Trong một trong những hành động đầu tiên của ḿnh với tư cách là tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ, Donald Trump đă kư một sắc lệnh hành pháp nhằm chấm dứt quyền công dân tự động đối với hầu hết mọi người sinh ra trên lănh thổ Hoa Kỳ - được gọi là "quyền công dân theo nơi sinh".
Đây là một thay đổi chính sách mà ông đă hứa từ lâu - nhưng việc thực hiện sẽ không dễ dàng. Nó đă phải đối mặt với những thách thức pháp lư và đă được Trump đưa lên Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ.
Sắc lệnh của Trump nhằm từ chối quyền công dân đối với con cái của những người ở Hoa Kỳ bất hợp pháp hoặc có thị thực tạm thời.
Nhưng nó đă bị ṭa án chặn lại trong giai đoạn đầu của cuộc chiến hứa hẹn sẽ kéo dài.
Hầu hết các học giả pháp lư đều cho rằng tổng thống không có quyền đơn phương thay đổi luật trong lĩnh vực này, vốn dựa trên một tu chính án trong Hiến pháp Hoa Kỳ.
"Quyền công dân theo nơi sinh" là ǵ?
Câu đầu tiên của Tu chính án thứ 14 đối với Hiến pháp Hoa Kỳ thiết lập nguyên tắc về quyền công dân theo nơi sinh:
"Tất cả những người sinh ra hoặc nhập tịch tại Hoa Kỳ và chịu sự quản lư của Hoa Kỳ đều là công dân của Hoa Kỳ và của tiểu bang nơi họ cư trú".
Những người theo đường lối cứng rắn về nhập cư cho rằng chính sách này là "một nam châm lớn đối với nhập cư bất hợp pháp" và khuyến khích phụ nữ mang thai vượt biên giới để sinh con và ở lại Hoa Kỳ, một hành động bị gọi một cách miệt thị là "du lịch sinh nở" hoặc sinh "em bé neo đậu".
Những người ủng hộ quyền công dân theo nơi sinh chỉ ra rằng nó đă là luật của đất nước trong hơn một thế kỷ và việc xóa bỏ nó sẽ tạo ra "một nhóm phụ vĩnh viễn gồm những người sinh ra tại Hoa Kỳ bị từ chối đầy đủ các quyền của người Mỹ".
Nó bắt đầu như thế nào?
Khái niệm về quyền công dân theo nơi sinh, c̣n được gọi bằng thuật ngữ pháp lư "jus soli", có nguồn gốc từ luật chung của Anh và thường được chấp nhận áp dụng cho nam giới da trắng trong suốt lịch sử đầu tiên của Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, nó không trở thành một phần của Hiến pháp cho đến năm 1868, khi Tu chính án thứ 14 được thông qua sau Nội chiến Hoa Kỳ để giải quyết vấn đề về quyền công dân của những cựu nô lệ được giải phóng, sinh ra tại Hoa Kỳ.
Các vụ án trước đây của Ṭa án Tối cao, như vụ Dred Scott kiện Sandford năm 1857, đă xác định rằng người Mỹ gốc Phi không bao giờ có thể là công dân Hoa Kỳ. Tu chính án thứ 14 đă bác bỏ điều đó.
Năm 1898, Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ phán quyết rằng quyền công dân theo nơi sinh áp dụng cho con cái của những người nhập cư trong vụ kiện Hoa Kỳ kiện Wong Kim Ark.
Wong là một đứa trẻ 24 tuổi của những người nhập cư hợp pháp người Trung Quốc sinh ra tại Hoa Kỳ, nhưng bị từ chối nhập cảnh trở lại khi anh trở về sau chuyến thăm Trung Quốc. Wong đă lập luận thành công rằng v́ anh sinh ra tại Hoa Kỳ nên t́nh trạng nhập cư của cha mẹ anh không ảnh hưởng đến việc áp dụng Tu chính án thứ 14.
Ṭa án đă phán quyết có lợi cho Wong và nêu ra một số trường hợp ngoại lệ hạn chế đối với quyền công dân theo nơi sinh, chẳng hạn như đối với con cái của các nhà ngoại giao.
"Vụ Wong Kim Ark kiện Hoa Kỳ khẳng định rằng bất kể chủng tộc hay t́nh trạng nhập cư của cha mẹ, tất cả những người sinh ra tại Hoa Kỳ đều được hưởng mọi quyền mà quyền công dân mang lại", Erika Lee, giám đốc Trung tâm nghiên cứu lịch sử nhập cư tại Đại học Minnesota, viết. "Ṭa án đă không xem xét lại vấn đề này kể từ đó".
Trump có thể lật ngược phán quyết không?
Hầu hết các học giả pháp lư đều cho rằng Tổng thống Trump không thể chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh bằng một sắc lệnh hành pháp.
