Vùng biển ở Vịnh Arab vào những ngày cuối hè vừa qua đă dậy sóng khi Iran hai lần t́m cách bắt giữ tàu không người lái của Hải Quân Hoa Kỳ vào hôm 30/8 và 2/9, buộc phía
Mỹ phải điều tàu chiến và trực thăng đến giải vây và thu hồi lại những con tàu này.
Iran cáo buộc tàu không người lái
Saildrone Explorer của Mỹ gây nguy hiểm cho an ninh hàng hải, trong khi Hải quân Hoa Kỳ khẳng định con tàu này hoạt động công khai trên vùng biển quốc tế và bị Iran bắt giữ trái phép.
Sự kiện lần này, cùng nhiều phân tích trước đó về mức độ hiệu quả các drone tại cuộc xung đột ở Ukraine, một lần nữa khiến cho giới quân sự đánh giá sâu hơn về phương thức tác chiến trong tương lai, khi những kỹ thuật không người lái dần dần khẳng định vị trí then chốt và từng bước thay thế cho chiến thuật tác chiến truyền thống.
B́nh luận trên Bloomberg, ông James Stavridis, cựu Đoô đốc Hải quân Mỹ, nói rằng cá nhân ông đă thúc đẩy ư tưởng triển khai kỹ thuật tàu không người lái từ 20 năm trước, khi ông c̣n là vị chỉ huy nhóm tác chiến hàng không mẩu hạm
USS Enterprise.
"Chúng tôi đă nhận được một số mẫu loại tàu thử nghiệm này trong các chiến dịch tại Iraq và Afghanistan, và sử dụng chúng để giám sát vùng Vịnh nhằm chặn các tuyến vận chuyển vũ khí, ma túy và khủng bố", ông nói.
Vài năm sau, ông Stavridis cũng sử dụng tàu không người lái để ngăn chặn hoạt động ma túy ở Caribbean và Nam Mỹ với tư cách người đứng đầu Bộ chỉ huy miền Nam của quân đội Mỹ.
Phương thức tác chiến hiện đại đă thay đổi
Kỹ thuật máy bay không người lái đă tiến triển vượt bậc sau hai thập kỷ qua. Nền tảng tàu bè không người lái giờ đây có mang theo nhiều bộ cảm biến khác nhau, bao gồm máy ảnh xác định mục tiêu, radar giám sát, và sonar để phát hiện các tàu buôn lậu có tốc độ cao.
Trong đó, ưu điểm lớn nhất là các drone này không cần đên thủy thủ, do đó không cần ghé hải cảng để nghỉ ngơi hay phục hồi sức khỏe. Ngoài ra, drone cũng giúp giảm hẳn các thương vong về người.
H́nh ảnh được Hải quân Mỹ công bố hôm 30/8 cho thấy Iran đang buộc dây kéo một tàu không người lái của nước này trên Vịnh Arab. (Ảnh: Reuters).
Con tàu
Saildrone Explorer, dài 6 m, bị Iran giữ trong thời gian ngắn vừa rồi là loại tàu chạy bằng năng lượng gió và Mặt Trời, do đó không cần tiếp tế nhiên liệu.
Hải quân Hoa Kỳ đă thành lập Lực lượng Đặc nhiệm 59 nhằm củng cố năng lực kỹ thuật không người lái vào Hạm đội 5, đơn vị Hải quân đang giám sát vùng Vịnh, biển Đỏ và biển Arab. Lực lượng này được chỉ huy bởi Phó Đề đốc Michael Brasseur, người từng làm việc cùng ông Stavridis tại trung tâm nghiên cứu
Deep Blue của Bộ Hải Quân Mỹ sau sự kiện khủng bố 11/9.
Thế hệ tàu giám sát không người lái mới nhất của Mỹ bất ngờ vướng vào một t́nh huống phức tạp về địa lư chính trị, trong bối cảnh quan hệ giữa Washington-Teheran vẫn chưa hạ nhiệt. Trong cả hai vụ bắt giữ này , Hải quân Mỹ đă hành động ngay lập tức và thu hồi drone trong vài giờ sau đó.
"Ông Brasseur nói với tôi rằng con tàu này bị bắt giữ trái phép trên vùng biển quốc tế khi đang hoạt động công khai", ông Stavridis nói.
Bài học cho tương lai
Theo vị cựu Đô đốc này, có 4 bài học cần nên lưu tâm về các hoạt động của thiết bị không người lái, rút ra từ hai sự kiện vừa rồi cũng như hoạt động của các drone tại cuộc xung đột ở Ukraine.
Thứ nhất, xu thế dùng hệ thống không người lái cho các hoạt động do thám và tấn công đang dần gây áp lực lên kỹ thuật truyền thống, vốn rất tốn kém trong sản xuất và yêu cầu có nhiều nhân lực. Khả năng vận hành của máy bay không người lái trong xung đột tại Ukraine cũng làm gia tăng tốc xu thế mới này.
Thứ hai, các đối thủ của Washington sẽ muốn thu giữ drone của quân đội Mỹ, với hi vọng có thể "ăn cắp" các cải tiến kỹ thuật mới từ các thiết bị này. Khi đó, Mỹ sẽ phải sớm có phản ứng hoặc ngăn chặn triệt để không cho phép các đối thủ nắm được kỹ thuật mới mẽ này.
Tàu không người lái Saildrone Explorer, dài 6 m. (Ảnh: USNavy).
Việc lắp đặt những kỹ thuật pḥng thủ hiện đại lên các drone sẽ không khả thi về chi phí. Do đó, chế tao ra drone có khả năng tự hủy sẽ là giải pháp hiệu quả trong trường hợp bị rơi vào tay đối thủ.
Thứ ba, Ngũ Giác Đài cần nh́n nhận tầm mức quan trọng của các khả năng phối hợp tác chiến của Hải quân, bao gồm khả năng liên kết giữa các drone trên biển và trên không, vệ tinh trong quỹ đạo Trái Đất tầm thấp, cùng các lực lượng đặc nhiệm như SEAL.
Cuối cùng, Bộ Quốc pḥng Hoa Kỳ cần nh́n vào những cơ hội hợp tác. Các công ty kỹ thuật và sản xuất sẵn sàng cung cấp thêm nhiều thiết bị quân sự cho Hải quân. Ngoài ra, việc phối hợp cùng Không quân và lực lượng Không gian Vũ trụ Mỹ để giải quyết các vấn đề lĩnh vực đa năng trong chiến lược tác chiến hiện đại cũng là điều quan trọng, ông Stavridis nhận định.
Hạm đội 5 cho rằng Iran sẽ tiếp tục t́m cách để bắt giữ những drone tàu thử nghiệm. Do đó, cần phải có đủ nguồn lực và khả năng đối phó cần thiết để bảo vệ các hệ thống không người lái giá trị này.