Cuộc xung đột Nga - Ukraine hiện nay đang bị chi phối bởi máy bay không người lái nhưng bên cạnh cuộc chiến trên không, một cuộc chạy đua khác cũng đang diễn ra khốc liệt: công nghệ robot mặt đất.
Trong một nhà kho vũ khí thời Liên Xô cách tiền tuyến ở tỉnh Donetsk chỉ vài km, những tia lửa hàn lóe sáng khi các kỹ sư Ukraine lắp ráp khung kim loại cho một robot mặt đất. Được gọi là phương tiện mặt đất không người lái (UGV), loại khí tài này đang được trang bị cho các nhiệm vụ trên tiền tuyến.
Oleksandr, chỉ huy trung đội Tổ hợp Robot Mặt đất thuộc Tiểu đoàn Antares của Lữ đoàn Rubizh, quan sát nhóm kỹ sư làm việc và cho biết: "Chúng tôi muốn lữ đoàn được ghi nhận và mọi người hiểu việc này có ý nghĩa".
Các binh lính thuộc Lữ đoàn Tấn công số 92 của Ukraine đang đưa một phương tiện mặt đất không người lái (UGV) lên xe tải để triển khai ra tiền tuyến. Ảnh: Ryan Van Ert
Hiện trung đội của ông chỉ sở hữu vài robot mặt đất, phần còn lại do đội ngũ của ông chế tạo đã được bàn giao cho các lữ đoàn hoặc đơn vị đặc nhiệm khác.
Những cỗ máy này ra đời trong bối cảnh cuộc xung đột đã bước sang năm thứ tư. Ukraine đang mắc kẹt trong cuộc chiến tiêu hao khốc liệt với Nga. Hiện nay, Kiev ngày càng phải dựa vào công nghệ để bảo toàn lực lượng.
Công việc trong xưởng của Oleksandr diễn ra liên tục và phải ứng biến thường xuyên. Những UGV mới chuyển giao từ nhà sản xuất thường được trang bị hệ thống liên lạc analog, dễ bị Nga gây nhiễu.
“Điều kiện chiến trường tự đặt ra những quy tắc riêng và chúng tôi buộc phải chuyển đổi toàn bộ sang điều khiển kỹ thuật số", ông Oleksandr giải thích. Đội ngũ của ông tháo rời máy, hàn khung gắn mới, thiết kế lại dây điện, lắp đặt Starlink, mạng LTE hoặc liên kết kỹ thuật số mã hóa trước khi kiểm tra và triển khai.
Các nâng cấp giúp robot thích ứng tốt hơn, nhưng đồng thời cũng làm chi phí tăng cao. Việc chuyển đổi một UGV có thể tốn từ 750 đến 1.000 USD, chưa kể phần cứng và phí dịch vụ Starlink. Ngoài ra, việc bảo dưỡng cũng phải tiến hành liên tục.
“Đây là hệ thống cơ khí, chịu tải trọng rất lớn. Sau mỗi nhiệm vụ, chúng đều cần được bảo dưỡng", ông Oleksandr cho biết.
Một khi được nâng cấp, các robot mặt đất được thiết kế chuyên biệt để đáp ứng những nhu cầu cấp bách nhất trên chiến trường. Một số được lắp hệ thống thả hàng từ xa để vận chuyển lương thực, đạn dược hoặc vật tư y tế ra tiền tuyến mà không khiến binh lính lộ diện. Số khác mang cột ăng ten làm trạm tiếp sóng thông tin, gắn mô-đun tác chiến điện tử, hoặc thực hiện nhiệm vụ sơ tán thương binh. Theo ông Oleksandr, UGV còn có thể được trang bị tháp pháo hoặc súng cối điều khiển từ xa.
Tốc độ là yếu tố sống còn. “Chỉ cần đạt 15 km/giờ đã là rất nhanh. Trên địa hình gồ ghề, khó để giữ tốc độ như vậy mà không lật hoặc va phải chướng ngại vật. Duy trì 8 - 10 km/giờ là chấp nhận được", ông Oleksandr nói.
Dù vậy, vai trò chính của chúng vẫn là hậu cần và sơ tán. Các đơn vị hạn chế triển khai ban ngày, do chúng dễ bị UAV cảm tử của Nga phát hiện và tiêu diệt. Kết nối cũng là một nỗi lo thường trực nếu robot mất tín hiệu khi đang chở thương binh bởi cả máy lẫn người có thể bị mắc kẹt giữa trận địa trống trải.
“UGV chạy đến chiến hào hoặc hầm trú ẩn, thả hàng xuống rồi rút đi. Không ai phải lộ diện, cả binh lính trong chiến hào lẫn người điều khiển từ xa", ông Oleksandr giải thích.
Robot mặt đất giúp binh lính Ukraine vượt qua "tử địa"
Việc Ukraine sử dụng các hệ thống không người lái đã làm thay đổi cách tác chiến trên bộ, trên biển và trên không. “Bức tường máy bay không người lái” - mạng lưới phòng thủ nhiều tầng bằng UAV đã giúp Ukraine đối phó với những đợt tấn công tiêu hao của Nga, kể cả các cuộc tiến công bằng xe máy nhằm phá vỡ phòng tuyến.
