Cho tới nay, ông Zelensky vẫn nắm chắc chắn vị trí tổng thống Ukraine. Có những yếu tố khiến cả Nga lẫn Mỹ không thể ép ông ấy từ chức ngay, ít nhất là vào lúc này.
Trong một thời gian dài, người ta ít bàn đến câu chuyện bầu cử tổng thống tại Ukraine. Nhưng những diễn biến gần đây, bao gồm đàm phán Mỹ - Nga và căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Ukraine (vào tháng 2 và đầu tháng 3/2025), đã làm dấy lên câu hỏi về tương lai chính trị của Tổng thống Zelensky.
Tổng thống Ukraine Zelensky (trái) kiên định khẩu chiến với Tổng thống Mỹ Trump ngay tại Nhà Trắng hôm 28/2/2025. Ảnh: Nytimes.
Thế hòa hoãn, hạ nhiệt căng thẳng giữa Moscow và Washington đã kéo hai bên đến chỗ nhất trí rằng Ukraine cần có một cuộc bầu cử tổng thống mới.
Tuy nhiên, xét về mặt khách quan, ông Zelensky chỉ có thể từ chức khi hội tụ ít nhất hai trong ba yếu tố quan trọng sau đây: Thứ nhất, liệu Mỹ, Nga và Liên minh châu Âu (EU) có thực sự muốn ông ấy phải rời bỏ chức vụ hiện nay hay không. Thứ hai, liệu giới tinh hoa chính trị Ukraine có đồng ý với điều đó hay không. Thứ ba, liệu tự bản thân ông Zelensky có tìm ra được lý do để rút lui hay không.
Hiện tại, chưa có yếu tố nào trong 3 yếu tố trên thực sự xuất hiện đầy đủ.
Quan điểm của Mỹ, Nga và EU
Mỹ và Nga dường như chung quan điểm về một tiến trình gồm 3 giai đoạn, đó là ngừng bắn, bầu cử và đàm phán hòa bình. Tin tức cho hay, một sự đồng thuận phi chính thức đang hình thành tại thủ đô hai nước này. Tuy nhiên, chưa bên nào công khai thừa nhận lập trường chung, có lẽ do đàm phán giữa hai bên vẫn đang trong giai đoạn đầu và chưa chính thức đề cập giải quyết vấn đề Ukraine.
Liên minh châu Âu (EU) vẫn là quân bài bất ngờ. EU khẳng định kiên quyết rằng Ukraine phải được hỗ trợ bất kể quan điểm của Mỹ là như thế nào. Thực tế này tạo cho ông Zelensky một nền tảng quyền lực thay thế, nghĩa là ngay cả khi Mỹ và Nga cùng quay lưng với ông thì ông vẫn có thể trông cậy vào hỗ trợ từ EU để tiếp tục cầm quyền.
Tâm trạng của dân chúng và cử tri Ukraine
Thăm dò dư luận trước đây cho thấy tỷ lệ ủng hộ ông Zelensky trong xã hội Ukraine đã giảm đều đặn kể từ năm 2023. Tuy nhiên, màn đấu khẩu trực diện của ông Zelensky với Tổng thống Mỹ Trump tại Nhà Trắng gần đây đã nâng tỷ lệ ủng hộ ông Zelensky lên mức cao.
Trong khi đó, phe đối lập tại Ukraine cũng chia rẽ. Có nhiều người trong nội bộ Ukraine chỉ trích ông Zelensky nhưng họ chưa đủ lực để thách thức vai trò lãnh đạo của ông Zelensky.
Hiện phe đối lập Ukraine vẫn thiếu một nhân vật thống nhất đại diện cho họ. Cựu Tổng tư lệnh quân đội Ukraine, Valery Zaluzhny, từng được xem là một đối thủ tiềm tàng, nhưng cho đến nay ông vẫn tránh có những động thái chính trị quá mức. Thiếu vắng Zaluzhny, phe đối lập Ukraine sẽ thiên về thực hiện những hoạt động gây rối nhỏ nhặt thay vì thách thức mạnh mẽ chiếc ghế tổng thống của ông Zelensky.
Sức mạnh đằng sau ông Zelensky
Dù ông Zelensky không ghi được nhiều điểm trong thời gian qua do bước lùi của quân đội Ukraine trên chiến trường, ông vẫn có chỗ dựa vững chắc là những đồng minh đầy ảnh hưởng trong nội bộ chính giới Ukraine. Đội ngũ thân cận của ông, đặc biệt là Andrey Yermak - Chánh Văn phòng tổng thống Ukraine, rất muốn duy trì hiện trạng. Ông Yermak được xem là thế lực lớn đằng sau Tổng thống Zelensky. Ông Yermak đã xây dựng sự nghiệp của mình dựa trên sự gần gũi với ông Zelensky. Do vậy, bất cứ sự thay đổi nào trong ban lãnh đạo cao nhất của Ukraine đều làm ảnh hưởng đến vị thế của ông Yermak và vây cánh của ông này.
Sự lựa chọn của cá nhân ông Zelensky
Hiện nay có nhiều dấu hiệu Tổng thống Zelensky tin tưởng vai trò lãnh đạo của mình là tất yếu đối với sự sống còn của nhà nước Ukraine. Ông kiên định bác bỏ mọi gợi ý tổ chức bầu cử sớm hoặc từ nhiệm. Hiện nay, ông mới chỉ cho biết là mình chỉ xem xét từ chức nếu Ukraine được kết nạp vào NATO - một mục tiêu rất khó khả thi xét từ thái độ của Nga và phản ứng của bản thân NATO nói chung cũng như Mỹ nói riêng.
Thực tế chiến trường Ukraine
Đây có lẽ là yếu tố chính có thể tác động đến quyền lực của Tổng thống Zelensky. Tình hình quân đội Ukraine trên chiến trường đang xấu đi, nguồn lực của họ bị căng mỏng, đặc biệt trong bối cảnh phương Tây không còn viện trợ cho họ nhiều như trước nữa.
Đặc biệt, chính quyền Mỹ thời ông Trump không còn kiên nhẫn nhiều như thời Biden.
Ông Trump đã gián tiếp và trực tiếp nói rằng Ukraine phải ngồi vào bàn đàm phán với Nga. Mới đây, ông Trump thậm chí còn chỉ trích công khai ông Zelensky một cách không thương tiếc ngay tại tòa Nhà Trắng. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Mike Waltz còn gợi ý Tổng thống Zelensky nên từ chức để mở đường cho một thỏa thuận giữa Mỹ và Ukraine.
Giới quan sát dự đoán, ông Trump trong thời gian tới có thể áp dụng một số biện pháp gây sức ép với ông Zelensky.
Các biện pháp trực tiếp của ông Trump có thể bao gồm: Cắt mọi nguồn viện trợ, điều tra sâu về cách Ukraine sử dụng các nguồn tài trợ từ Mỹ, đóng băng các tài khoản nước ngoài của ông Zelensky và đội ngũ thân cận, cắt quyền truy cập của Ukraine đối với mạng vệ tinh Starlink của tỷ phú Mỹ Elon Musk.
Bên cạnh đó, ông Trump có thể áp dụng các chiêu gián tiếp để gây áp lực với Kiev. Cụ thể, Tổng thống Mỹ có thể tác động đến các đồng minh châu Âu của Ukraine, đe dọa rút khỏi NATO và nâng thuế quan đối với EU.
VietBF@ Sưu tập
