Bà Akiyo 81 tuổi, cho hay thà chấp nhận "sự ổn định" trong tù còn hơn là cuộc sống bên ngoài.
Các phòng kín những cư dân lớn tuổi, lê bước chậm rãi dọc hành lang, một số sử dụng xe tập đi. Các nhân viên giúp họ tắm rửa, ăn uống, đi lại và uống thuốc.
Nhưng đây không phải là viện dưỡng lão mà là nhà tù lớn nhất dành cho phụ nữ ở Nhật Bản. "Dân số" ở đây phản ánh xã hội già hóa bên ngoài, và vấn đề cô đơn với một số tù nhân lớn tuổi đến mức muốn ở lại trong tù.
Takayoshi Shiranaga, một viên chức tại Nhà tù nữ Tochigi nằm ở phía bắc Tokyo, cho biết: "Thậm chí có những người nói sẽ trả 20.000 hoặc 30.000 yên (3,3-5 triệu đồng) một tháng, nếu họ có thể, để sống trong tù mãi mãi".
Trong những bức tường màu hồng nhạt của nhà tù và những hành lang thanh bình lạ thường, có một nữ tù nhân tên Akiyo, 81 tuổi với mái tóc ngắn màu xám và đôi bàn tay lấm tấm đốm đồi mồi. Bà đang thụ án vì tội ăn cắp vặt.
"Có rất nhiều người tốt trong nhà tù này. Có lẽ cuộc sống này là ổn định nhất đối với tôi", bà Akiyo cho biết.
Những phụ nữ ở trại giam Tochigi sống sau song sắt và phải làm việc trong nhà máy của nhà tù, nhưng một số người lại thấy điều đó rất ổn. Bên trong, họ có bữa ăn thường xuyên, dịch vụ sức khỏe và chăm sóc người già miễn phí, cùng với sự đồng hành mà họ thiếu ở bên ngoài.
Vật lộn trong sự cô đơn
Với Akiyo, đây là lần thứ hai bà vào tù, sau lần trước bị bắt vì ăn cắp thức ăn, ở độ tuổi 60. "Nếu tôi ổn định về tài chính và có cuộc sống thoải mái, tôi chắc chắn đã không làm điều đó", bà nói.
Khi thực hiện vụ trộm thứ hai, Akiyo đang sống bằng khoản lương hưu "rất nhỏ" được trả hai tháng một lần. "Với số tiền còn lại chưa đến 40 USD và còn hai tuần nữa là đến kỳ thanh toán tiếp theo, tôi đã đưa ra quyết định tồi tệ và nghĩ đó chỉ là vấn đề nhỏ", bà nói. Vì đã có tiền án, hành vi lần này của bà đồng nghĩa là tình tiết tăng nặng dẫn đến án tù thứ hai.
Tại Nhật Bản, số lượng tù nhân từ 65 tuổi trở lên đã tăng gần gấp bốn lần từ năm 2003 đến năm 2022. Ảnh: CNN
Trộm cắp là tội phạm phổ biến nhất mà tù nhân lớn tuổi bị kết tội, đặc biệt là ở phụ nữ. Theo số liệu của chính phủ Nhật Bản, năm 2022, hơn 80% tù nhân nữ lớn tuổi trên toàn quốc đã vào tù vì tội này.
"Có những người đến đây vì trời lạnh hoặc vì họ đói," Shiranaga, một quản giáo cho biết.
Những phạm nhân bị bệnh có thể được điều trị y tế miễn phí. Nhưng khi ra tù, họ phải tự trả tiền, vì vậy một số người muốn ở lại đây càng lâu càng tốt, quản giáo này cho hay.
Tại nhà tù Tochigi, cứ 5 tù nhân có một người cao tuổi. Nhà tù đã điều chỉnh các dịch vụ của mình để phù hợp với độ tuổi của phạm nhân.
Số lượng tù nhân từ 65 tuổi trở lên đã tăng gần gấp bốn lần từ năm 2003 đến năm 2022 và điều này đã thay đổi bản chất của việc giam giữ.
"Chúng tôi phải thay tã cho họ, giúp họ tắm rửa, ăn uống. Lúc này, nơi này giống một viện dưỡng lão hơn là nhà tù", Shiranaga nói.
Megumi, một quản giáo khác tại Tochigi, cho biết một phần vấn đề với cựu tù nhân là thiếu sự hỗ trợ khi họ tái hòa nhập với xã hội.
"Ngay cả sau khi được thả và trở về cuộc sống bình thường, họ vẫn không có ai chăm sóc. Cũng có những người bị gia đình bỏ rơi sau nhiều lần phạm tội, họ không có nơi nào để thuộc về", quản giáo này nói.
Bộ Phúc lợi của Nhật Bản cho biết vào năm 2021 những tù nhân lớn tuổi nhận được hỗ trợ sau khi ra tù ít có khả năng tái phạm hơn những người không nhận được. Bộ từ đó tăng cường các nỗ lực can thiệp sớm để hỗ trợ tốt hơn cho những người già yếu.
Bộ Tư pháp Nhật Bản cũng đã triển khai các chương trình dành cho tù nhân nữ nhằm hướng dẫn về cuộc sống tự lập, phục hồi sau nghiện ma túy và cách điều hướng các mối quan hệ gia đình.
Chính phủ đang xem xét các đề xuất nhằm cung cấp chế độ trợ cấp nhà ở cho nhiều người cao tuổi hơn, với 10 thành phố trên khắp Nhật Bản đã thử nghiệm các sáng kiến hỗ trợ người cao tuổi không có người thân thích. Nhưng vẫn chưa rõ liệu điều này có đủ hay không ở một quốc gia có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới và tỷ lệ sinh thấp nhất.
Dân số già đang tăng nhanh đến mức Nhật Bản sẽ cần 2,72 triệu nhân viên chăm sóc vào năm 2040. Nhà chức trách đang nỗ lực khuyến khích nhiều người tham gia ngành này hơn và nhập khẩu lao động nước ngoài để lấp đầy khoảng trống. Điều này được thể hiện rõ ở Tochigi, nơi các sĩ quan "chủ động yêu cầu các tù nhân có trình độ điều dưỡng" chăm sóc cho các tù nhân lớn tuổi khác, Megumi cho biết.
Yoko, tù nhân 51 tuổi, là một trong những người chăm sóc như vậy. Bây giờ, khi không có đủ nhân viên nhà tù chăm sóc người già, bà giúp những tù nhân khác tắm rửa, thay quần áo và di chuyển.
Còn bà Akiyo đã mãn hạn tù vào tháng 10. Nói với truyền thông một tháng trước khi được thả, bà cho biết vô cùng xấu hổ và sợ phải đối mặt với con trai. Bà dự định sẽ xin lỗi và cầu xin sự tha thứ của con nhưng nói rằng: "Tôi sợ cách con trai có thể nhìn nhận tôi".
"Ở một mình là một điều rất khó khăn. Tôi cảm thấy xấu hổ vì đã rơi vào hoàn cảnh này. Tôi thực sự cảm thấy rằng nếu tôi có ý chí mạnh mẽ hơn, tôi có thể đã sống một cuộc sống khác, nhưng giờ tôi đã quá già để làm bất cứ điều gì"," bà nói thêm.
