Trong chuyến công du Trung Đông 4 ngày (từ 13 đến 16/5) vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gây nên cơn “bão” chính trị trong nước khi đón nhận chiếc máy bay Boeing 747-8 trị giá 400 triệu USD do Quốc vương Qatar tặng, cùng nhiều món quà xa xỉ khác.
Các Tổng thống Mỹ được tặng quà ra sao?
Năm 1862, Vua Mongkut của nước Xiêm (Thái Lan ngày nay) đã tặng Tổng thống Abraham Lincoln một đàn voi. Ông Lincoln đã từ chối nhưng vẫn giữ lại một thanh kiếm, ngà voi và một bức ảnh gia đình hoàng gia.
Năm 1880, Nữ hoàng Victoria đã gửi một chiếc bàn gỗ chạm khắc tinh xảo, nặng gần 590 kg cho Tổng thống Rutherford Hayes, được chế tạo từ gỗ sồi của HMS Resolute, một tàu thám hiểm Bắc Cực. Chiếc bàn này vẫn được sử dụng tại Phòng Bầu Dục dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden nhưng đã tạm thời được dỡ bỏ vào tháng 2 để hoàn thiện lại, theo các báo cáo.
Năm 1943, Thủ tướng Anh Winston Churchill đã tặng Tổng thống Franklin D. Roosevelt một bức tranh ông vẽ nhà thờ Hồi giáo Koutoubia ở Marrakech vào năm 1943. Nam diễn viên Hollywood Brad Pitt đã mua tác phẩm này ở New Orleans với giá 2,95 triệu USD làm quà tặng cho người vợ khi đó của mình là Angelina Jolie và một thập kỷ sau, nữ diễn viên đã bán nó với giá 11,5 triệu USD.
Tổng thống Richard Nixon đã nhận món quà là 2 chú gấu trúc từ Trung Quốc vào năm 1972 sau chuyến thăm của ông tới quốc gia này. Gấu trúc cái Ling-Ling và bạn tình Hsing-Hsing đã được tặng cho vườn thú Quốc gia ở Washington DC.
Năm 1997, nhà lãnh đạo Azerbaijan đã tặng Tổng thống Bill Clinton và vợ một tấm thảm thủ công có hình chân dung của họ. Tấm thảm được làm trong một ngày bởi 12 người phụ nữ.
Tổng thống George W. Bush đã nhận được 136 kg thịt cừu sống vào năm 2003 như một cử chỉ thiện chí từ Tổng thống Argentina khi đó là Nestor Kirchner. Ông Bush cũng nhận được một chú chó con từ Tổng thống Bulgaria Georgi Parvanov. Vào cuối nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Bush và vợ, bà Laura, đã mua chú chó chăn cừu Bulgaria Goran 2 tháng tuổi, tên là Balkan of Gorannadraganov, từ chính phủ và tặng cho bạn bè ở Maryland.Cha của ông, Tổng thống George H.W. Bush cũng được Tổng thống Indonesia tặng một con rồng Komodo vào năm 1990.
Một trong những món quà xa hoa và gây tranh cãi nhất là hộp đựng thuốc hít bằng vàng và kim cương được tặng cho Tổng thống Benjamin Franklin - một trong những nhà sáng lập nước Mỹ - sau chuyến công du ngoại giao kéo dài của ông tại Pháp.
Năm 1785, Vua Louis XVI đã tặng cho nhà sáng lập nước Mỹ một món quà chia tay cầu kỳ có hình ảnh thu nhỏ của nhà vua được khảm 408 viên kim cương "của một loại nước tuyệt đẹp".
Giáo sư Luật Fordham Zephyr Teachout đã viết trong cuốn sách năm 2014 của bà: "Tham nhũng ở Mỹ: Từ hộp đựng thuốc hít của Benjamin Franklin đến Citizens United" rằng nó đã đặt ra câu hỏi về nạn tham nhũng và ảnh hưởng của nước ngoài đối với các quan chức trong Chính phủ Mỹ mới thành lập.
Bất chấp sự lo lắng về việc liệu món quà có liên quan đến ảnh hưởng không đúng mực của nước ngoài hay không, Tổng thống Franklin vẫn khăng khăng giữ chiếc hộp. Sự cố này sau đó đã góp phần vào việc thông qua Điều khoản về tiền thù lao trong Hiến pháp Mỹ, điều khoản này cấm các quan chức chính phủ liên bang chấp nhận bất kỳ món quà nào từ đại diện của một quốc gia nước ngoài mà không có sự đồng ý của Quốc hội.
