Vụ tịch thu Bitcoin của Trần Chí (Chen Zhi) đang được xem là một màn tŕnh diễn mới của quyền lực kỹ thuật số: hơn 127,000 Bitcoin (BTC), bất kể có
"khóa riêng" (private key) ẩn danh, đă bị chính phủ Mỹ tịch thu. Chưa kể đến việc chính phủ Anh cũng tịch thu 61,000 Bitcoin của Qian Zhimin. Tất cả điều này đă cho chúng ta biết rằng, dù blockchain mang tính ẩn danh và phân quyền, giới chức thẩm quyền vẫn có thể ra tay đánh chặn một khối tài sản khổng lồ, và chỉ làm điều đó trong một nốt nhạc.
(Minh họa)
Ở Anh quốc, Qian Zhimin đă bị bắt sau một cuộc điều tra được kéo dài. Cảnh sát ở London cho đột kích vào biệt thự Hampstead vào năm 2018 và tịch thu nhiều thiết bị điện tử, trong đó có các ví lưu trữ khóa, sau đó đă phát hiện ra 61,000 Bitcoin có liên quan đến vụ lừa đảo gồm hơn 128,000 nạn nhân. Khi bị bắt và đem ra xét xử, Qian buộc phải hợp tác và cung cấp thông tin về quyền truy cập vào tài sản số này. V́ vậy, việc mà chính phủ Anh tịch thu được số BTC lớn như vậy là điều dễ hiểu.
C̣n trường hợp Trần Chí, tỷ phú người Campuchia gốc Hoa tuy chưa bị bắt, nhưng chính phủ Mỹ tuyên bố đă cho tịch thu 127,271 BTC, vốn là tang vật của mạng lưới lừa đảo xuyên quốc gia mà ông ta cầm đầu. Làm thế cách nào mà chính phủ Mỹ thực hiện được điều này, khi có quá nhiều rào cản kỹ thuật: giao dịch Bitcoin ẩn danh, khóa riêng không được công khai.
(Minh họa)
Làm cách nào mà chính phủ có thể cho tịch thu mà không có khoá riêng?
Bitcoin trên blockchain cho phép mọi giao dịch tuy được công khai nhưng sẽ không tiết lộ ra danh tính người dùng. Nếu không có khóa riêng, bạn không thể chuyển khoản BTC đi. Chính v́ vậy, việc tiến hành tịch thu tài sản số khi nghi phạm chưa bị bắt, khóa riêng không được giao, đúng là một thách thức lớn. Tuy nhiên, có vài kịch bản hợp lư mà các cơ quan thi hành pháp luật có thể áp dụng:
Trước hết, trong giai đoạn điều tra, các điều tra viên có thể đă bí mật thu giữ thiết bị lưu trữ khóa riêng: ví cứng, ổ SSD, máy tính cá nhân, file ghi seed phrase hoặc bản sao mă hóa của private key... từ các đồng phạm hoặc phụ tá của Trần Chí, hoặc tại các cơ sở hoạt động của mạng lưới lừa đảo khổng lồ này. Khi đă nắm được thiết bị có khóa, họ có thể cho khôi phục lại khóa và truy cập ví để chuyển BTC vào ví do chính phủ kiểm soát. Công chúng sẽ không biết được chi tiết này trước khi cho công bố lệnh tịch thu.
Ở nhiều vụ án ransomware và tội phạm mă hóa khác, chính phủ từng cho sử dụng
seed phrase (mă khóa gốc) để phục hồi ví Electrum để truy cập ví Bitcoin bị tịch thu một khi nghi phạm từ chối không hợp tác. Cũng có vụ FBI đă t́m thấy file text chưa được cho mă hóa lưu private key của ví bị hack lưu trữ trên đám mây và khi truy cập file đó, họ có quyền truy cập ví. Dù những ví dụ này không phải là một phần chính thức của hồ sơ Trần Chí, điều rơ ràng cho thấy private key không phải là bất khả xâm phạm nếu bị lưu lỏng lẻo hoặc nếu thiết bị có chứa nó bị thu giữ.
