EU cho rằng không thể áp dụng mức thuế 100% lên hàng hóa Trung Quốc như lời kêu gọi của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Nguyên nhân xuất phát từ khác biệt chiến lược, rủi ro trả đũa và sự thiếu đồng thuận chính trị.
Khác biệt tư duy chính sách, chia rẽ nội bộ và nguy cơ trả đũa mạnh từ Bắc Kinh khiến EU không thể theo đuổi cách tiếp cận thuế quan theo đề xuất của Tổng thống Donald
Trump (trong ảnh: Tổng thống Mỹ Donald Trump, phải, trong cuộc gặp Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen tại Scotland, ngày 27/7/2025). Ảnh: REUTERS/TTXVN
Theo trang tin châu Âu Euronews.com ngày 16/9, áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc Liên minh châu Âu (EU) nên áp thuế trừng phạt 100% lên hàng hóa Trung Quốc, nhằm gây sức ép buộc Bắc Kinh chấm dứt ủng hộ Nga trong cuộc xung đột tại Ukraine, đã nhanh chóng bị Brussels bác bỏ. Mặc dù Mỹ và châu Âu đang nỗ lực phối hợp để tăng cường sức ép kinh tế lên Moskva, đề xuất của ông Trump lại làm dấy lên những bất đồng sâu sắc. Phía EU khẳng định không thể đi theo con đường "liều lĩnh" này, và có ít nhất ba lý do chính đáng đằng sau quyết định đó.
Khác biệt trong cách tiếp cận thương mại và chính sách đối ngoại
Lý do đầu tiên và quan trọng nhất nằm ở sự khác biệt cơ bản trong cách thức hoạt động của EU và Mỹ. EU luôn tách bạch rõ ràng giữa thuế quan - một công cụ thương mại - và lệnh trừng phạt - một công cụ chính sách đối ngoại.
Theo Ủy ban châu Âu, thuế quan chỉ được sử dụng để giải quyết các trường hợp cụ thể gây rối loạn thị trường, như chống lại cạnh tranh không lành mạnh và được áp dụng sau một cuộc điều tra chuyên sâu, tuân thủ các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ngay cả khi EU xem xét áp thuế đối với nông sản Nga, họ vẫn biện minh bằng lý do bảo vệ nông dân nội khối.
Trong khi đó, chính quyền Trump lại không phân biệt hai khái niệm này. Với ông Trump, thuế quan chính là một hình thức trừng phạt, có thể được áp dụng một cách tùy ý để đạt nhiều mục đích khác nhau. Cách tiếp cận này từng dẫn đến một cuộc chiến thương mại toàn diện với Trung Quốc, với mức thuế lên tới 145%, nhưng sau đó lại giảm xuống 30% sau các cuộc đàm phán. Chính sự tùy tiện này đã vấp phải nhiều phản đối và thậm chí là các vụ kiện tại Tòa án Tối cao Mỹ.
Ông Engin Eroglu, Nghị sĩ châu Âu, Chủ tịch phái đoàn Nghị viện châu Âu phụ trách quan hệ với Trung Quốc, nêu rõ: "EU nên tránh áp dụng thuế quan trừng phạt toàn diện đối với Trung Quốc ở mức độ như ông Trump đề xuất. Những biện pháp như vậy sẽ làm suy yếu hệ thống thương mại toàn cầu và có nhiều khả năng gây hại cho nền kinh tế châu Âu hơn là làm suy yếu Nga. Thuế quan không tuân thủ các quy định của WTO là con đường sai lầm".
Thiếu sự đồng thuận chính trị
Lý do thứ hai là sự thiếu hụt đồng thuận chính trị bên trong nội bộ EU. Dù các quốc gia thành viên đều nhận thấy những vấn đề trong quan hệ với Bắc Kinh, như tình trạng dư thừa công suất công nghiệp và các quy định phân biệt đối xử, họ vẫn chưa thể thống nhất một lập trường chung.
Điều này được thể hiện rõ qua cuộc bỏ phiếu về việc áp thuế lên xe điện Trung Quốc vào năm 2024. Mức thuế này, dao động từ 7,8% đến 35,3%, được xem là phép thử quan trọng cho chương trình "giảm thiểu rủi ro" của Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Thế nhưng, kết quả bỏ phiếu lại cho thấy sự chia rẽ rõ rệt: chỉ 10 quốc gia bỏ phiếu thuận, 12 quốc gia bỏ phiếu trắng và 5 quốc gia bỏ phiếu chống, bao gồm cả Đức - một nền kinh tế chủ chốt.
Mặc dù EU liên tục cáo buộc Trung Quốc là "bên chủ chốt" hỗ trợ Nga trong cuộc chiến tại Ukraine, khối này vẫn chưa có động thái mạnh mẽ nào nhằm hạn chế thương mại. "Công cụ Chống lách luật" - một biện pháp trừng phạt thứ cấp có thể cấm việc bán hàng hóa và công nghệ nhạy cảm cho các quốc gia bị nghi ngờ hỗ trợ Điện Kremlin - đã "nằm im lìm" suốt hai năm qua do yêu cầu sự nhất trí của cả 27 quốc gia thành viên. Việc chuyển đổi từ cách tiếp cận từng phần này sang áp thuế 100% chỉ sau một đêm là điều "khó có thể xảy ra", theo nhận định của các chuyên gia.
Rủi ro trả đũa từ Trung Quốc
Cuối cùng, EU hoàn toàn nhận thấy rủi ro bị trả đũa kinh tế từ Trung Quốc nếu áp dụng các biện pháp thuế quan mạnh mẽ. Bắc Kinh thường phản ứng cứng rắn đối với những hành động mà họ cho là bất lợi cho lợi ích quốc gia.
Khi EU áp thuế lên xe điện, Trung Quốc đã ngay lập tức mở cuộc điều tra đối với các mặt hàng xuất khẩu của EU như thịt lợn, sữa và rượu mạnh. Nghiêm trọng hơn, vào mùa xuân, Trung Quốc từng hạn chế xuất khẩu 7 nguyên tố đất hiếm quan trọng cho nhiều ngành công nghiệp, từ ô tô đến quốc phòng, như một màn "phô trương sức mạnh" khiến nhiều quốc gia châu Âu phải lo ngại.
Ngay sau đề xuất của ông Trump, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Lâm Kiếm, đã cảnh báo rằng "Nếu quyền và lợi ích hợp pháp của Trung Quốc bị xâm phạm, Trung Quốc sẽ kiên quyết thực hiện các biện pháp đối phó để bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của chúng tôi".
Trong bối cảnh nền kinh tế nội khối đang trì trệ và căng thẳng thương mại gia tăng, EU không có đủ sự mạo hiểm để thực hiện một chính sách cực đoan như vậy. Đặc biệt, theo bà Maria Shagina, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), những yêu cầu "tối đa" của Tổng thống Trump chỉ càng cho thấy ông không thực sự nghiêm túc trong việc gây sức ép lên Nga. Việc áp đặt các lệnh trừng phạt mà lại phụ thuộc vào sự tham gia của tất cả các nước EU có thể khiến châu Âu chịu thiệt hại nặng nề mà không đạt được mục tiêu mong muốn.