Con gái của ông Franklin là bà Sarah, người thừa kế chiếc hộp đựng thuốc hít, đã dần dần lấy đi những viên kim cương để bán hoặc tặng cho các thành viên trong gia đình. Hàng trăm năm sau, chỉ còn lại một viên kim cương. Chiếc hộp hiện đang ở Hội Triết học Mỹ tại Philadelphia.
Một trường hợp khác: các sultan (vua xứ Arab) tặng Tổng thống Martin Van Buren những món quà xa xỉ, ông đã làm theo yêu cầu của hiến pháp và đã “xin phép” Quốc hội trước khi nhận. Hai con sư tử sống đã được sultan của Morocco tặng cho Tổng thống Van Buren tại lãnh sự quán Mỹ ở Tangiers vào năm 1839 và sultan của Oman cũng đã tặng ông "ngựa, ngọc trai và những thứ có giá trị khác", được chuyển bằng tàu vào năm 1840. “Tôi cho rằng nhiệm vụ của mình là trình bày đề xuất trước Quốc hội để Quốc hội có thể đưa ra quyết định phù hợp”, ông Van Buren đã viết thư cho các nhà lập pháp sau khi giải thích rằng ông hiểu những món quà như vậy là vi phạm pháp luật.
Quốc hội đã nói với ông Van Buren rằng những món quà đó là không ổn. Theo tờ Washington Post, cuối cùng những con sư tử đã được đưa đến sở thú và những con ngựa đã được bán. Những viên ngọc trai của ông Van Buren đang được lưu giữ ở Viện Smithsonian.
Ngày nay, luật pháp Mỹ yêu cầu phải tiết lộ những món quà nước ngoài có giá trị trên 480 USD. Tổng thống có thể trưng bày những món quà như vậy trong thư viện, nhưng phải mua chúng để giữ riêng. Ông Trump đã nói rằng chiếc máy bay phản lực của Qatar tặng sẽ được chuyển đến Thư viện Tổng thống của ông sau khi ông mãn nhiệm kỳ.
Cách ông Trump nhận quà
Trong chuyến công du vừa qua, Tổng thống Mỹ Trump đã nhận món quà “khủng” là chiếc máy bay Boeing 747-8 trị giá 400 triệu USD từ Quốc vương Qatar. Ngoài ra, ông còn được tặng nhiều món quà có giá trị khác nữa, như chiếc thảm thêu hoa văn sang trọng do Hoàng thái tử Mohamed bin Salman của Saudi Arabia tặng. Và, ông Trump đã có kế hoạch sử dụng chiếc máy bay này, chuyển nó thành một chiếc Air Force One để thay cho chiếc Air Force One hiện nay đang trong giai đoạn bảo trì, sửa chữa.
Năm 2023, Ủy ban Giám sát Hạ viện Mỹ đã báo cáo rằng 100 món đồ được tặng cho ông Trump từ các quốc gia nước ngoài trong nhiệm kỳ đầu tiên đã bị mất tích, sau khi Nhà Trắng không ghi chép lại chúng. Chúng bao gồm một bức tranh kích thước thật của Tổng thống do Tổng thống El Salvador tặng và gậy đánh golf từ Thủ tướng Nhật Bản có giá trị tổng cộng hơn 250.000 USD. Một phát ngôn viên của ông Trump cho biết nhiều món đồ "được nhận trước hoặc sau khi ông làm tổng thống".
Khi báo chí hỏi ông về việc nhận món quà “khủng” từ Quốc vương Qatar, ông Trump đã trả lời: “Tôi có mà ngu ngốc mới nói rằng ‘Ồ, không, chúng tôi không muốn một chiếc máy bay miễn phí’. Chúng tôi cho đi những thứ miễn phí. Chúng tôi cũng sẽ nhận lại một thứ”. Sau khi nhiệm kỳ của ông Trump kết thúc, chiếc máy bay phản lực hạng sang này sẽ được chuyển đến Thư viện Tổng thống của ông.
Giới chuyên gia cho rằng có nhiều vấn đề lớn đối với việc nhận máy bay của ông Trump. Đầu tiên là vấn đề pháp lý. Khi ông Trump đón nhận một chiếc máy bay phản lực hạng sang, điều đó có vẻ vi phạm điều khoản về thù lao của Hiến pháp Mỹ, điều khoản này khá rõ ràng rằng Tổng thống phải xin phép Quốc hội.
Đây là ngôn ngữ trong Hiến pháp: “Mỹ không được trao bất kỳ danh hiệu quý tộc nào. Và, không một người nào giữ bất kỳ chức vụ có lợi ích hoặc ủy thác nào theo các chức vụ này, nếu không có sự đồng ý của Quốc hội, được phép nhận bất kỳ quà tặng, thù lao, chức vụ hoặc danh hiệu nào, dưới bất kỳ hình thức nào, từ bất kỳ vị vua, hoàng tử hoặc nhà nước nước ngoài nào”.
