Cuộc tập kích bất ngờ của Ukraine vào các máy bay chiến lược Nga khiến các bên ủng hộ Ukraine tại Mỹ vui mừng, nhưng cũng mang lại một nhận thức lạnh gáy: Mỹ ngày càng dễ bị tổn thương trước những cuộc tấn công giá rẻ và công nghệ thấp như vậy.
“Lầu Năm Góc nên cảm thấy rất lo lắng về điều này,” bà Stacie Pettyjohn – chuyên gia cao cấp tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, chuyên nghiên cứu về chiến tranh drone và răn đe hạt nhân – cảnh báo. Bà cho rằng một vụ tấn công theo kiểu Ukraine – sử dụng drone giấu trong container hay xe tải – hoàn toàn có thể xảy ra trên đất Mỹ, hoặc nhắm vào các căn cứ không quân và hải quân Mỹ ở nước ngoài.
“Bất kỳ quốc gia nào sở hữu máy bay ném bom chiến lược, tên lửa chiến lược và tàu ngầm hạt nhân đang neo tại cảng đều đang nhìn vào cuộc tấn công đó và nhận ra rằng một hệ thống drone được ngụy trang trong container hoặc rơ-moóc có thể gây rủi ro thực sự cho kho vũ khí của họ,” ông Jason Matheny – CEO của RAND Corporation, cựu Giám đốc Cơ quan Dự án Nghiên cứu Tình báo Tiên tiến Mỹ – nhận định.
Chiến tích của Ukraine là ví dụ mới nhất cho xu thế gia tăng các cuộc tấn công phi đối xứng – khi một bên yếu hơn sử dụng chiến thuật bất thường để đối phó với đối phương mạnh hơn. Ví dụ, lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn đã sử dụng tên lửa và drone giá rẻ để làm tắc nghẽn tuyến hàng hải thương mại chiến lược ở Biển Đỏ, buộc Mỹ dưới thời Tổng thống Trump phải phát động chiến dịch không kích trả đũa, tiêu tốn hơn 1 tỷ USD.
“Tính chất chiến tranh đang thay đổi nhanh hơn bao giờ hết,” tướng Bryan Fenton – chỉ huy Bộ Tư lệnh Tác chiến Đặc biệt Mỹ – phát biểu trước Quốc hội hồi tháng Tư. “Kẻ thù của chúng ta dùng drone một chiều trị giá 10.000 USD, còn ta phải dùng tên lửa 2 triệu USD để bắn hạ. Đường cong chi phí – lợi ích hiện giờ đã đảo ngược.”
Không chỉ nhóm yếu hơn, các cường quốc cũng sử dụng chiến thuật phi đối xứng bằng cách khai thác chuỗi cung ứng công nghệ để làm suy yếu đối thủ. Tháng 9 năm ngoái, khi bị tấn công từ phía bắc, Israel thực hiện một chiến dịch táo bạo: cải biến máy nhắn tin và bộ đàm để kích nổ từ xa, gây thiệt hại nặng cho lực lượng Hezbollah và có thể đã giúp nước này tránh được một cuộc xâm lược tốn kém vào Lebanon.
Ngày nay, drone – thậm chí là loại tầm ngắn như Ukraine sử dụng – đã trở thành vũ khí phi đối xứng được ưa chuộng vì chi phí thấp, dễ tiếp cận và có thể điều khiển từ xa. Trong khi nhiều người từng lo ngại về vũ khí mạng trong chiến tranh phi đối xứng (ví dụ Nga có thể tấn công lưới điện Ukraine), thì thực tế cho thấy hiệu quả vật lý lại không lớn bằng các thiết bị bay không người lái.
Vụ tập kích hôm Chủ Nhật của Ukraine mất 18 tháng chuẩn bị, trong đó drone được giấu trong xe tải thương mại, đậu gần sân bay quân sự Nga, rồi được kích hoạt từ xa. Ít nhất 13 máy bay Nga bị phá hủy – bao gồm cả máy bay ném bom mang năng lực hạt nhân – và hàng chục chiếc khác bị hư hại.
“Cùng kiểu tấn công này hoàn toàn có thể xảy ra với chúng ta,” ông Bradley Bowman – chuyên gia tại tổ chức Foundation for Defense of Democracies – cảnh báo, lưu ý rằng Mỹ có nhiều máy bay ném bom và tiêm kích đắt giá triển khai khắp thế giới.
