"Dường như không một quốc gia nào ủng hộ lập trường cũng như lối hành xử của Trung Quốc." Bài viết của Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Á, Đại học Quốc gia Singapore, Trịnh Vĩnh Niên trên Liên hợp Buổi sáng phân tích về nguyên nhân thất bại cũng như đối sách cho Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông.
Bài viết do Nghiên cứu Biển Đông thực hiện.
Thời gian gần đây, mọi người đều vô cùng ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng, đă bao nhiêu năm nay, song song với sự trỗi dậy của Trung Quốc là chuỗi "liên hoàn bại trận" của chính nước này trong các vấn đề về Biển. Đặc biệt bắt đầu từ năm ngoái, xu hướng này ngày càng hiện ra rơ ràng hơn.

Trung Quốc đă nỗ lực theo đuổi chiến lược "Trỗi dậy ḥa b́nh" (Phát triển ḥa b́nh) ngay sau công cuộc cải cách mở cửa. Trên rất nhiều phương diện, Trung Quốc đă từ bỏ chính sách chủ nghĩa đơn phương vốn đă tuân thủ từ rất lâu trước đó, đồng thời phát triển quan hệ hữu nghị đa phương với các nước ASEAN. Khu vực tự do thương mại Trung Quốc-ASEAN cũng đă bắt đầu có hiệu lực. Trong vấn đề tranh chấp Biển Đông, Trung Quốc đă đề xuất chủ trương "Gác tranh chấp chủ quyền, cùng khai thác chung".
Những biện pháp này xét từ góc độ lư thuyết đến thực tiễn áp dụng đă h́nh thành nên sách lược và kim chỉ nam ngoại giao "Giấu ḿnh chờ thời" của Trung Quốc suốt từ thời Đặng Tiểu B́nh đến nay. Thế nhưng, rất nhiều người đă cảm nhận ra rằng, trên rất nhiều vấn đề có liên quan, nếu như Trung Quốc không thể trực diện đối mặt th́ sẽ góp phần đẩy chính sách của họ đi theo hướng ngược hẳn lại.
Sự quan tâm chú ư của toàn bộ khu vực Châu Á và cộng đồng quốc tế cho tới thời điểm này đều tập trung vào vấn đề Biển Đông, Biển Đông đột nhiên lại thêm một lần nữa trở thành điểm nóng của thế giới. Chính quyền Trung Quốc dường như lại không hiểu rơ t́nh trạng hiện nay. Đối với Trung Quốc mà nói, chính sách Biển Đông về bản chất không hề có bất cứ một thay đổi nào, chỉ là các nước có liên quan tiến hành một loạt các hành động không có lợi cho Trung Quốc, và phản ứng của Trung Quốc theo đó cũng chỉ tương đương với h́nh thức "cứu hỏa" mà thôi.
Trên thực tế, từ rất nhiều năm trở lại đây, chính bởi v́ nguyên do Trung Quốc luôn áp dụng các biện pháp bị động đối phó lại khiến cho vấn đề Biển Đông ngày một tích tụ chồng chất lại, và rồi dẫn đến cục diện như ngày hôm nay. Không quan tâm Trung Quốc có muốn hay không, có nắm rơ t́nh h́nh hay không, th́ Trung Quốc phải đối mặt với những thách thức chưa từng có trong vấn đề Biển Đông này.
Thứ nhất, Trung Quốc sớm đă hoàn toàn thất bại tại cuộc chiến công luận quốc tế

Trong nhiều năm qua, khi Trung Quốc vẫn c̣n đắm ch́m trong thuyết "Trỗi dậy ḥa b́nh" do chính họ tạo dựng nên, th́ các quốc gia có liên quan đă nỗ lực với tinh thần cao nhất và chuẩn bị đầy đủ trên trường quốc tế để chờ đợi vấn đề Biển Đông sẽ nổi lên như trong dự tính đă có sẵn. Xét trên hệ thống kiến thức (luật pháp), Trung Quốc hiện nay thật khó khăn để t́m ra được bất kỳ một lực lượng hỗ trợ có hiệu quả nào cho họ.