Tuy nhiên, ông Trump có thể không bị ràng buộc bởi luật pháp. Trong trường hợp này, ông có thể trông cậy vào quyền miễn trừ bổ sung mà Tòa án Tối cao đã cấp theo yêu cầu của ông khi ông phải đối mặt với việc truy tố hình sự vào năm ngoái. Bên cạnh đó, ông cũng không nhận trực tiếp chiếc máy bay mà đề nghị Qatar trao chiếc máy bay cho Lầu Năm Góc, điều đó có thể giúp ông tránh vi phạm các quy định của hiến pháp và pháp luật về quà tặng nước ngoài. “Nếu chúng ta có thể nhận được một chiếc 747 như một khoản đóng góp cho Bộ Quốc phòng của chúng ta để sử dụng trong vài năm trong khi họ đang chế tạo những chiếc khác, tôi nghĩ đó là một cử chỉ rất đẹp”, ông Trump nói.
Ngoài những vấn đề về đạo đức và pháp lý được đặt ra, theo các chuyên gia, mật vụ Mỹ cũng sẽ khó lòng tin tưởng để tổng thống sử dụng một chiếc máy bay do một chính phủ nước ngoài đã sử dụng 13 năm. Có nhiều lớp bảo vệ trên không xung quanh Tổng thống Mỹ khi ông đang bay.
Nhiều chi tiết được phân loại, nhưng các chuyên gia cho biết khu vực xung quanh tổng thống được cho là không thể xâm nhập. “Ý tưởng đặt một chiếc máy bay đã nằm dưới sự kiểm soát của một chính phủ nước ngoài trong hơn một thập kỷ vào trung tâm của tất cả các vòng bảo vệ và liên lạc an toàn là điều vô lương tâm, xét về cả góc độ phản gián và góc độ an ninh vật lý”, chuyên gia Garrett Graf, một nhà sử học về Tổng thống Mỹ và là tác giả của bản tin Doomsday Scenario (Kịch bản Ngày tận thế), viết trong bản tin của mình. Ông viết: “Để bắt đầu giảm thiểu rủi ro đó, xét về mặt nghe lén, theo dõi, an ninh mạng hoặc phá hoại, sẽ liên quan đến việc tháo dỡ máy bay hoàn toàn - nhưng kể cả khi đó thì cũng sẽ không ai dám đưa Tổng thống Mỹ lên chiếc máy bay đó”.
Việc Tổng thống Trump đón nhận chiếc máy bay từ Qatar bất chấp những vấn đề pháp lý và an ninh đã làm phát sinh nhiều lời chỉ trích không chỉ từ đảng Dân chủ mà còn đến từ chính những người ủng hộ trung thành nhất của ông. Trong đó, có cả những người là thành viên của phong trào MAGA (Make America Great Again) của ông.
Ngày 13/5, lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer (bang New York) đã tuyên bố ông sẽ cản trở mọi đề cử vào Bộ Tư pháp của ông Trump cho đến khi Nhà Trắng đưa ra câu trả lời về việc chấp nhận chiếc máy bay hạng sang từ Qatar để tổng thống sử dụng.
Việc nhận quà tặng, cũng như các giao dịch, thỏa thuận hợp tác, đầu tư hàng nghìn tỷ USD mà ông Trump đạt được trong chuyến công du đã khiến cho giới chuyên gia chính sách đối ngoại Mỹ lo lắng. Cựu luật sư Nhà Trắng, các viên chức nghi thức ngoại giao và các chuyên gia về đối ngoại đều cho rằng việc Tổng thống Trump nhận quà tặng từ nước ngoài và các khoản đầu tư có mục tiêu trong chuyến công du vừa qua là "chưa từng có", vì Nhà Trắng đang tái thiết chính sách đối ngoại của Mỹ theo một quy tắc mới: trả tiền để tiếp cận, vượt xa các chính quyền trước đây theo cách đặc trưng của ông Trump.
Sự cởi mở với sự hào phóng của nước ngoài đã được thể hiện đầy đủ khi Tổng thống Mỹ được chào đón tại các quốc gia Vùng Vịnh trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông trong nhiệm kỳ này, ký kết các thỏa thuận mà ông tuyên bố trị giá hàng nghìn tỷ USD và thúc đẩy các lãnh đạo các nước cam kết đầu tư. Ông Trump cho rằng, ông tái thiết chính sách đối ngoại của Mỹ để ưu tiên "Nước Mỹ trên hết" - gạt sang một bên những vấn đề quan tâm thông thường trước đây, vì lợi nhuận của các doanh nghiệp và người nộp thuế Mỹ.
