DOGE sa thải nhầm nhiều nhân viên quan trọng với chuyên môn đặc thù của cơ quan an ninh hạt nhân, làm dấy lên lo ngại về hệ lụy tiểm ẩn.
Tổng thống Donald Trump đã trao quyền cho Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) cắt giảm lãng phí và tinh gọn bộ máy liên bang. DOGE nhanh chóng thực hiện nhiệm vụ, nhắm mục tiêu hàng loạt cơ quan.
Tuy nhiên, cách làm việc của DOGE làm dấy lên tranh cãi, do hành động quá nhanh và mạnh tay, cắt giảm dù chưa hiểu rõ vai trò của vị trí tương ứng. DOGE gần đây còn sa thải nhầm hàng loạt nhân sự tại Cơ quan An ninh Hạt nhân Quốc gia (NNSA), thuộc Bộ Năng lượng Mỹ, khiến cơ quan này rơi vào rối ren.
"Những người ở DOGE can thiệp mà không biết các cơ quan này chịu trách nhiệm gì", Daryl Kimball, giám đốc điều hành Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, nói với AP.
Tòa nhà Bộ Năng lượng Mỹ tại thủ đô Washington ngày 6/12/2024. Ảnh: Reuters
Người đứng đầu Bộ Năng lượng Mỹ là ông Chris Wright, được ông Trump lựa chọn vào cuối năm ngoái. Wright vốn là CEO dầu khí và chưa có kinh nghiệm chính trường.
Theo kế hoạch của DOGE, Bộ Năng lượng Mỹ cần cắt giảm khoảng 2.000 người, trong đó có vài trăm vị trí thuộc NNSA, cơ quan có 1.800 nhân viên trên các cơ sở khắp Mỹ.
NNSA giữ vai trò quan trọng trong lĩnh vực hạt nhân, quản lý một hệ thống giúp 5.000 đầu đạn hạt nhân luôn an toàn và sẵn sàng sử dụng. Họ đảm bảo phóng xạ không rò rỉ, các vũ khí không vô tình phát nổ và chất phóng xạ không rơi vào tay kẻ xấu.
Theo Washington Post, các lãnh đạo cấp quản lý NNSA đầu tháng 2 tiếp nhận danh sách nhân viên có thể bị sa thải và có thời hạn hai giờ để gửi đơn phản đối. "Họ chỉ được phép viết hai hoặc ba câu để giải thích lý do giữ lại nhân viên đó", một nhân viên NNSA kể lại.
Nhiều vị trí bị cân nhắc sa thải đang trong thời gian thử việc. Họ là những chuyên gia trình độ cao mới được thăng chức hoặc vừa từ lĩnh vực tư nhân chuyển sang.
Hầu hết đơn phản đối đã bị bác bỏ vào ngày 12/2. "Tổng thống nêu rõ nhân viên quan trọng với an ninh quốc gia sẽ được miễn trừ sa thải. Nhưng rồi lại có một quyết định khác có quan điểm ngược lại", một quan chức tại NNSA nói. "Lố bịch đến mức tôi không biết nói gì".
MSNBC cho biết các thư điện tử thông báo sa thải bắt đầu được gửi đi từ 15h ngày 13/2. Hàng chục nhân viên NNSA bị yêu cầu đăng xuất khỏi máy tính và ra khỏi cơ quan, bị chặn truy cập hệ thống nội bộ.
"Tôi cảm thấy rất đau lòng", một nhân viên phải rời văn phòng ở thủ đô Washington, nói.
Đêm 13/2, Bộ Năng lượng Mỹ đã gửi hàng trăm thư sa thải đến các nhà khoa học hạt nhân, kỹ sư, chuyên gia phóng xạ cùng những nhân viên khác. Họ cũng lập tức bị cắt quyền truy cập email và hệ thống máy tính nội bộ. Ba nguồn thạo tin cho biết 350 nhân viên NNSA bị sa thải đột ngột.
Một trong những cơ sở bị ảnh hưởng nặng nề nhất của NNSA là Pantex, nhà máy lắp ráp và tháo dỡ vũ khí hạt nhân của chính phủ Mỹ ở gần Amarillo, bang Texas. Pantex được coi là "xương sống" trong nỗ lực hiện đại hóa vũ khí, nơi duy nhất có thể tháo dỡ an toàn những đầu đạn đã cũ.
"Rõ ràng, những người ở DOGE không hiểu rõ cách hệ thống vũ khí hạt nhân của chúng ta vận hành", Jim Walsh, học giả về vũ khí hạt nhân tại Chương trình Nghiên cứu An ninh, Viện Công nghệ Massachusetts, nói. "Nếu sa thải những người này và có sai sót nào đó xảy ra, mọi thứ sẽ rất tệ".
