Một bức ảnh trước cổng sắt, và 16 năm đời người
Những ngày qua, báo giới và mạng xã hội xôn xao quanh câu chuyện của ông Huỳnh Larry Hưng (còn gọi Huỳnh Hưng Lợi), 73 tuổi, Việt kiều Mỹ. Trong bức ảnh lan truyền, một người đàn ông lớn tuổi đứng lặng trước cánh cổng sắt lớn, cạnh tấm biển “10A”, như thể đứng trước chính một phần đời mình: căn biệt thự và khu đất hơn 466 m² ở đường Cửu Long, phường Tân Sơn Hòa, khu vực gần sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM).
Điều khiến người ta nghẹn không phải chỉ vì căn nhà rộng gần 500 m², mà vì hành trình: 16 năm đi về giữa Mỹ – Việt Nam để theo kiện, tóc bạc thêm từng phiên tòa, nhưng cửa nhà vẫn chưa mở.
10A đường Cửu Long, phường Tân Sơn Hòa, quận Tân Bình, TP HCM - biệt thự 466 m² được đánh giá thị trường ít nhất từ 50 tỷ đến 150 tỷ đồng. (khoảng 2 triệu đến 6 triệu USD)
Khi luật chưa cho đứng tên: “nhờ bạn giữ hộ” thành ngòi nổ tranh chấp
Đầu thập niên 1990, bối cảnh pháp lý chưa cho người Việt định cư ở nước ngoài đứng tên sở hữu nhà ở tại Việt Nam như hiện nay. Theo hồ sơ vụ việc, năm 1992–1993, ông Hưng bỏ tiền mua nhà đất 10A Cửu Long nhưng phải nhờ bạn bè trong nước đứng tên. Người được nhờ ban đầu là vợ chồng ông Trần Ngọc Quế; giấy tờ được cấp đứng tên ông Quế.
Căn nhà sau đó được cho Công ty Amanda thuê cùng mặt bằng, thiết bị, giá 3.000 USD/tháng. Rồi câu chuyện rẽ sang một ngã khác: năm 1994–1995, khi gia đình ông Quế sang Mỹ định cư, việc đứng tên tiếp tục chuyển sang vợ chồng ông Huỳnh Quang Trung (bạn thân trong nhóm). Việc chuyển quyền đứng tên, theo trình bày nhân chứng, không phát sinh thanh toán – vì bản chất vẫn là “đứng tên giùm”.
Giấy cam kết “đứng tên giùm” và chiếc nút thắt mang tên lòng tham
Để tránh rủi ro, các bên từng có những giấy tờ xác nhận. Ngày 14/5/2006, ông Trung lập giấy xác nhận việc đứng tên giúp bạn. Ngày 15/11/2007, ông Trung và vợ bà Lê Thị Vựng lập “bản tường trình, cam kết” tại văn phòng luật sư, ghi nhận toàn bộ nhà đất là tài sản của ông Hưng, việc đứng tên chỉ là hình thức và sẽ sang tên lại khi được yêu cầu. Hồ sơ còn thể hiện trong thời gian quản lý, ông Trung có giữ 137.300 USD tiền thuê từ phía công ty thuê nhà (sau này ông Hưng rút yêu cầu đòi khoản tiền này).
Nhưng đời thường hay trêu ngươi: năm 2008 ông Trung qua đời. Từ đây, “nhờ giữ hộ” bỗng biến thành “ai là chủ thật sự”, và câu chuyện bước vào đoạn dài nhất, mệt nhất.
Cú “bẻ lái” của vợ bạn thân: từ chối giao nhà, tặng cho con và cuộc kiện kéo dài
Sau khi ông Trung mất, ông Hưng yêu cầu bà Vựng giao lại nhà đất nhưng không được chấp nhận. Tháng 5/2009, ông khởi kiện ra tòa. Ít lâu sau, phía bị đơn có động thái khiến vụ án nóng hơn: bà Vựng ký hợp đồng tặng cho một phần căn nhà cho 3 người con, khiến nguyên đơn bổ sung yêu cầu, đề nghị hủy hợp đồng tặng cho.
