm bền chặt thêm quan hệ đồng minh giữa nước này và Mỹ.
Năm 2011 không chỉ đánh dấu 10 năm sau sự kiện 11/9 mà c̣n là kỷ niệm 60 năm liên minh ANZUS bao gồm Australia, New Zealand và Mỹ ra đời (năm 1951).
Sau sự kiện tưởng niệm ngày 11/9, 2 nước cũng công bố chuyến thăm Australia 2 ngày của Tổng thống Barack Obama bắt đầu từ 16/11/2011, trong 1 phần sự kiện để kỷ niệm cột mốc quan trọng của liên minh ANZUS.
Một hoạt động tưởng niệm sự kiện 11/9 ở Australia
Trên thực tế, đây cũng là 1 cách để Mỹ thắt chặt thêm quan hệ với Australia nhất là khi Trung Quốc đang trở thành đối tác thương mại lớn nhất của nước này.
Quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Australia khiến nhiều học giả cho rằng Australia đang phải chọn đối tác mới là Bắc Kinh thay v́ Washington cho chiến lược trong tương lai.
Kể từ khi Anh bỏ rơi các khoản đầu tư vào thuộc địa (ngoại từ Hong Kong) và t́m kiếm các các đối tác mới trong Cộng đồng Kinh Tế châu Âu năm 1973, Australia đă thực hiện một chính sách được nhiều người đặt tên “Vũ điệu châu Á”. Sự tham gia vào châu Á của Australia không khác nhiều so với h́nh ảnh 1 vũ công thực hiện điệu nhảy với nhiều đối tác khác nhau.
Ở những thời điểm khác nhau và do nhiều lư do, các quốc gia châu Á đă t́m cách kết thân với Australia nhưng chưa quốc gia nào đạt được kết quả như mong muốn. Sự thật là Australia chỉ có sự quan tâm đặc biệt với 3 quốc gia trên thế giới.
Đầu tiên là New Zealand, quốc gia láng giềng. Đứng thứ 2 là nước Mỹ, đất nước có nhiều điểm chung với Australia về giá trị văn hóa, chính trị cũng như nền dân chủ.
Mối nợ của Mỹ đối với Australia trong Thế chiến 2 sẽ không bị lăng quên. Sự hi sinh của nhiều binh lính Mỹ trong cuộc chiến bảo vệ nền dân chủ cũng như quan hệ giữa 2 nước đă tự tạo thành 1 liên minh của 2 nước.
Quốc gia thứ 3 là Anh. Tầm quan trọng của quan hệ Anh và Australia thể hiện qua mối liên kết lịch sử giữa 2 nước. Hầu hết người dân Australia (ngoại trừ những người dân bản địa) đều có nguồn gốc nhập cư từ Anh. Với họ, nước Anh có thể coi như đất mẹ, nơi khởi nguồn, cho dù sau 1945, người dân nhập cư vào Australia từ khắp nơi trên thế giới.
Trở ngại trong quan hệ Australia và Trung Quốc
Những góc nh́n ủng hộ quan hệ mật thiết giữa Australia và Trung Quốc bỏ qua sự ảnh hương sâu sắc của yếu tố đa văn hóa đối với xă hội Australia.
Người Australia đến từ khắp mọi nơi trên thế giới từ châu Á, châu Âu, châu Phi, New Zealand và Trung Đông... Cũng giống như New Zeland và Mỹ, những nhóm sắc tộc khác nhau có những tác động chính trị và ảnh hưởng nhất định. Quan trọng hơn, những nhóm sắc tộc này ủng hộ mạnh mẽ quan hệ liên minh với New Zealand và Mỹ.
Ngoài ra, Australia vẫn là 1 nước quân chủ lập hiến, chịu ảnh hưởng của Nữ hoàng Anh. Dù đă có nhiều cố gắng nhằm xóa bỏ chế độ này, nhưng các chính trị gia vẫn thất bại trong việc giảm bớt ảnh hưởng từ Nữ Hoàng với người dân Australia (lần thất bại gần nhất là tháng 11/1999).
Australia vẫn là 1 nước quân chủ lập hiến.
Những yếu tố trên càng làm cho khả năng Australia liên minh với Trung Quốc xa vời. Nhất là khi Australia luôn có truyền thống đặt đối nội lên trên đối ngoại. Điển h́nh là mối quan hệ của nước này với Nhật. Bất kể hiệp ước NARA kư năm 1977 giữa Australia và Nhật, vẫn có những thời điểm căng thẳng chính trị giữa 2 nước.
Trong cuộc bầu cử tháng 11/2007, ngưới đứng đầu phe đối lập Kevin Rudd đă hứa sẽ đưa Nhật Bản ra ṭa án quốc tế v́ những hành động săn bắt cá voi của nước này cũng như hứa sẽ sử dụng Hải quân Australia để theo dơi, đánh chặn và cầm cố tàu đánh cá của Nhật.
Động thái của ông Rudd nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ trong nước nhưng bị coi là tạo ra những vết nhơ tai hại cho chính sách đối ngoại của Australia.
Tầm quan trọng về kinh tế trong mối quan hệ Australia – Trung Quốc khiến cho một bộ phận người Australia nhận định cần xoa dịu và dỗ dành Bắc Kinh cũng như tiến hành quảng bá cho nền văn hóa Trung Quốc, khuyến khích người dân học tiếng Quan Thoại cũng như các mối quan hệ kinh tế. Tuy nhiên đây vẫn chỉ là một số hạn chế trong cộng đồng.
Ngoài ra, Bắc Kinh cũng biết rơ ràng mối quan hệ giữa Australia với Anh và Mỹ.
Vấn đề cho Trung Quốc là không quốc gia châu Á nào có thể dùng sức mạnh kinh tế để chiến thắng được mối quan hệ gần như máu mủ này. Sự khác biệt về thể chế chính trị cũng như vấn đề dân chủ, nhân quyền của Trung Quốc cũng là một chướng ngại đối với mối quan hệ gần gũi hơn giữa nước này và Australia.
Chính sách công của Australia không bị ảnh hưởng nhiều từ ư kiến của các chuyên gia mà chịu ảnh hưởng từ các đảng phái chính trị, cấu trúc liên bang cũng như sự trung thành với truyền thống.
Để tạo ra sự thay đổi của Australia đối với Mỹ th́ dư luận, chính sách công và những kinh nghiệm lịch sử sẽ là những phần quan trọng phải thay đổi. Với tất cả những rào cản trên, Australia khó có thể tạo ra một mối quan hệ thân cận với Bắc Kinh. Thay vào đó, Australia sẽ đối xử với Trung Quốc như những quốc gia châu Á khác trong quá khứ.
Thanh An (theo Diplomat)
Vũ điệu Australia và Trung Quốc
