Một trong những điểm nhấn trong kế hoạch kéo dài 300 ngày của Trung Quốc là việc xin gia nhập CPTPP trước thời điểm Mỹ có thể quay trở lại hiệp định này.
Kế hoạch để ngăn Mỹ, Đài Loan
Đề xuất chính thức của Trung Quốc xin gia nhập Hiệp định CPTPP đưa ra vào tuần trước được cho là bước đi khá bất ngờ của chính quyền ông Tập Cận Bình.
Tuy nhiên, quá trình chuẩn bị thực chất đã được bắt đầu lên kế hoạch từ hơn 300 ngày trước. Cho dù một số chuyên gia không cho rằng khả năng Bắc Kinh có thể sớm gia nhập CPTPP do nhiều yếu tố thách thức về tiêu chí, việc nước này nếu gia nhập có thể sẽ mang lại những thay đổi căn bản đối với hiệp định này.
Đối với Nhật Bản, quốc gia đã thay thế vai trò của Washington sau khi cựu tổng thống Donald Trump rút Mỹ khỏi TPP, tiền thân của CPTPP, các lợi ích từ hiệp định mang lại có thể sẽ sớm biến mất nếu Tokyo không nhận thức rõ các bước đi chiến lược mà Trung Quốc đang toan tính.
Vào khoảng giữa tháng 11/2020, các lãnh đạo Trung Quốc đã thảo luận kế hoạch gia nhập TPP ở thời điểm mùa thu 2021, một nguồn tin thân cận với chính sách kinh tế đối ngoại của Trung Quốc cho biết.
Ở thời điểm đó, chiến thắng của ông Joe Biden trong cuộc tranh cử Tổng thống đã gần như chắc chắn và quá trình đàm phán đối với hiệp định RCEP cũng kết thúc. Khác với TPP, Trung Quốc là thành viên cốt lõi trong RCEP.
Một trong những điểm nhấn trong kế hoạch kéo dài 300 ngày của Bắc Kinh là việc xin gia nhập TPP trước thời điểm Mỹ có thể quay trở lại hiệp định này. Trung Quốc tin rằng Biden có thể đưa ra quyết định này vào 2022 một khi đại dịch Covid-19 được kiểm soát.
Đó là vào ngày 20/11/2020, khi đó ông Tập trong bài phát biểu tại hội nghị trực tuyến APEC rằng Trung Quốc "sẽ cân nhắc khả năng" gia nhập CPTPP, và 300 ngày sau đó, lá đơn chính thức đã được gửi đi.
Đằng sau kế hoạch này cũng có một động cơ khác. Trung Quốc muốn tăng áp lực lên Đài Loan, vốn cũng muốn gia nhập CPTPP. Điều này được kiểm chứng bằng việc ngay sau khi tuyên bố của Bắc Kinh, Đài Bắc cũng chính thức đệ đơn xin gia nhập CPTPP.
New Zealand - "Cửa" đầu tiên Trung Quốc "tấn công"
Nhưng tuyên bố của ông Tập không quá đường đột, khi trước đó, ông đã trao đổi các chính sách kinh tế đối ngoại với Thủ tướng Lý Khắc Cường, người chịu trách nhiệm quá trình đàm phán RCEP của Trung Quốc.
6 tháng trước tuyên bố của ông Tập, tháng 5/2020, ông Lý trong cuộc họp báo kết thúc Đại hội Đại biểu Nhân dân Trung Quốc nói rằng nước này có "thái độ tích cực" trong việc gia nhập CPTPP.
Người đứng giữa làm cầu nối giữa hai nhà lãnh đạo này là Phó Thủ tướng Lưu Hạc và Thứ trưởng Thương mại Yu Jianhua, người đồng thời phụ trách thương mại quốc tế của Trung Quốc.
Một trung tâm chỉ huy được thành lập ngay trong cơ quan Hội đồng Nhà nước của chính phủ, nơi các quyết sách quan trọng được đưa ra.
Và mục tiêu đầu tiên trong kế hoạch 300 ngày, đó là New Zealand.
New Zealand hiện là một trong bốn quốc gia sáng lập của TPP, tiền thân của CPTPP, cùng với Brunei, Chile và Singapore. Hiện nước này vẫn đóng vai trò quan trọng trong CPTPP khi giữ vai trò là thư ký và "người gác cổng" với các quốc gia xin gia nhập.
