Không quân Mỹ vừa chính thức xếp 2 chiếc UAV “máy bay chiến đấu hợp tác” (CCA) đầu tiên của họ vào nhóm máy bay tiêm kích.
Hai máy bay nguyên mẫu - YFQ-42A do General Atomics phát triển và YFQ-44A của Anduril Industries, là 2 chiếc UAV (máy bay không người lái) đầu tiên được nhận định danh tiêm kích trong không quân Mỹ.
Hai chiếc UAV “tiêm kích” YFQ-42A và YFQ-44A. Đồ họa: TWZ.
Theo thông lệ đặt tên của không quân Mỹ, chữ Y để chỉ một nguyên mẫu, c̣n F dùng để chỉ tiêm kích, Q để chỉ một thiết bị bay không người lái. Khi những phi cơ này được đưa vào sản xuất hàng loạt, chữ Y sẽ được loại bỏ khỏi tên của chúng.
Chương tŕnh CCA nhằm tích hợp các UAV tự động thành “máy bay yểm trợ trung thành” bay bên cạnh những máy bay có người lái như F-35 Lightning II.
Đă đến lúc thay thế máy bay tiêm kích?
Tỷ phú Elon Musk gợi ư rằng nên dùng UAV để thay thế máy bay chiến đấu. Tuy nhiên, một số người khác cho rằng UAV vẫn cần phải được trang bị những thiết bị điện tử như máy bay tiêm kích, nhưng như thế sẽ khiến máy bay trở nên đắt đỏ hơn nhiều.
Rơ ràng c̣n một chặng đường dài phía trước nữa th́ UAV mới thay thế được tiêm kích cơ nhưng hiện tại UAV có thể bay theo và phối hợp với máy bay tiêm kích và các hệ thống tác chiến khác, đảm nhiệm những nhiệm vụ chiến đấu và hỗ trợ chiến đấu cụ thể.
Sự tiến hóa của tác chiến trên không
Tác chiến trên không vẫn là phương thức tác chiến được ưa thích nhất. Ai kiểm soát được không gian sẽ kiểm soát được tác chiến cả trên không và trên bộ, trên biển.
Những đặc điểm của tác chiến trên không như linh hoạt, tốc độ và cơ động vẫn là điều quan trọng nhưng không c̣n với mức độ như trước đây. Cơ hội cận chiến trên không đang giảm dần. Tác chiến tầm xa vượt ra ngoài tầm nh́n thị giác (BVR) đ̣i hỏi những cảm biến và vũ khí cho phép “phát hiện trước, bắn trước, trúng trước”.
UAV và các hệ thống không người điều khiển khác giờ có thể cung cấp yểm trợ đường không cự ly gần cho những nhiệm vụ rủi ro cao. Năng lực tấn công chính xác tầm xa đă trở thành yếu tố quan trọng hơn. Cũng cần ưu thế tác chiến điện tử và tác chiến không gian mạng. Ưu thế thông tin và ṿng lặp quyết định ngắn hơn sẽ xác định được bên chiến thắng.
Những nhân tố khác đóng góp vào chiến thắng bao gồm khả năng tàng h́nh, cảm biến tích hợp, liên lạc kết nối dữ liệu an toàn…
Máy bay tiêm kích thế hệ mới
Công nghệ máy bay tiêm kích tương lai sẽ nâng cao mức độ sống sót của máy bay. Việc tích hợp với các máy bay khác đ̣i hỏi liên kết dữ liệu băng thông rộng kết nối các cảm biến xuyên nền tàng. Dữ liệu thông minh, khả dụng và không bị quá tải sẽ đóng vai tṛ trọng yếu.
Cách tiếp cận “hệ thống trong hệ thống” sẽ nâng cao đáng kể nhận thức t́nh h́nh, tầm hoạt động và khả năng sống sót của máy bay. Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ hỗ trợ việc đánh giá hàng loạt dữ liệu, và quá tŕnh đưa ra quyết định với tốc độ cao. Màn h́nh gắn trong mũ phi công sẽ nỗ lực cung cấp cho anh ta và trắc thủ hệ thống một cái nh́n toàn cảnh, cho phép có được những đánh giá hoàn thiện hơn về nguy cơ.
Lợi thế của UAV trong tác chiến
UAV có thể phát huy ưu thế khi sử dụng cho các nhiệm vụ “tẻ nhạt và nguy hiểm”, như bay trinh sát lâu dài, bay vào vùng ô nhiễm hay tác chiến ở khu vực giao tranh đậm đặc. UAV có thể được dùng để thu thập thông tin t́nh báo và chỉ thị mục tiêu cần tấn công.
UAV cũng có thể gây nhiễu cho hệ thống pḥng thủ của đối phương hoặc làm mồi nhử.
Riêng UAV kích thước lớn có thể dùng làm thiết bị vận chuyển nhiên liệu hoặc hàng hóa khác.
UAV có thể vận hành theo 2 phương thức - điều khiển từ xa hoặc tự động ở mức độ cao. Năng lực và tính đa dụng của UAV đang cải thiện không ngừng theo thời gian.
UAV thường rẻ hơn nhiều so với máy bay tiêm kích nên có thể sử dụng UAV với số lượng lớn. Trên khoang UAV không có người nên việc sử dụng chúng không cần đến hệ thống hỗ trợ bảo đảm cho con người và không tạo rủi ro cho tính mạng của trắc thủ.
Xu thế UAV bầy đàn
Hệ thống UAV này ngày càng rẻ hơn với năng lực tốt hơn. Mỹ, Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và nhiều nước khác đang phát triển UAV bầy đàn. Mỹ có kế hoạch tạo ra hàng ngàn hệ thống UAV tự động để cạnh tranh với Trung Quốc.
Người ta có thể sản xuất hàng loạt UAV bầy đàn với chi phí thấp. Một số hệ thống như vậy có thể phóng đồng thời nhiều UAV một cách nhanh chóng. Một vài hệ thống được thiết kế theo hướng nhỏ gọn, có thể vận chuyển dễ dàng. Một số hệ thống UAV sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI).
Nhưng khác với UAV đơn lẻ, UAV bầy đàn thường đ̣i hỏi cơ sở hạ tầng hỗ trợ đáng kể.
Người ta dự báo rằng vào giữa thập niên 2040, UAV có thể thực hiện mọi sứ mệnh bay trên không.
Trong một bài viết năm 2011, tờ Economist đă gọi chiếc máy bay F-35 Lightning II của hăng Lockheed Martin là dự án quân sự tốn kém nhất trong lịch sử và là ḍng “tiêm kích có người lái cuối cùng”.
Tùy theo biến thể, máy bay F-35 có giá từ 80 triệu USD đến 115 triệu USD.
Máy bay F-22 Raptor (cũng của Lockheed Martin) c̣n đắt hơn nữa, có giá 361 triệu USD mỗi chiếc - đây là một trong những chiếc tiêm kích đắt đỏ nhất cho tới nay.
VietBF@sưu tập
