Doanh nghiệp lớn và “găng tay nhung” dành cho Trump
Trong nhiệm kỳ thứ hai của Donald Trump, các tập đoàn lớn ở nước Mỹ hầu như chọn cách im lặng. Họ tránh đối đầu, thậm chí còn tìm cách lấy lòng Nhà Trắng bằng những món quà cầu kỳ, những khoản đóng góp hào phóng cho các dự án “ruột” của tổng thống, làn lượt đưa CEO đến Phòng Bầu Dục chụp hình, bắt tay, cười tươi trước ống kính. So với nhiệm kỳ đầu – khi hàng loạt lãnh đạo doanh nghiệp từng bỏ rơi hội đồng cố vấn sau phát ngôn của Trump về vụ Charlottesville – bầu không khí lần này trầm lắng hơn nhiều. Trump tỏ ra sẵn lòng “trừng phạt” bất kỳ công ty nào khiến ông phật ý, trong khi giới kinh doanh lại đang hưởng lợi từ chính sách nới tay về quy định, đặc biệt trong lĩnh vực AI đang bùng nổ, kéo thị trường chứng khoán bay cao. Trong bối cảnh đó, việc một tên tuổi như Costco bất ngờ quyết định kiện thẳng chính quyền Trump đã tạo ra một cú sốc thực sự.
Vụ kiện táo bạo của Costco
Cuối tuần qua, Costco đệ đơn kiện lên tòa án liên bang, cáo buộc tổng thống đã lạm dụng quyền hạn khẩn cấp khi áp đặt những gói thuế quan rộng khắp. Công ty cho rằng các sắc thuế này là trái luật và yêu cầu được hoàn lại toàn bộ số tiền đã nộp. Trong đơn kiện, Costco không ngại dùng những từ ngữ gay gắt, chỉ trích cách các mức thuế bị “đe dọa, sửa đổi, tạm dừng rồi tái áp dụng một cách hỗn loạn, khiến thị trường quay cuồng phản ứng”. Họ không nêu cụ thể con số phải gánh, nhưng ai cũng hiểu rằng với một nhà bán lẻ khổng lồ nhập hàng từ khắp thế giới, hóa đơn thuế quan chắc chắn không nhỏ. Đây không phải là vụ kiện duy nhất – trước đó đã có Bumble Bee Foods, EssilorLuxottica (chủ Ray-Ban), Revlon, Kawasaki Motors… – nhưng Costco là cái tên công khai “ăn thua đủ” với Nhà Trắng gây chú ý nhất.
Khi thuế quan trở thành kẻ tội đồ trong túi tiền người Mỹ
Nếu doanh nghiệp Mỹ muốn chọn một chính sách để phản đối mà không sợ mất lòng khách hàng, thuế quan chính là mục tiêu hoàn hảo. Các cuộc khảo sát mới nhất cho thấy dư luận đã quay lưng: chỉ khoảng 38% người Mỹ ủng hộ việc đánh thêm thuế với hàng nhập khẩu, trong khi 62% phản đối – một sự đảo chiều so với năm 2024, khi đa số từng tán thành. Trong bối cảnh giá cả leo thang, người dân liên hệ trực tiếp thuế quan với chuyện giỏ hàng đắt đỏ ở siêu thị. Một cuộc thăm dò khác cho thấy chỉ 15% người được hỏi tin rằng các chính sách của Trump giúp ích cho tài chính gia đình họ, trong khi 46% cho rằng chúng đang làm mọi thứ tệ hơn. Nói cách khác, Costco đang chọn đứng cùng phía với cảm nhận của đa số khách hàng, chứ không phải chống lại họ.
Tòa Tối cao, những khoản hoàn thuế hỗn loạn và bước đi sớm của Costco
Không chỉ dư luận, mà cả hệ thống pháp lý cũng đang nghiêng về phía chống lại thuế quan. Tòa Tối cao được cho là sẵn sàng tuyên bố phần lớn các mức thuế do Trump áp đặt là trái luật. Thẩm phán Amy Coney Barrett thậm chí còn dự đoán quá trình hoàn lại số tiền đã thu sẽ là một “mớ hỗn độn” khó lường. Costco dường như đã nhìn thấy trước viễn cảnh ấy và quyết định xếp hàng từ sớm, bằng cách nộp đơn kiện để bảo đảm quyền đòi lại tiền của mình. Với một công ty vốn không ngại giữ vững chính sách DEI trong khi nhiều tập đoàn khác vội vã tháo chạy trước làn sóng tấn công từ Nhà Trắng và truyền thông bảo thủ, việc Costco dám bắn phát súng đầu tiên vào thuế quan cũng phần nào phản ánh bản lĩnh riêng: họ tự tin vào lòng trung thành của khách hàng, cũng như sức mạnh thương hiệu “giá rẻ – chất lượng – số đông”.
