Tự Long - từ anh thợ mộc đến nghệ sĩ đa tài

[june04]

Trước khi vào trường Đại học Sân khấu Điện ảnh, nghệ sĩ Tự Long từng làm nghề mộc, lơ xe để mưu sinh.

Trở lại chương trình Gặp nhau cuối năm 2025 với vai Táo Xã hội, nghệ sĩ diễn duyên dáng, tung hứng ăn ý cùng các đồng nghiệp Quốc Khánh, Chí Trung, Vân Dung, Quang Thắng. Nhờ giọng hát hay, Tự Long thể hiện tài ca cải lương, hát chầu văn bài Cô Đôi Thượng Ngàn. Sau chương trình phát sóng đêm giao thừa, biểu cảm hài hước của nghệ sĩ được nhiều khán giả chia sẻ trên mạng xã hội.

2024 là năm ghi nhiều dấu ấn của Tự Long, không chỉ ở mảng sân khấu, hài kịch. Khi kết show Anh trai vượt ngàn chông gai, anh được trao giải "anh tài của các anh tài". Với nhiều tiết mục lấy chất liệu văn hóa dân gian, truyền thống cách mạng như Có không giữ, mất đừng tìm (nhạc sĩ Bùi Công Nam), Chiếc khăn piêu (nhạc sĩ Doãn Nho), Mẹ yêu con (nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý), anh được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vinh danh là Nghệ sĩ truyền cảm hứng.

Phần biểu diễn Trống cơm của anh và Soobin, Cường Seven, giành giải Sự kết hợp xuất sắc tại Làn Sóng Xanh. Nghệ sĩ cũng được bổ nhiệm làm Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội, sau 10 năm giữ chức phó giám đốc.

Nổi tiếng trong nhiều vai trò, từ diễn viên sân khấu đến "cây" hài, được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân ở tuổi 41, nhưng chặng đường đến với nghề của Tự Long trải nhiều "chông gai".

Anh lớn lên trong gia đình có truyền thống nghệ thuật, bố mẹ là cặp nghệ sĩ cải lương Tự Lẫm - Minh Phức. Bố anh từng đóng vai nam chính trong phim Đến hẹn lại lên cùng nghệ sĩ Như Quỳnh. Còn mẹ anh là liền chị nổi tiếng trong những canh hát ở làng Lim. Vì thường xuyên đi diễn xa nhà, khi Tự Long mới chín tháng tuổi, bố mẹ gửi anh ở nhà bà nội, sống cùng họ hàng cho đến năm 15 tuổi. Mỗi lần nhắc đến con trai, mẹ anh đều khóc vì con lớn lên "thiệt thòi, thiếu vắng vòng tay của bố mẹ".

Cha mẹ là nghệ sĩ quan họ nhưng Tự Long bén duyên với nghệ thuật chèo. Từ nhỏ, mỗi lần đi thăm bố, anh giao lưu cùng các cô chú ở Đoàn chèo Hà Bắc ở sát vách. Xem họ tập, về đến nhà, anh diễn lại cho các bạn xem. Từng câu chèo ngấm vào anh từ đó.

Hết phổ thông, Tự Long muốn học nghệ thuật nhưng bố mẹ khuyên anh chọn nghề khác cho đỡ vất vả. Anh vào khoa mộc, Trường Trung cấp Xây dựng Bắc Ninh, tốt nghiệp với chứng chỉ thợ 3/7. Học xong, không có tiền mở xưởng, anh đi làm thuê nhưng lương ba cọc ba đồng. Một thời gian sau, anh chuyển nghề làm lơ xe tuyến Bắc Ninh - Hà Nội. Có thời gian, anh tranh thủ làm xe ôm, phụ hồ.

Những năm 1990, phong trào xuất khẩu lao động nở rộ, anh cũng tìm cơ hội ra nước ngoài nhưng không được. Thấy cháu không có việc làm ổn định, chú khuyên anh đến trường trung cấp nghệ thuật của tỉnh học. Năm 1999, anh tiếp tục học Đại học Sân khấu điện ảnh, hệ trung cấp ngành chèo. Tự Long từng đùa rằng mình "chuyên trị trung cấp", mãi đến năm 2009 mới quay lại trường theo hệ đại học.

Từ thời sinh viên, anh gắn với biệt danh Long Chèo, thường dẫn chương trình ở các quán cà phê ca nhạc sinh viên. Không đẹp trai bóng bẩy nhưng hài hước, lại làm trong Ban Chấp hành Đoàn, cái tên Long Chèo rất nổi tiếng ở trường. Nghệ sĩ Đoàn Thanh Bình, người thầy đầu tiên của Tự Long, nhận xét anh có giọng hát hay, nhanh nhạy. Bà hay đùa: "Chỉ cần thò ra ngón nào hay là cậu ấy học ngay được". Trong một lần diễn vai Từ Thức, anh cũng được nghệ sĩ Trần Bảng khen có tố chất đóng "kép" (nam chính).

Tự Long từng tham gia phim truyền hình, trong đó có Nấc thang mới, cùng Minh Tiệp, Mỹ Duyên. Tuy nhiên, phải đến năm 2000, khi xuất hiện ở Gặp nhau cuối tuần, anh mới thực sự nổi tiếng. Đạo diễn Khải Hưng - "cha đẻ" series - nhận xét Tự Long diễn tự nhiên, lại đa tài, biết hát, biết múa, nên dễ hóa thân nhiều dạng nhân vật. Cùng với Xuân Bắc, họ trở thành "cặp bài trùng" ăn ý của làng hài phía Bắc. Sau Gặp nhau cuối tuần, ở Táo quân - Gặp nhau cuối năm, Tự Long khẳng định diễn xuất qua hàng loạt vai, từ Táo Xã hội, Giao thông, Môi trường, Giáo dục, Thể thao. Anh cùng dàn nghệ sĩ gạo cội như Quốc Khánh, Chí Trung, Quang Thắng, Vân Dung, được nhiều khán giả xem là một phần không thể thiếu của Táo quân.

Ở tuổi 52, nghệ sĩ có sự nghiệp thành công, gia đình êm ấm. Anh cho biết đã sửa được nhà, mua được chiếc sập gụ cho bà nội, chở bà đi chơi bằng ôtô như lời hứa lúc nhỏ. Sau một lần hôn nhân đổ vỡ, nghệ sĩ đến với bà xã hiện tại, Minh Nguyệt, là giảng viên Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Tự Long từng tự hào kể vợ anh yêu sân khấu, thấu hiểu và ủng hộ công việc của chồng. Họ có hai con chung.

Tự Long nói về mong ước trong cuộc sống: "Một người nghệ sĩ hạnh phúc là được trải nghiệm qua nhiều vai diễn, chiêm nghiệm sự đa dạng. Đó không phải là điều ai cũng có được".