|
"NHÂN" (HUMAN BEING) BAO QUÁT, SÂU RỘNG HƠN "DÂN" (CITIZEN)
* Tiêu ngữ (motto) của nước Mỹ tôn vinh 3 giá trị nền tảng sau: "Liberty" (TỰ DO) - "E Pluribus Unum" ("Từ nhiều nên một", HIỆP NHỨT) - "In God we trust".
Vì sao nước Mỹ chọn TỰ DO, không phải "Dân chủ", để làm giá trị cốt lõi?
&1&
Xin kể một dữ kiện nổi đình nổi đám trong dòng sử nước Mỹ, qua đó có thể hiểu rõ hơn.
... Vào năm 1857, trong vụ kiện nổi tiếng Dred Scott với Sandford, Tối cao pháp viện Mỹ với 7 vị chánh ản theo đảng Dân Chủ bỏ phiếu ủng hộ chế độ nô lệ, trong khi chỉ có 2 vị chánh án theo đảng Cộng Hòa phản đối.
Sự đối kháng này đã dẫn tới cuộc nội chiến.
Tổng thống Abraham Lincoln (đảng Cộng Hòa) trở thành bên thắng trận, sau đó, đã ban hành đạo luật giải phóng chế độ nô lệ!
Có lẽ nhiều người sẽ lấy làm khó hiểu tại sao đảng Dân Chủ ủng hộ chế độ nô lệ, vào thế kỷ 19, dường như đi ngược với tôn chỉ "Dân Chủ" thì phải? Ồ, không, vẫn-là-dân-chủ nếu bạn hiểu đúng khái niệm này!
Khác với quân chủ (thẩm quyền quyết định nằm ở nhà vua), thiết chế dân chủ khẳng định thẩm quyền nằm ở các lá phiếu của người dân. Vấn đề ở chỗ: những ai được xem là "dân", nói rõ hơn, những ai được định nghĩa là "công dân" ("Citizen")?
Tòa án trong vụ kiện lừng danh nêu trên, khi đó, họ phán quyết: "nô lệ không phải là công dân, họ là tài sản". Những người thủ đắc quyền công dân (ngoại trừ nô lệ vì bị xem là "tài sản"), họ được quyền bỏ phiếu, do đó rõ ràng là quyền làm chủ vẫn thuộc về công dân đó đa!
Hay nói cách khác, họ đang thực thi dân chủ (chớ đâu phải quân chủ).
Nô lệ, theo quan điểm đảng Dân Chủ (hồi thế kỷ 19), không phải là "Dân".
Đó là chuyện đã qua, thuộc về dĩ vãng. Nhưng, qua đây, để hiểu dân chủ tức là dân làm chủ <=> Vấn đề nằm ở chỗ: những ai thủ đắc vai trò của "dân", về mặt pháp luật những ai thủ đắc "quyền công dân"? Có là "công dân" thì mới làm chủ, còn không phải "công dân" thì khỏi chủ gì hết trơn.
&2&
Đến đây, cần nhấn mạnh, ngay cả nô lệ hoặc bị tống giam tước quyền "công dân" thì họ vẫn là NGƯỜI, là những con người!
Mỗi con người ("NHÂN", Human being), trong chúng ta. đều có hai chiều kích:
- chiều kích hàng ngang, còn gọi là "chiều kích xã hội", tương quan giữa con người với nhau trong xã hội/quốc gia;
- chiều kích hàng dọc, tức tương quan với chính mình (suy xét lương tâm) và với những thực tại siêu nhiên, tâm linh (tôn giáo, tín ngưỡng là một hình thái biểu hiện cho chiều kích này).
Theo chiều kích hàng ngang, "NHÂN" trở thành "Dân", mỗi con người khi ấy được hiểu là sinh thế xã hội, sinh thể chính trị. Tức "Dân" là một khía cạnh trong cuộc sống của "NHÂN".
Còn "NHÂN" thì rộng hơn ý niệm "Dân", vì gồm không chỉ chiều kích hàng ngang mà còn cả chiều kích hàng dọc.