Về xu hướng các giới truyền thông báo chí không đứng về phía Trung Quốc đă h́nh thành như hiện nay th́ Trung Quốc cũng không có quyền phát biểu tại đây. Các nhà b́nh luận cho rằng dùng "Chính sách cứng rắn" để mô tả thái độ của Trung Quốc trong tranh chấp Biển Đông là chưa đầy đủ, chính xác phải gọi đó là "mang tính chất tranh cướp" mới đúng.
Trên thực tế, cách nhận thức tương tự như vậy của Trung Quốc đă trở nên khá phổ biến trong cộng đồng quốc tế. Bản thân Trung Quốc lại quả quyết cho rằng họ không làm ǵ mà lại bị đối xử "oan uổng" như vậy, đây chính là căn nguyên khiến Trung Quốc bị mất quyền phát biểu trong cuộc chiến công luận quốc tế này.
Thứ hai, Trung Quốc cũng thua trận trong cuộc chiến chiến lược
Các nước liên quan đều có những chiến lược khá rơ ràng trong vấn đề tranh chấp Biển Đông, cụ thể bao gồm các chiến lược như chủ nghĩa đa phương tại khu vực, quốc tế hóa, chính trị hóa đại quốc. Thế nhưng chiến lược của Trung Quốc nếu không dám đối mặt với sự thực th́ sẽ là nhập nhằng không rơ ràng.
Trung Quốc từ chối chi tiết hóa vấn đề, sử dụng khái niệm "phản đối quốc tế hóa" vô cùng vĩ mô này nhằm che lấp vấn đề cụ thể. Trên thực tế, tranh chấp Biển Đông đă được đa phương hóa, quốc tế hóa từ rất lâu rồi, hơn nữa sẽ rất nhanh tiến đến giai đoạn "chính trị hóa đại quốc" trong thời gian tới. Trung Quốc chỉ là không dám thừa nhận sự thực hiển hiện ra trước mắt này mà thôi.
Thứ ba, nếu t́nh h́nh vẫn tiếp diễn như vậy, Trung Quốc sẽ bị ràng buộc để cuối cùng rơi vào t́nh trạng mất chủ quyền trong cuộc chiến
Như đă đề cập ở phần trên, từ năm ngoái cho đến năm nay, chính sách Biển Đông của Trung Quốc về bản chất không hề có bất cứ một thay đổi nào, mà chủ yếu chỉ là một số hành động mang tính chất phản ứng lại. Thế nhưng cho đến thời điểm này, bất cứ nước nào cũng đều cho rằng Trung Quốc chính là nguyên nhân phát sinh của mọi vấn đề. T́nh h́nh thực tế là, các nước khác có liên quan vẫn đang xúc tiến các hoạt động và hành động trong khu vực tranh chấp Biển Đông, đặc biệt là trong việc phát triển nguồn năng lượng.
Trung Quốc ch́m đắm trong "giấc mộng"

Đă nhiều năm nay, trong vấn đề tranh chấp Biển Đông (cũng như trong nhiều vấn đề khác), Trung Quốc dường như luôn sống trong "giấc mộng" mà chính bản thân họ tự vạch ra.
Vậy th́, kết quả cuối cùng sẽ như thế nào đây? Trung Quốc liệu sẽ từ bỏ chăng? Trong giới báo chí truyền thông vô cùng phát triển như ngày hôm nay, phạm vi xu hướng thỏa hiệp mà các nhà cầm quyền có thể áp dụng được ngày một nhỏ, càng không cần nói đến chuyện từ bỏ. Nếu t́nh h́nh này vẫn cứ tiếp diễn th́ cuối cùng chắc chắn sẽ dẫn đến các cuộc xung đột xảy ra. Tuy nhiên xung đột trong thời gian này sẽ vô cùng bất lợi đối với Trung Quốc.
