Thượng viện Mỹ sẽ tổ chức điều trần với ứng viên của ông Trump, điều tra lý lịch, yêu cầu khai báo tài chính trước khi bỏ phiếu phê duyệt.
Sau khi đắc cử tổng thống hồi đầu tháng, ông Donald Trump đang chuẩn bị nhân sự cho nhiệm kỳ hai bắt đầu vào tháng 1/2025. Ông Trump đã công bố một số vị trí quan trọng, gồm Chánh văn phòng Nhà Trắng, lãnh đạo các Bộ Ngoại giao, Tư pháp, Quốc phòng, An ninh Nội địa, Y tế, Cơ quan An ninh Quốc gia, Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA).
Trước khi những ứng viên này nhậm chức, họ cần phải được Thượng viện, nơi đảng Cộng hòa vừa giành quyền kiểm soát, chấp thuận. Thượng viện khóa mới, bắt đầu làm việc từ ngày 3/1/2025, sẽ đảm nhiệm công việc này.
Một số quyết định của ông Trump gây tranh cãi, như chọn người dẫn chương trình Fox News Pete Hegseth lãnh đạo Lầu Năm Góc hay hạ nghị sĩ Florida Matt Gaetz làm Bộ trưởng Tư pháp.
Một số lựa chọn nhân sự cho nhiệm kỳ hai của ông Trump. Đồ họa: Washington Post
Hiến pháp Mỹ quy định Thượng viện phải phê chuẩn nhiều vị trí do Tổng thống bổ nhiệm, trong đó có bộ trưởng, đại sứ Mỹ tại các nước, thẩm phán liên bang. Quy định này nhằm kiểm soát quyền lực tổng thống, góp phần đảm bảo tránh chọn người không đủ năng lực hoặc biến chất.
"Toàn bộ nội các được coi là nhân sự chủ chốt theo hiến pháp, do đó, các vị trí này đều cần có sự đồng ý từ Thượng viện, ngoại trừ Phó tổng thống, người đã được ấn định từ chiến dịch tranh cử", Josh Chafetz, giáo sư luật và chính trị tại Trung tâm Luật Đại học Georgetown, thủ đô Washington nói.
Thượng viện bắt đầu quy trình phê chuẩn bằng việc tổ chức điều trần. Phiên điều trần diễn ra "tại ủy ban có thẩm quyền với cơ quan mà ứng viên được đề cử làm lãnh đạo".
Ví dụ, năm 2021, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ tổ chức điều trần để phê chuẩn ông Antony Blinken, được Tổng thống Joe Biden đề cử làm Ngoại trưởng. Ủy ban Tài chính Thượng viện phê chuẩn bà Janet Yellen làm Bộ trưởng Tài chính.
Phiên điều trần có thể kéo dài nhiều giờ. Thành viên các ủy ban đặt câu hỏi cho ứng viên, thường là về tiểu sử và quan điểm chính sách, kế hoạch lãnh đạo trong tương lai. Chẳng hạn, ông Blinken đã được hỏi ý kiến về việc chính quyền Trump hạ sát tướng Iran Qassem Soleimani vào năm 2020. Ứng viên còn được yêu cầu điền vào biểu mẫu công khai tài chính và bị điều tra lý lịch.
Quy trình này sẽ kết thúc bằng một cuộc bỏ phiếu tại ủy ban, tiếp đó là bỏ phiếu toàn Thượng viện. Ứng viên cần được đa số thượng nghị sĩ tham gia bỏ phiếu ủng hộ để được chấp thuận.
Trong lịch sử, Thượng viện Mỹ nhìn chung phê chuẩn các vị trí nội các tương đối nhanh, đôi khi không có tranh luận. Tuy nhiên, bất đồng đảng phái hoặc xung đột giữa tổng thống và các nghị sĩ đôi khi dẫn đến tranh cãi, khiến đề cử bị bác bỏ hoặc ứng viên tự rút lui.
