Ảnh hưởng của Trung Quốc tại Panama đang bị giám sát chặt chẽ sau khi Trump đưa ra cảnh báo về kênh đào
Bình luận của Tổng thống đắc cử Donald Trump đầu tuần này về việc Hoa Kỳ có khả năng giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama đã thu hút sự chú ý trở lại đến ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc cộng sản tại quốc gia Mỹ Latinh này.
Kênh đào Panama, được mở cửa vào năm 1914 sau 10 năm xây dựng của Hoa Kỳ, đã được trả lại cho Panama theo một thỏa thuận năm 1977 do Tổng thống Jimmy Carter ký. Năm 1999, Panama đã nắm toàn quyền kiểm soát kênh đào, hiện là một trong những tuyến đường vận chuyển bận rộn nhất thế giới, nối liền Thái Bình Dương và Biển Caribe.
Ngày 21 tháng 12, Trump đã lên tài khoản Truth Social để chỉ trích Panama vì tính "giá và cước phí cắt cổ" cho các tàu thương mại và hải quân Hoa Kỳ đi qua kênh đào, đồng thời bày tỏ lo ngại về ảnh hưởng ngày càng tăng của chính quyền Trung Quốc trên tuyến đường thủy này.
“Việc này hoàn toàn do Panama quản lý, không phải Trung Quốc hay bất kỳ ai khác”, Trump viết.
Ông nói thêm rằng nếu Panama không thể đảm bảo "hoạt động an toàn, hiệu quả và đáng tin cậy" của tuyến đường thủy này, Hoa Kỳ "sẽ yêu cầu trả lại Kênh đào Panama cho chúng tôi, toàn bộ và không cần thắc mắc".
Tổng thống Panama José Raúl Mulino đáp lại bình luận của Trump bằng cách nói rằng kênh đào này không do Trung Quốc, Châu Âu, Hoa Kỳ hay bất kỳ thế lực nào khác ngoài quốc gia của ông kiểm soát.
“Mỗi mét vuông của Kênh đào Panama và khu vực lân cận đều thuộc về PANAMA và sẽ tiếp tục như vậy”, Mulino viết trên nền tảng mạng xã hội X vào ngày 22 tháng 12.
Trump đã phản hồi lại lời sa thải Mulino trên Truth Social cùng ngày, viết rằng, "Chúng ta hãy cùng xem xét điều đó!"
'Một con đường khác để tiến về phía trước'
Thỏa thuận năm 1977 bao gồm hai hiệp ước: Hiệp ước về tính trung lập vĩnh viễn và hoạt động của Kênh đào Panama, còn được gọi là Hiệp ước trung lập, và Hiệp ước Kênh đào Panama.
Hiệp ước trung lập quy định rằng Hoa Kỳ có thể sử dụng lực lượng quân sự của mình để bảo vệ Kênh đào Panama khỏi mọi mối đe dọa đối với tính trung lập của mình, về cơ bản cho phép Hoa Kỳ sử dụng tuyến đường thủy này vĩnh viễn.
Brent Sadler, nghiên cứu viên cấp cao tại The Heritage Foundation, đã viết trong bài đăng trên X vào ngày 22 tháng 12 rằng "Mối quan ngại của Hoa Kỳ về quyền tiếp cận an toàn tuyến đường thủy quan trọng này là có cơ sở".
Sadler cho biết: "Rốt cuộc, việc Trung Quốc kiểm soát các cảng ở cả hai đầu kênh đào không phải là bí mật".
Cựu Dân biểu Matt Gaetz (R-Fla.) đã viết trên X: “Chúng tôi không lấy lại kênh đào từ Panama. Chúng tôi lấy lại từ Trung Quốc.”
Chiến lược gia chính trị bảo thủ Joey Mannarino phát biểu trên X rằng Trump “đang đưa ra một hướng đi khác” liên quan đến kênh đào.
“Đây là lý do tại sao tôi thích sự lựa chọn [Marco] Rubio làm Bộ trưởng Ngoại giao,” ông tuyên bố.
Tháng trước, Trump đã đề cử Rubio, một người lâu năm có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, làm ngoại trưởng.
Rubio, người đã đến thăm Panama vào tháng 5 năm 2018, trước đó đã chia sẻ mối quan ngại của mình về ảnh hưởng của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đối với kênh đào.
Kênh đào là “tuyến đường vận chuyển quan trọng để ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp, nhưng kênh đào lại bị bao quanh bởi các doanh nghiệp #CCP”, Rubio viết trên X vào tháng 8 năm 2022.
“Chúng ta phải tiếp tục khẳng định rõ ràng rằng Panama là đối tác quan trọng và cảnh báo về những nỗ lực của ĐCSTQ nhằm thiết lập chỗ đứng trong khu vực của chúng ta”, ông viết.