Vấn đề đă xuất hiện rồi, th́ phái có cách đối phó. Nhiệm vụ đầu tiên cần phải làm là t́m hiểu rơ tại sao lại xuất hiện t́nh trạng như vậy? Ngoài các vấn đề xuất phát từ chính bản thân Trung Quốc th́ c̣n có một số nguyên nhân quan trọng khác nữa. Đối với các nước có liên quan mà nói th́ đây là sản phẩm phát sinh từ "môi trường quốc tế" và "môi trường nội bộ".
Đầu tiên đề cập đến môi trường quốc tế. Đối với các quốc gia có liên quan th́ nhân tố quan trọng nhất trong môi trường quốc tế không thể không nhắc đến sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc và kéo théo sau đó là hiện đại hóa nền quốc pḥng, quân sự cũng như từ đó tác động đến cục diện địa chính trị của toàn bộ khu vực Châu Á.
Các quốc gia có liên quan đă bắt đầu cảm thấy rằng thời gian không c̣n đứng về phía họ nữa. Mặc dù Trung Quốc luôn nhấn mạnh về sự "trỗi dậy ḥa b́nh" của ḿnh, thế nhưng họ lại bị coi là đă áp dụng chính sách chậm trễ kéo dài thời gian trong vấn đề Biển Đông nhằm chờ thời cơ cho đến khi t́nh h́nh quốc tế thuận lợi sẽ ra tay giải quyết tranh chấp.

Do vậy, đối với các quốc gia có liên quan th́ vấn đề Biển Đông bắt buộc phải được giải quyết theo hướng có lợi cho họ trước khi Trung Quốc thực sự trỗi dậy, nếu không, đợi cho đến khi Trung Quốc đă trỗi dậy rồi, tia hy vọng sẽ trở nên vô cùng mong manh. Cũng chính v́ thế, bắt buộc phải thông qua bất cứ biện pháp nào để đẩy mạnh hành động, hối thúc phát triển theo khuynh hướng có lợi cho bản thân họ.
Đối với Trung Quốc mà nói, môi trường các nước lớn chủ yếu đề cập đến những biến đổi chính trị trong phạm vi giữa các nước này, đặc biệt là biến đổi trong mối quan hệ với các nước lớn như Mỹ. Trong vấn đề Biển Đông, không quản có muốn hay không th́ Trung Quốc chắc chắn vẫn phải đối mặt với Mỹ. Thế nhưng trong quan hệ hai nước Trung - Mỹ th́ dù Trung Quốc đă hao tâm tổn trí rất nhiều nhưng vẫn không biết nên làm như thế nào để có thể ḥa nhập được cùng Mỹ, đặc biệt là mối quan hệ với Mỹ trong khu vực Châu Á.
Rất nhiều người đă từng nghĩ rằng mục tiêu chủ yếu của Mỹ trong sự hiện diện tại Châu Á này là nhằm đối phó với Trung Quốc, thế nhưng trên thực tế lại không hề đơn giản như vậy. Lư do Mỹ tồn tại ở khu vực Châu Á không chỉ để đối phó với riêng một Trung Quốc, mà c̣n liên quan đến vấn đề địa chính trị khác. Ví dụ, nếu không có nhân tố Trung Quốc th́ Mỹ vẫn đương nhiên t́m ra được lư do để tạo ra không gian sinh tồn tại Châu Á.
Bất luận là khu vực Đông Bắc Á, Đông Nam Á hay Nam Á, mối quan hệ phức tạp đan xen giữa các nước đều cần có sự hỗ trợ sức mạnh của Mỹ để cân bằng lực lượng.
(C̣n tiếp)
Đinh Thị Thu (dịch)
Nguồn: Liên hợp Buổi sáng
(Theo_VTC)