Một số trường hợp ứng viên đã bị Thượng viện Mỹ bác bỏ, nhưng số lượng không nhiều vì hầu hết những người không có triển vọng đều chủ động rút lui trước khi cơ quan này bỏ phiếu.
Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, các ứng viên bộ trưởng quốc phòng Patrick Shanahan, ứng viên bộ trưởng lao động Andrew Puzder chọn phương án này. Shanahan bị cáo buộc bạo hành vợ cũ và con trai còn Puzder bị phản đối do các lập trường về lao động và việc gia đình ông này đã tuyển một người giúp việc là dân nhập cư không giấy tờ.
Hiến pháp Mỹ cũng có quy định cho phép Tổng thống "bổ nhiệm trong thời gian quốc hội nghỉ". Quy định giúp người đứng đầu Nhà Trắng sắp xếp nhân sự mà không cần sự chấp thuận của Thượng viện trong thời gian quốc hội không có phiên họp để tránh vị trí quan trọng bị bỏ trống kéo dài.
Các tổng thống của cả đảng Dân chủ và Cộng hòa đều đã sử dụng quyền hạn này. Ông Bill Clinton bổ nhiệm 139 vị trí, ông George W. Bush bổ nhiệm 171 vị trí nhưng đều không phải các quan chức nội các, theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội. Ông Barack Obama bổ nhiệm 32 vị trí trong khi ông Biden và ông Trump đều chưa sử dụng.
Năm 2014, Tòa án Tối cao Mỹ ra phán quyết nhằm giới hạn quyền bổ nhiệm nhân sự của tổng thống. Phán quyết cho rằng tổng thống chỉ có thể vượt quyền Thượng viện nếu cơ quan này nghỉ hoặc hoãn họp ít nhất 10 ngày. Động thái dẫn đến việc ngay cả trong những đợt nghỉ kéo dài nhiều tuần, Thượng viện vẫn có thể tổ chức "họp hình thức", trong đó một thượng nghị sĩ bắt đầu rồi kết thúc và không có vấn đề nào được đưa ra thảo luận.
Hạ viện cũng có phần nào quyền lực, có thể không chấp thuận Thượng viện hoãn họp.
Tổng thống đắc cử Trump gần đây tuyên bố Thượng viện "phải chấp thuận" cho ông vượt quyền, bởi nếu không sẽ không thể bổ nhiệm nhân sự kịp thời. Ông nói trong nhiệm kỳ một, một số đề cử của ông mất nhiều năm mới được Thượng viện chấp thuận. Theo Trung tâm Chuyển giao Tổng thống, trong nhiệm kỳ một, mất trung bình 115 ngày để những người do ông Trump đề cử được xác nhận.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa John Thune, được bầu làm lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện khóa tới, đã cam kết duy trì "lịch làm việc chặt chẽ cho đến khi các đề cử của ông Trump được thông qua". Ông Thune cũng không loại trừ khả năng cho phép ông Trump vượt quyền Thượng viện.
Tuy nhiên, các nghị sĩ Dân chủ cũng sẽ làm hết sức để ngăn chặn, và chưa rõ toàn bộ nghị sĩ Cộng hòa có ủng hộ phương án này hay không. Ngoài ra, việc bổ nhiệm trong thời gian nghỉ cũng chỉ mang tính tạm thời. Quyết định bổ nhiệm sẽ hết hiệu lực vào cuối kỳ họp quốc hội, lâu nhất là một năm.
"Tôi nghĩ chúng ta không nên né tránh trách nhiệm của Thượng viện. Tôi nghĩ còn quá sớm để bàn về bổ nhiệm vượt quyền", thượng nghị sĩ Cộng hòa bang Texas John Cornyn nói.
"Cho phép bổ nhiệm thời gian nghỉ về cơ bản là Thượng viện từ bỏ một vai trò quan trọng trong kiểm soát, điều hành", Peverill Squire, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Missouri, nói với Vox. "Nếu phe Cộng hòa tại Thượng viện chấp thuận, điều đó đồng nghĩa họ đã từ bỏ quyền lực, trách nhiệm được giao phó".
VietBFsưu tập