Bên trái là Trần Chí, doanh nhân tiêu biểu Campuchia, cố vấn của Chủ tịch Thượng viện Hun Sen. Bên phải là nạn nhân của các hoạt động bắt cóc, buôn người, lừa đảo trực tuyến do Trần Chí cầm đầu, theo cáo buộc của FBI.(Ảnh: NY Post)
Nếu Trần Chí hoặc những đối tác sử dụng sàn giao dịch tập trung hoặc ví do bên thứ ba giữ khóa (custodial wallets), chính phủ có thể ra lệnh bắt buộc các sàn giao dịch hoặc công ty cung cấp dịch vụ tài sản số di chuyển hoặc cho phong tỏa tài sản mà không cần khóa riêng v́ sàn đă giữ khóa trong số nhiều tài khoản người đăng kư sử dụng. Tuy nhiên, cần lưu ư rằng phần lớn Bitcoin trong vụ Trần Chí nằm trong ví cá nhân (unhosted wallets), do đó chủ nhân nắm giữ khóa riêng.
Về mặt pháp lư, nếu ṭa án hoặc cơ quan có thẩm quyền ban hành ra trát hoặc lệnh, sàn giao dịch buộc phải cung cấp thông tin KYC, lịch sử giao dịch và thậm chí đóng băng tài sản. Sau khi đóng băng, sàn có thể chuyển số dư trên ledger nội bộ cho cơ quan thực thi pháp luật hoặc giao nộp khóa (nếu họ giữ khóa). Có hai kịch bản phổ biến sau khi sàn bị yêu cầu: một là sàn trực tiếp chuyển tài sản theo lệnh (v́ họ giữ private keys cho ví lưu kư), hai là sàn cung cấp dữ liệu (ai gửi, ai nhận, bằng chứng) để cơ quan tiếp tục truy dấu vết và cho tịch thu ở nơi khác.
Một con đường pháp lư bổ sung là chính phủ có thể xin ṭa án ra lệnh tuyên bố rằng các ví Bitcoin bị nghi là tài sản phạm pháp sẽ thuộc quyền sở hữu hợp pháp của chính phủ, ngay cả khi tại thời điểm đó họ chưa có khóa riêng để kiểm soát ví. Đây là h́nh thức
"chuyển quyền sở hữu trước, thực thi sau", cho phép chính phủ xác nhận quyền sở hữu đối với tài sản tội phạm và tiến hành tịch thu thực tế ngay khi có được quyền truy cập kỹ thuật vào ví và được luật pháp ở Mỹ cho phép.
Cuối cùng, mặc dù ít khả năng, nếu khóa riêng được mă hóa theo cách yếu hoặc được lưu trữ trong phần mềm dễ bị xâm nhập, chính phủ hoặc chuyên gia chuyên môn có thể khai thác lỗ hổng hoặc sử dụng kỹ thuật cho phá mă để truy xuất khóa nhưng trong thực tế với khóa Bitcoin hiện đại, điều này gần như bất khả nếu chủ ví không có sơ hở.
Profile Trần Chí
Trong thế giới tài chính về kỹ thuật số, chẳng có nơi nào an toàn để ẩn giấu
Bitcoin và các loại tài sản mă hóa khác đă trở thành phương tiện quen thuộc trong các mạng lưới rửa tiền; sự ẩn danh, phân quyền, khả năng luân chuyển xuyên biên giới khiến cho chúng trở thành sự lựa chọn lư tưởng cho bọn tội phạm. Nhưng với các chính phủ lớn như Mỹ và Anh, việc tịch thu tài sản mă hóa không c̣n là một giấc mơ viễn tưởng.