Mối quan hệ giữa CCP và Panama
ĐCSTQ bắt đầu có chỗ đứng ở Panama thậm chí trước khi kênh đào do Hoa Kỳ xây dựng được chuyển giao hoàn toàn cho Panama kiểm soát vào ngày 31 tháng 12 năm 1999.
Năm 1997, Panama đã trao một nhượng bộ cho Hutchison Ports PPC, một bộ phận của công ty Hutchison-Whampoa có trụ sở tại Hồng Kông, để vận hành cảng Balboa ở phía Thái Bình Dương và cảng Cristóbal ở lối vào Đại Tây Dương của kênh đào. Sau khi sáp nhập vào năm 2015, Hutchison-Whampoa hiện được gọi là CK Hutchinson Holdings.
Vào năm 2021, dưới thời Tổng thống Panama Laurentino Cortizo, Cơ quan Hàng hải Panama đã gia hạn hợp đồng nhượng quyền với Hutchinson Ports PPC thêm 25 năm nữa.
Người tiền nhiệm của Cortizo, Juan Carlos Varela, giữ chức tổng thống từ năm 2014 đến năm 2019, đã đưa ra một số quyết định nhằm tăng cường mối quan hệ của đất nước với chính quyền Trung Quốc.
Vào tháng 6 năm 2017, Panama đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan, một hòn đảo tự quản mà ĐCSTQ tuyên bố là một phần lãnh thổ của mình. Quyết định này đã vấp phải sự chỉ trích từ Bộ ngoại giao Đài Loan, nơi cáo buộc Varela khuất phục trước áp lực kinh tế từ Bắc Kinh.
Năm tháng sau, Panama trở thành quốc gia Mỹ Latinh đầu tiên tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) gây tranh cãi của ĐCSTQ, một chiến lược cơ sở hạ tầng toàn cầu mà những người chỉ trích cho rằng sẽ đưa các nước đang phát triển vào "bẫy nợ" với chế độ này.
Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, một tập đoàn gồm các công ty nhà nước Trung Quốc đã được trao hợp đồng trị giá 1,42 tỷ đô la theo Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) để xây dựng cây cầu thứ tư bắc qua Kênh đào Panama vào năm 2018.
Vào tháng 12 năm 2018, trong chuyến công du nước ngoài, lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình đã gặp Varela tại Panama. Hai nhà lãnh đạo đã ký một số thỏa thuận hợp tác thương mại, cơ sở hạ tầng, ngân hàng, giáo dục và du lịch.
Gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei, công ty cung cấp thiết bị truyền thông đã bị cấm tại Hoa Kỳ vì lý do an ninh quốc gia, đã thành lập một trung tâm phân phối khu vực tại Khu thương mại tự do Colón ở lối vào Đại Tây Dương của kênh đào vào năm 2015.
Theo trang web của công ty, khi Varela đến thăm Trung Quốc vào năm 2017, cựu tổng thống Panama cũng đã gặp nhà sáng lập Huawei, Nhậm Chính Phi.
Nhậm là cựu giám đốc Học viện Kỹ thuật Thông tin thuộc Bộ tổng tham mưu Quân đội Giải phóng Nhân dân.
Vào tháng 4, Ủy ban Giám sát và Quản lý Tài sản thuộc Quốc vụ viện Trung Quốc đã báo cáo trên trang web của mình rằng Bến du thuyền Amador của Panama vừa mới bắt đầu hoạt động.
Ủy ban cho biết nhà ga do Công ty Kỹ thuật Cảng Trung Quốc xây dựng trên Đảo Perico ở cửa vào Thái Bình Dương của kênh đào có thể trở thành "trung tâm quan trọng cho hoạt động luân chuyển tàu du lịch và vận chuyển hành khách ở Trung và Nam Mỹ".
Tướng quân đội Hoa Kỳ Laura Richardson, cựu chỉ huy Bộ tư lệnh miền Nam Hoa Kỳ, cho biết trong tuyên bố của mình vào tháng 3 rằng các doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc “tiếp tục đấu thầu các dự án liên quan đến Kênh đào Panama”.
Luật sư Alonso Illueca tại Panama, một chuyên gia về luật quốc tế, đã viết rằng quyền kiểm soát của Trung Quốc đối với các cảng Balboa và Cristóbal “chỉ là một phần trong ảnh hưởng do một tác nhân gây rối gây ra”.
“Hiện nay, Trung Quốc và ĐCSTQ có mức độ ảnh hưởng đáng kể ở cấp độ chính trị và thậm chí còn tích cực tác động đến các giá trị và nguyên tắc chính sách đối ngoại”, ông viết trong báo cáo năm 2023 phân tích ảnh hưởng của chế độ Trung Quốc tại quốc gia Mỹ Latinh này.
Illueca cho biết Panama nên nhận ra các lợi ích chiến lược của mình, đánh giá lại mối quan hệ với Bắc Kinh và nhận ra rằng ĐCSTQ “là một thế lực có xu hướng lợi dụng và khai thác điểm yếu chiến lược của các quốc gia khác”.