Phía bị đơn trình bày rằng căn nhà được mua bán hợp pháp, thuộc quyền sở hữu gia đình bà; bà cho biết không biết/không ký các cam kết “đứng tên giùm”, và các con thống nhất với quan điểm này.
Ngược lại, nhân chứng (ông Quế) và đại diện văn phòng luật sư xác nhận câu chuyện “đứng tên giúp” có thật, và tiền mua do ông Hưng chi trả.
Bản án có hiệu lực, nhưng cửa nhà vẫn khép: dừng cưỡng chế phút chót
Vụ việc đi qua nhiều chặng: sơ thẩm – phúc thẩm – giám đốc thẩm, kéo dài suốt 16 năm. Các phán quyết có hiệu lực xác định ông Hưng là chủ sở hữu hợp pháp, buộc phía bị đơn bàn giao nhà đất; hợp đồng tặng cho bị tuyên hủy, đồng thời áp dụng biện pháp ngăn chuyển dịch tài sản. Kết quả giám định chữ ký/chữ viết cũng được viện dẫn để làm rõ tranh cãi về giấy tờ cam kết.
Vì vậy, khi có kế hoạch cưỡng chế, ông Hưng xuất hiện tại 10A Cửu Long ngày 18/12 với hy vọng khép lại hành trình dài. Nhưng đúng vào phút chót, ông nhận cú sốc: việc cưỡng chế bị tạm dừng do có văn bản đề nghị tạm dừng để xem xét đơn giám đốc thẩm (lần thứ 3) từ phía bị đơn.
Một người 73 tuổi, theo đuổi vụ kiện 16 năm, đứng trước cổng nhà mình mà như đứng trước một câu hỏi không có dấu chấm: “Bao giờ mới xong?”
“Có những người rất nghèo vì thứ duy nhất họ có là tiền”
Câu chuyện này chạm vào nỗi đau quen thuộc của rất nhiều người: đặt niềm tin nhầm chỗ. Thập niên 1990, không ít Việt kiều gửi tiền về, nhờ đứng tên, nhờ “giữ hộ” với suy nghĩ đơn giản: bạn bè thì nỡ nào. Nhưng khi giá trị nhà đất tăng, khi con người đổi khác, “giữ hộ” có thể thành “giữ luôn”.
Người ta nhắc nhau một câu nghe như lời phán: “Có những người rất nghèo vì thứ duy nhất họ có là tiền.” Giàu nhà, giàu đất, giàu giấy tờ… nhưng nghèo chữ “nghĩa”. Còn người lận đận theo kiện, tốn kém vé máy bay, luật sư, thời gian, sức khỏe… lại chỉ mong một điều giản dị: được nhận lại đúng thứ của mình.
Bài học lạnh sau câu chuyện nóng: niềm tin phải có giấy, và công lý không nên đến quá muộn
Vụ 10A Cửu Long không chỉ là tranh chấp nhà đất. Nó là một tấm gương phóng đại của xã hội: khi pháp lý lạc nhịp với đời sống, người ta phải tự xoay bằng “quan hệ” và “niềm tin”; rồi chính niềm tin đó trở thành điểm yếu chí mạng.
Nếu bản án đã có hiệu lực mà thi hành vẫn bị kéo dài, thì công lý dù đúng cũng có nguy cơ hóa thành muộn. Và cái muộn đó, đôi khi không đo bằng ngày tháng, mà đo bằng tuổi tác, sức khỏe, và sự mỏi mòn của một con người đã đi gần hết đời mình.
Khi ông Hưng nói rằng mình “đã già, không biết còn sống được bao nhiêu năm để chờ nhận lại căn nhà của mình”, đó không chỉ là lời than. Đó là tiếng thở dài của những số phận từng tin rằng: chỉ cần có lý, mọi chuyện sẽ tới nơi. Nhưng đời đôi khi bắt người ta học một bài khó hơn: có lý chưa chắc đã được liền; có bản án chưa chắc đã có chìa khóa.