Lá đơn xin gia nhập của Trung Quốc không được gửi cho chủ tịch luân phiên của CPTPP trong năm nay là Nhật Bản, mà là New Zealand. Hồi tháng 1, Trung Quốc đã kí thoả thuận nâng cấp hiệp định song phương với New Zealand. Đây cũng là thời điểm 2 tháng trước khi ông Tập đưa ra ý định,
Và rõ ràng, thái độ "trải thảm đỏ" của New Zealand hoàn toàn đối ngược với quốc gia láng giềng Australia, vốn đang có mối quan hệ ngày càng đi xuống với Trung Quốc.
Bắc Kinh cũng liên hệ với Singapore, một quốc gia sáng lập khác của TPP, như một động thái cuối trước khi chính thức xin gia nhập CPTPP. Singapore sẽ là nước giữ vị trí chủ tịch luân phiên vào 2022.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đến thăm Singapore vào trung tuần tháng 9. Trung Quốc tin rằng nhiều nước Đông Nam Á sẽ không phản đối việc Trung Quốc gia nhập CPTPP, và cũng lạc quan rằng Nhật Bản sẽ không thể ngăn cản điều này xảy ra.
CPTPP đã luôn là con đường giúp Bắc Kinh tăng cường ảnh hưởng ở khu vực. Sự hỗn loạn tại Afghanistan là yếu tố trọng yếu cuối cùng thúc đẩy Trung Quốc đi bước đi này.
Bắc Kinh đã nhìn thấy chính quyền ông Biden sẽ bị lún sâu vào Afghanistan và Trung Đông trong tương lai tới, và khó có thể quay trở lại TPP trong thời gian sớm.
Dựa trên các phân tích này, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đi bước đi đầu tiên trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh APEC sẽ diễn ra trong năm nay, dự kiến sẽ diễn ra theo hình thức trực tuyến trong tháng 11.
Câu hỏi đặt ra là liệu chính quyền của ông Tập có sẵn sàng thực hiện những cải cách trong nước để đạt điều kiện gia nhập hiệp định hay không. "Nhiều người đang hiểu sai vấn đề. Trong bối cảnh tình hình chính trị hiện tại ở Trung Quốc, Bắc Kinh không có ý định gia nhập TPP ngay lúc này. Và họ cũng không sẵn lòng thực hiện các cuộc đàm phán mang ý nghĩa quan trọng liên quan đến vấn đề này", một nguồn tin cho biết.
"Ngay việc để có thể tiến vào đàm phán cũng đã cần sự ủng hộ của toàn bộ các thành viên TPP. Kể cả khi đàm phán, Trung Quốc sẽ không chấp nhận các nhượng bộ", nguồn tin nói thêm.
Trong những năm qua, Trung Quốc đã đưa ra nhiều biện pháp được cho là đi ngược lại với kì vọng của các nước trong TPP. Việc sáp nhập các công ty nhà nước quy mô lớn là một ví dụ.
Trong khi giới chức Trung Quốc đã đưa ra những án phạt chống độc quyền nhằm vào các tập đoàn tư nhân lớn, hoặc ép buộc họ phải phân tách, vấn đề trợ cấp cho các tập đoàn nhà nước vẫn không được đề cập một cách cụ thể.
Trung Quốc gia nhập WTO vào tháng 12/2001, và quá trình này bắt đầu từ những năm 90. Đã có những cuộc đàm phán trong đó Trung Quốc đặt cược vào việc cải cách trong nước, đặc biệt là các công ty nhà nước.
Và các dấu hiệu trong lần xin gia nhập TPP này có vẻ cho thấy Trung Quốc không giữ sự quyết tâm như trước đó.
Trung Quốc không ủng hộ việc cho phép dữ liệu được tự do lưu chuyển xuyên biên giới, điều mà TPP xem là một trong những ưu tiên. Thực tế, Bắc Kinh đang đi hướng ngược lại và ngày 1/9 đã chính thức áp dụng luật an ninh dữ liệu.
Một nguồn tin khác, chỉ ra rằng việc Trung Quốc xin gia nhập hiệp định là nhằm gửi thông điệp rằng nước này tiếp tục là "một nền kinh tế thị trường".
Nguồn tin mô tả bước đi của Trung Quốc như hành động phòng vệ trước những sức ép từ trong và ngoài nước. Việc sử dụng lá bài gia nhập CPTPP và các cuộc đàm phán tới đây có thể là đòn bẩy cho các cải cách trong nước, tờ Nikkei bình luận.
VietBF @ Sưu tầm