Khi chính phủ nắm trong tay khoa học truy vết blockchain + quyền thu giữ thiết bị + quyền ṭa án + hợp tác quốc tế, họ có thể biến những "số tiền được ẩn danh" này trở thành tài sản bị cho kiểm soát công khai. Trong nhiều vụ, như Qian Zhimin đă bị bắt và hợp tác, việc tịch thu trở nên minh bạch hơn. Trong trường hợp Trần Chí, mặc dù chưa bị bắt, chính phủ vẫn tuyên bố quyền nắm quyền sở hữu 127,271 BTC nhờ quyền truy cập khóa riêng được thu thập sẵn hoặc với các biện pháp pháp lư trước đó.
Đồng tiền mă hóa có thể được sử dụng để rửa tiền trong bóng tối, nhưng so với các chính phủ có nguồn lực, việc tịch thu là… bài toán mà họ gần như có thể giải quyết chỉ trong một nốt nhạc!
Trần Chí là ai?
Chen Zhi, 37 tuổi, từng được giới truyền thông ca ngợi là doanh nhân có tầm nh́n với vai tṛ Chủ tịch Prince Holding Group, một tập đoàn đa ngành bạc tỷ đô tại Campuchia. Tuy nhiên, theo cáo trạng được Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) công bố ngày 14 tháng 10 năm 2025, Chen chính là người đứng sau một mạng lưới tội phạm mạng quy mô trên toàn cầu, chuyên lừa đảo về tiền điện tử, cưỡng bức lao động, và rửa tiền ở quy mô to lớn chưa từng thấy.
Sinh ra ở Phúc Kiến, TQ, Chen Zhi đă từ bỏ quốc tịch TQ để chuyển đến Campuchia từ năm 2015, nơi anh ta dựng lên một đế chế kinh doanh bao gồm bất động sản, ngân hàng (Prince Bank Plc.), du lịch, truyền thông, ṣng bài. Nhằm xây dựng h́nh ảnh tích cực, Chen tích cực đầu tư vào các hoạt động từ thiện như tài trợ học bổng cho 400 sinh viên, xây dựng các trung tâm chăm sóc sức khỏe miễn phí và thậm chí giành được Giải thưởng Doanh nhân Stevie Vàng năm 2023. Năm 2020, anh ta được chính phủ Campuchia phong tặng danh hiệu
"Neak Oknha", một tước hiệu cao quư dành cho những người đóng góp lớn cho xă hội.
Thế nhưng, đằng sau lớp vỏ hào nhoáng ấy là một mô h́nh kinh doanh tội phạm tinh vi. DOJ cáo buộc Chen điều hành hàng trăm trung tâm lừa đảo tại Campuchia và Myanmar – nơi có hàng chục ngàn người bị cưỡng bức lao động để thực hiện các chiến dịch
"pig butchering" (lùa gà rồi thịt), dụ dỗ các nạn nhân quốc tế đầu tư vào các sàn giao dịch giả mạo hoặc dự án tiền điện tử không có thật. Lợi nhuận bất chính từ các vụ lừa đảo này, ước tính lên tới hàng chục tỷ USD, được Chen rửa thông qua hệ thống các công ty vỏ bọc, tài sản xa xỉ và bất động sản khắp nơi.
Đáng chú ư, chính phủ Hoa Kỳ đă tịch thu hơn 15 tỷ USD Bitcoin có liên quan đến mạng lưới này, vụ tịch thu tài sản kỹ thuật số lớn nhất trong lịch sử ngành Tư Pháp Mỹ. Đồng thời, Văn pḥng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) đă áp đặt lệnh trừng phạt lên Chen Zhi và 146 cá nhân liên quan, cho đóng băng các tài sản tại Mỹ. Vương quốc Anh cũng nhanh chóng cho đóng băng các tài sản của Chen tại London, bao gồm một văn pḥng trị giá hơn 100 triệu bảng Anh.
Vụ án này vẫn c̣n đang được mở rộng để điều tra.