Nhiều nhân viên bị sa thải còn có giấy phép an ninh cấp Q, cho phép tiếp cận tài liệu mật về hạt nhân. Giới chuyên gia cảnh báo nguy cơ từ việc sa thải nhóm này, bởi họ nắm giữ những thông tin giá trị với quốc gia đối địch hoặc tổ chức khủng bố.
Các diễn biến lập tức khiến quốc hội quan ngại. Văn phòng Bộ trưởng Năng lượng Christ Wright nhận hàng loạt cuộc gọi trong sáng 14/2 từ nhiều nghị sĩ Cộng hòa.
Các thượng nghị sĩ còn đến gặp ông Wright để trực tiếp bày tỏ quan điểm. "Dường như Bộ Năng lượng Mỹ không nhận ra NNSA giám sát kho vũ khí hạt nhân. Răn đe hạt nhân là xương sống an ninh và ổn định của Mỹ. Chấm hết. Chỉ một lỗ hổng rất nhỏ xuất hiện trong quy trình duy trì răn đe cũng khiến mọi người lo sợ", một trợ lý quốc hội nói với CNN.
Bộ Năng lượng Mỹ lập tức thay đổi quan điểm sáng 14/2. Quyền giám đốc NNSA Teresa Robbins nhận chỉ thị hủy bỏ quyết định sa thải các nhân viên thử việc và kỳ vọng hầu hết họ có thể trở lại làm việc.
Bộ Năng lượng Mỹ không thể liên lạc với một số nhân viên, bởi họ đã bị loại khỏi hệ thống nội bộ, email bị đóng băng. Các quản lý cấp cao phải gấp rút tìm kiếm thông tin cá nhân của những người này. Một số nhân viên biết tin họ không bị sa thải nữa bằng một tờ thông báo sa thải với dấu "hủy bỏ" trên đó.
Bộ Năng lượng Mỹ sau đó thông báo chỉ sa thải chưa đến 50 người tại NNSA và hầu hết vị trí bị cắt giảm thuộc bộ phận hành chính hoặc chỉ giữ vai trò hỗ trợ.
"Mọi thứ chao đảo, hỗn loạn. Có người biết họ không mất việc qua truyền thông", một nguồn tin nói. Có người nhận được thông báo trở lại làm việc, nhưng rồi lại bị sa thải thêm lần nữa.
Kỹ thuật viên tại nhà máy Pantex đứng lớp đào tạo về bom nguyên tử B53 hồi tháng 10/2011. Ảnh: Reuters
Kỹ thuật viên tại nhà máy Pantex đứng lớp đào tạo về bom nguyên tử B53 hồi tháng 10/2011. Ảnh: Reuters
Loạt diễn biến cho thấy nguy cơ tiềm ẩn khi áp dụng chiến lược "hành động nhanh và phá vỡ mọi thứ" ở Thung lũng Silicon vào những cơ quan quan trọng trong chính phủ Mỹ. Ngay cả khi đã tuyển dụng lại nhân sự, giới chuyên gia hạt nhân cảnh báo nguy cơ tiềm ẩn vẫn còn, bởi trong số bị cắt giảm vẫn có những vị trí đặc thù, như kiểm soát nguyên liệu hạt nhân.
"Không có nhiều người được đào tạo cho vị trí đó. Để mất họ là điều đáng lo ngại. Họ ở đây để đảm bảo chúng tôi xử lý và bảo quản những nguyên liệu phóng xạ đúng cách, tránh xảy ra phản ứng hạt nhân dây chuyền", một nhân viên NNSA nói.
Ông Wright dành hầu hết thời gian trong tuần trước để thăm các cơ sở hạt nhân tại Mỹ và trấn an nhân viên. "Tôi có thể đã hành động có chút vội vã, và khi phạm sai lầm trong cắt giảm ở NNSA, chúng tôi đã đảo ngược quyết định ngay lập tức, trong chưa đến 24 giờ", ông Wright trả lời Scripps News.
Giới quan sát và nội bộ NNSA đang đánh giá những hệ lụy từ việc sa thải nhầm này.
"Đã có tác động nghiêm trọng", các nghị sĩ Dân chủ tại lưỡng viện viết thư gửi ông Wright, yêu cầu Bộ Năng lượng chịu trách nhiệm. "Sa thải nhân sự tùy ý, không có kế hoạch chiến lược là hành động vô trách nhiệm và nguy hiểm đối với an ninh quốc gia Mỹ".
VietBF@sưu tập