"Ông ấy đang làm điều ǵ đó khiến nhiều người khó chịu, nhưng cuối cùng th́ ṭa án sẽ quyết định điều này", Saikrishna Prakash, một chuyên gia về hiến pháp và là giáo sư của Trường Luật Đại học Virginia, cho biết. "Đây không phải là điều ông ấy có thể tự ḿnh quyết định".
Ông Prakash cho biết mặc dù tổng thống có thể ra lệnh cho nhân viên của các cơ quan liên bang giải thích quyền công dân theo nghĩa hẹp hơn - chẳng hạn như các đặc vụ của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ - nhưng điều đó sẽ gây ra những thách thức pháp lư từ bất kỳ ai bị từ chối quyền công dân.
Lập luận của chính quyền Trump dựa trên điều khoản trong Tu chính án thứ 14 có nội dung "thuộc thẩm quyền của điều khoản đó". Điều khoản này lập luận rằng ngôn ngữ này loại trừ con cái của những người không phải công dân đang ở Hoa Kỳ một cách bất hợp pháp.
Nh́n chung, các ṭa án không đồng t́nh. Trong vụ Plyler kiện Doe, một vụ án của Ṭa án Tối cao năm 1982 liên quan đến một phần khác của Tu chính án thứ 14, các thẩm phán đă bác bỏ lập luận của tiểu bang Texas rằng những người nhập cư không có giấy tờ không phải là "những người thuộc thẩm quyền của tiểu bang". Ṭa án phán quyết rằng những người nhập cư vừa phải tuân theo luật pháp Hoa Kỳ vừa được hưởng các biện pháp bảo vệ mà họ được hưởng.
Một tu chính án hiến pháp có thể xóa bỏ quyền công dân theo nơi sinh, nhưng điều đó sẽ đ̣i hỏi phải có hai phần ba số phiếu bầu tại cả Hạ viện và Thượng viện và sự chấp thuận của ba phần tư các tiểu bang Hoa Kỳ - một điều gần như không thể đối với một đề xuất gây tranh căi như vậy, xét đến sự chia rẽ cân bằng tinh tế hiện nay trong chính trường Hoa Kỳ.
Sẽ có bao nhiêu người bị ảnh hưởng?
Theo Pew Research, khoảng 250.000 trẻ sơ sinh được sinh ra từ cha mẹ là người nhập cư trái phép tại Hoa Kỳ vào năm 2016, giảm 36% so với mức đỉnh điểm vào năm 2007. Pew phát hiện rằng đến năm 2022, năm gần nhất có dữ liệu, đă có 1,2 triệu công dân Hoa Kỳ được sinh ra từ cha mẹ là người nhập cư trái phép.
Nhưng v́ những đứa trẻ đó cũng có con, nên tác động tích lũy của việc chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh có khả năng làm tăng số lượng người nhập cư trái phép trong nước lên 4,7 triệu vào năm 2050, Viện Chính sách Di cư, một nhóm nghiên cứu, phát hiện ra.
Trong một cuộc phỏng vấn với Meet the Press của NBC, Trump cho biết ông nghĩ rằng con cái của những người nhập cư trái phép nên bị trục xuất cùng với cha mẹ của chúng - ngay cả khi chúng được sinh ra ở Hoa Kỳ.
"Tôi không muốn phá vỡ các gia đ́nh", Trump nói vào tháng 12 năm ngoái. "V́ vậy, cách duy nhất để không làm tan vỡ gia đ́nh là giữ họ lại với nhau và gửi tất cả họ trở về."
Tiến tŕnh tố tụng diễn ra thế nào?
Trump hiện đă đưa vụ việc lên Ṭa án Tối cao do phe bảo thủ thống trị, sau khi các ṭa án cấp dưới ra phán quyết chống lại kế hoạch của ông.
Các thẩm phán tại các ṭa án quận ở Maryland, Massachusetts và tiểu bang Washington đă chặn việc thực thi lệnh của Trump trên toàn quốc.
John Coughenour, một thẩm phán ở Seattle, gọi đó là "vi hiến trắng trợn".
Trump đă cố gắng kháng cáo các phán quyết. Trong khi chờ Ṭa án Tối cao, quyền công dân theo nơi sinh vẫn là luật của đất nước.
Những quốc gia nào có quyền công dân theo nơi sinh?
Hơn 30 quốc gia thực hiện "jus soli" tự động, hay "quyền của đất đai" mà không bị hạn chế trong hầu hết các trường hợp.
Các quốc gia khác, như Vương quốc Anh và Úc, cho phép một phiên bản sửa đổi trong đó quyền công dân được tự động cấp nếu một trong hai cha mẹ là công dân hoặc thường trú nhân.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