Cuộc chiến tại Ukraine trong ba năm qua đã khiến giới chức Mỹ nhiều lần ngạc nhiên vì hiệu quả của drone giá rẻ – một số thậm chí được in bằng máy 3D hoặc điều khiển qua sợi cáp quang mỏng.
“Chúng có thể dùng như bộ phận hỗ trợ bộ binh, pháo binh, hoặc công cụ tình báo để nắm tình hình chiến trường,” bà Celeste Wallander – Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng phụ trách đối ngoại – nói. “Điều chúng tôi chưa lường được là chúng có thể đe dọa lực lượng chiến lược. Và vụ tấn công hôm Chủ Nhật đã chứng minh rõ điều đó.”
Dân biểu Jason Crow (Dân chủ – Colorado), thành viên Ủy ban Quân vụ và Tình báo Hạ viện, kêu gọi Lầu Năm Góc nhanh chóng rút kinh nghiệm từ cách Ukraine sử dụng drone và công nghệ. “Chúng ta từ chỗ là huấn luyện viên chính của Ukraine, nay chuyển sang học hỏi từ họ nhiều hơn là huấn luyện họ,” ông nói.
Ông nhấn mạnh: “Cuộc chiến này đã làm thay đổi bản chất chiến tranh một cách căn bản. Lầu Năm Góc vẫn đang chi ‘số tiền khổng lồ’ cho các chương trình quân sự chỉ phù hợp với kiểu chiến tranh cách đây hàng chục năm.”
Tháng 4, ông Trump đã ra lệnh cải tổ toàn diện quy trình mua sắm quốc phòng, tập trung vào tốc độ và linh hoạt. Tuy nhiên, ông vẫn tiếp tục thúc đẩy các dự án tốn kém như máy bay tiêm kích thế hệ 6 F-47 và hệ thống phòng thủ tên lửa nội địa “Mái Vòm Vàng” – mà theo Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, có thể tiêu tốn 175 tỷ USD, chưa kể chi phí lâu dài có thể lên tới 2.000 tỷ USD trong 20 năm chỉ để xây dựng hệ thống đánh chặn trên không gian ở mức tối thiểu.
Ngoài tác động thực địa, drone còn tạo ra sự hoảng loạn mà bất kỳ đối thủ hoặc kẻ khủng bố nào cũng mong muốn. Cuối năm ngoái, hàng loạt drone xuất hiện tại các điểm nhạy cảm ở New Jersey – bao gồm cơ sở nghiên cứu quân sự và sân golf Bedminster của ông Trump – đã gây náo loạn. Chính phủ Mỹ lúng túng trong việc giải thích và phòng vệ.
Tướng Glen VanHerck (nghỉ hưu), cựu chỉ huy Bộ Tư lệnh Miền Bắc Mỹ, phụ trách phòng thủ lục địa Hoa Kỳ (bao gồm Alaska) kể về 17 đêm tháng 12/2023 tại căn cứ không quân Langley (Virginia), khi các máy bay không người lái không xác định bay trên đầu tiêm kích F-22 đang đỗ ngoài trời: “Chúng dễ tổn thương đến mức nào nếu có ai đó thực sự muốn tấn công?”
VanHerck lưu ý Bộ Quốc phòng không có trách nhiệm phòng vệ bằng drone trong nội địa Mỹ – quyền của họ chỉ giới hạn trong phạm vi các cơ sở quân sự.
Ngay cả máy bay cất trong hầm kiên cố cũng có thể bị tấn công khi lộ diện trong quá trình vận hành. Báo The Washington Post sử dụng ảnh vệ tinh trên Google Earth đã tìm thấy máy bay B-52 để lộ ngoài trời tại các căn cứ Minot (North Dakota) và Barksdale (Louisiana).
Không chỉ căn cứ không quân, các hệ thống năng lượng, trung tâm giao thông và xưởng đóng tàu cũng là mục tiêu dễ bị tấn công bằng thiết bị không người lái.
“Nếu tôi suy nghĩ theo hướng phi đối xứng, bất kỳ đối thủ nào – Nga, Trung Quốc hay nước khác – đều có thể thâm nhập vào Mỹ và chế tạo vũ khí ngay trong nước,” VanHerck nói. “Hoặc nếu họ đưa một tàu container chở drone vào cảng Long Beach hoặc gần cơ sở hạ tầng trọng yếu, bao gồm cả cảng hạt nhân, thì sẽ rất khó phát hiện.”
VietBF@ Sưu tập