Một khi giản lược con người chỉ còn là sinh thể xã hội, sinh thể chính trị (theo chiều kích hàng ngang), "NHÂN" chỉ còn là "Dân"!
Mà do vậy, tùy bối cảnh chính trị mà ý niệm "Dân" khó tránh khỏi sự thiên lệch, chọn lọc, phân loại theo môi trường giai cấp này kia...
&3&
Mỗi con người cần được nhìn nhận là "NHÂN", nhấn mạnh "Nhân Bản" (nghĩa là "lấy con người làm gốc"): con người được nhìn toàn diện cả chiều kích hàng ngang lẫn hàng dọc.
Vậy, đâu là giá trị nền tảng của "NHÂN"?
Đó chính là TỰ DO (Liberty) mà nhờ đó, phẩm giá con người được tôn trọng và phát triển.
Có TỰ DO (LIBERTY), ắt sẽ có Dân Chủ (Democracy). Nhưng có Dân Chủ thì vẫn có thể nô lệ (như minh giải ở trên), chưa hoàn toàn Tự Do.
&4&
Đến đây quí bạn ắt đã tỏ tường vì sao "TỰ DO" (Liberty) được chọn làm một giá trị nền tảng trong tiêu ngữ (motto) của nước Mỹ - gồm cả thảy 3 giá trị.
Hai giá trị nền tảng còn lại, được đề cao, là:
* "E PLURIBUS UNUM" - cụm chữ Latin này mang nghĩa "one from many parts", "từ nhiều nên một". Nghĩa là: "HIỆP NHỨT" - mọi người cùng hợp tác làm việc với nhau.
* "IN GOD WE TRUST": minh định nước Mỹ là quốc gia đề cao tầm quan trọng của tôn giáo, của tín ngưỡng.
Chữ "GOD", trong bối cảnh văn hóa thời kỳ lập quốc của nước Mỹ, mang ý nghĩa là "Thiên Chúa", "Đức Chúa Trời".
Theo tiến trình phát triển về sau, câu "In God we trust" được quảng diễn trở thành sự xác tín dựa trên Đức Tin tôn giáo mỗi người.
Vì sao phải nhấn mạnh vào ĐỨC TIN? Vì nếu Đức Tin tôn giáo bị cấm đoán, con người ("Nhân") bị cắt xén chiều kích hàng dọc, bị giản lược ngay lập tức chỉ còn là "Dân" (chiều kích hàng ngang) mà thôi!
Mà "Dân" thì tùy vào quan niệm của nhà cầm quyền có sự phân loại, "dán nhãn" được phép là "dân" ("công dân") hoặc không, hoặc là "công dân" loại hai, loại ba.v.v...
* Hiện nay người dân Mỹ có đức tin tôn giáo chiếm đến 76,5% dân số. Trong đó:
- Christians (Cơ Đốc nhân Tin Lành, Ki-tô hữu Công giáo...) khoảng 70,6%,
- Các tôn giáo khác: 5,9%, gồm:
tín đồ Do Thái giáo (Jewish) 1,9%, tín đồ đạo Hồi (Muslim) 0,9%, Phật tử (Buddhist) 0,7%, và nhiều tôn giáo nhỏ khác.
TÓM LẠI:
Khi nhìn con người là "NHÂN" (Human being) chớ không chỉ là "Dân" (Citizen), ắt phải đề cao và tôn trọng TỰ DO. Có Tự Do, như vậy, mới bảo đảm được việc thực thi dân chủ ở chiều sâu nhứt.
Gắn liền với TỰ DO (Liberty) là tinh thần HIỆP NHỨT ("E Pluribus Unum") và giá trị ĐỨC TIN (tâm linh) sâu xa cho cuộc hiện hữu của mỗi con người ("In God we trust").
Do vậy, 3 giá trị nền tảng của nhân loại, là:
LIBERTY - "E PLURIBUS UNUM" - "IN GOD WE TRUST".
Tức: TỰ DO - HIỆP NHỨT - ĐỨC TIN.
Nguyễn Chương-Mt
|
|