Cơn giận của Trump và bài học Amazon, Apple
Đối đầu với thuế quan của Trump không phải lúc nào cũng là nước cờ khôn ngoan, bởi lịch sử những năm qua đã chứng minh cơn giận của ông có thể rất đắt giá. Hồi tháng 4, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt từng giơ cao tấm ảnh Jeff Bezos trong họp báo, công khai bêu tên Amazon chỉ vì công ty tính chuyện thông báo rõ trên hóa đơn rằng giá tăng do thuế quan. Walmart cũng bị Trump đe dọa sau khi nói sẽ phải tăng giá vì các mức thuế mới. Apple thì nếm một phiên bản khác của kịch bản ấy: sau khi Trump áp mức thuế khiến công ty ước tính thiệt hại gần 1.000 tỉ đô mỗi quý, Apple tuyên bố sẽ chuyển sản xuất iPhone cho thị trường Mỹ từ Trung Quốc sang Ấn Độ. Ít tuần sau, ở Qatar, Trump nói thẳng rằng mình có “một chút vấn đề” với Tim Cook vì không đưa dây chuyền lắp ráp về Mỹ và đe dọa đánh thuế 25% lên sản phẩm Apple. Thế nhưng chỉ cần CEO Apple xuất hiện tại Phòng Bầu Dục, cam kết đầu tư thêm 100 tỉ đô vào Mỹ và tặng tổng thống một tấm plaque chân đế dát vàng 24K, bóng ma thuế 25% bỗng dưng biến mất. Trong một môi trường chính trị “có đi có lại” như vậy, không khó hiểu khi đa số tập đoàn chọn cách im lặng, chấp nhận trả tiền hoặc xoay xở trong bóng tối hơn là công khai ra tòa.
Một khởi đầu cho làn sóng phản kháng hay chỉ là cú đánh lẻ?
Dù rủi ro là có thật, nhiều chuyên gia tin rằng động thái của Costco có thể trở thành tấm gương cho các doanh nghiệp khác đang phân vân. Những công ty đã nộp hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỉ đô tiền thuế quan giờ đây có lý do chính đáng để tự hỏi: tại sao mình không đòi lại, nếu Tòa Tối cao tuyên chính sách đó là trái luật? Một số luật sư thương mại dự đoán sẽ có thêm nhiều đơn kiện nối gót, đặc biệt từ những doanh nghiệp ít phụ thuộc vào hợp đồng với liên bang, ít phải “xin xỏ” Nhà Trắng cho các dự án lớn. Ngược lại, những tập đoàn sống nhờ mua bán với chính phủ hoặc bị giám sát chặt bởi các cơ quan liên bang có lẽ vẫn sẽ cân nhắc kỹ trước khi dám mang chính quyền ra tòa.
Khi Costco giương cao lá cờ, Corporate America còn muốn im lặng bao lâu?
Vụ kiện của Costco không chỉ là tranh chấp pháp lý khô khan quanh vài điều khoản thuế quan. Nó giống như một câu hỏi ném thẳng vào mặt giới kinh doanh Mỹ: các tập đoàn sẽ tiếp tục nhẫn nhịn để đổi lấy ưu đãi chính sách và những cái bắt tay trong Phòng Bầu Dục, hay đã đến lúc lên tiếng bảo vệ lợi ích của mình – và cả túi tiền của người tiêu dùng – trước những chính sách thương mại thất thường? Thuế quan đang ngày càng bị công chúng ghét bỏ, Tòa Tối cao có thể lật lại cả một chương trình, còn một nhà bán lẻ khổng lồ như Costco thì đã chọn đứng ngoài hàng ngũ “ngoan ngoãn” quen thuộc.
Trong một thời đại mà một tấm plaque bọc vàng có thể xoa dịu cơn giận của tổng thống, việc một công ty chấp nhận rủi ro để đòi lại sự rõ ràng trong luật chơi là điều hiếm hoi. Câu hỏi còn lại là: bao nhiêu doanh nghiệp sẽ đủ can đảm đi theo con đường Costco đã mở, và Corporate America có tiếp tục đeo “găng tay nhung” với Trump, hay sẽ dần dần học cách nắm chặt tay mình trên bàn cờ chính trị?