Khi "tử địa" mở rộng ra hơn 15 km tính từ tiền tuyến nhờ sự phổ biến của UAV, nhu cầu triển khai UGV ở tiền tuyến đang gia tăng. Nhiệm vụ nguy hiểm nhất lúc này chỉ đơn giản là di chuyển ra vào vị trí chiến đấu - nơi Ukraine hứng chịu nhiều thương vong nhất. Tổn thất trong các nhiệm vụ hậu cần và sơ tán nặng nề đến mức nhiều đơn vị cạn kiệt xe bán tải. UAV dẫn đường bằng cáp quang, khó bị gây nhiễu, ngày càng săn lùng mọi phương tiện tiến gần chiến tuyến.
Đại tá Kostiantyn Humeniuk thuộc Lực lượng Y tế Ukraine, cho biết: “Gần như tất cả các trường hợp bị thương mà chúng tôi tiếp nhận hiện nay đều liên quan đến UAV".
Robot mặt đất đang gánh vác phần lớn nhiệm vụ hậu cần, vận chuyển tiếp tế ra tiền tuyến, giảm thiểu nhu cầu binh lính phải lái xe vào “tử địa” hoặc các đơn vị UAV phải điều động những máy bay hạng nặng như “Baba Yaga” để thả hàng cho binh lính trong chiến hào. Đến tháng 12/2024, Ukraine đã tiến hành cuộc tấn công đầu tiên hoàn toàn bằng robot nhằm vào vị trí Nga.
Tuy nhiên, các robot mặt đất vẫn dễ trở thành mục tiêu của UAV, nhất là vào ban ngày. Chúng cũng có thể được sử dụng như “vũ khí cảm tử”, lao thẳng vào chiến hào hoặc các cây cầu tiếp tế của đối phương để kích nổ hoặc phá hủy chúng, cũng như thực hiện nhiệm vụ rà phá mìn.
Trong tương lai, các binh lính dự đoán robot sẽ kiêm luôn nhiệm vụ phòng không khi trở thành những tháp súng di động trên chiến trường để bắn hạ UAV trên không. Đầu tháng 8, Lữ đoàn Cơ giới 28 đã công bố cái mà họ gọi là UGV phòng không đầu tiên. Đó là một robot mặt đất điều khiển từ xa mang theo tên lửa vác vai 9K38 Igla, nhằm tiêu diệt các mục tiêu bay thấp trong khi giữ an toàn cho người điều khiển.
Cuộc chạy đua công nghệ giữa Kiev và Moscow
Sau vài năm giao tranh, Moscow đã rút kinh nghiệm từ nhiều sai lầm. Hiện Nga cũng ráo riết phát triển đội robot mặt đất. Một phóng sự truyền thông Nga hồi tháng 8 đã giới thiệu một UGV trang bị 4 ống phóng nhiệt áp tên lửa hỗ trợ.
Lãnh đạo Ukraine hy vọng triển khai ít nhất 15.000 robot vào cuối năm 2025. Tuy nhiên, phía Nga cũng đang cố gắng đổi mới và triển khai robot mặt đất, sử dụng hệ thống không người lái cho những chức năng tương tự.
Các lữ đoàn Ukraine liên tục thử nghiệm vai trò mới cho UGV trên chiến trường, từ phòng không đến tấn công và nhiệm vụ đánh chặn một lần. Serhii Kuzan, Chủ tịch Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, đồng thời là cựu cố vấn Bộ Quốc phòng cho rằng, “sự thích ứng của Ukraine với công nghệ robot đang tăng tốc" và “việc sử dụng chúng trên chiến trường sẽ tăng đáng kể trong tương lai gần".
“Trong tương lai, chúng tôi muốn robot mặt đất đảm nhiệm vai trò phòng không, được trang bị tháp súng để bắn hạ UAV đối phương, mở đường cho các lực lượng khác tiến lên", Eugene, chỉ huy đơn vị UGV thuộc Lữ đoàn Tấn công 92 cho biết.
Theo chỉ huy Eugene: “Chúng tôi thậm chí còn phải đối phó với các FPV săn UGV ban đêm. Camera ảnh nhiệt không phải là vấn đề lớn vì các UGV dùng động cơ điện tỏa rất ít nhiệt".
Các đơn vị ở tiền tuyến đang phát triển công nghệ theo hướng khác. Kostas, biệt danh “El Greco” thuộc Lữ đoàn Tấn công số 3 cho biết hiện nhiệm vụ chính của họ vẫn là hậu cần và cứu thương. Theo ông: “Muốn mở rộng sang tấn công hay yểm trợ hỏa lực, chúng tôi cần giảm chi phí và đơn giản hóa thao tác".
Một số robot mới đang được cải biến cho các nhiệm vụ cảm tử. Những UGV cảm tử này, theo Kostas, chỉ được lắp thiết bị đầu cuối Starlink “khi nhắm tới các mục tiêu giá trị cao như xe tăng".
Ruslan, người điều khiển UGV thuộc Tiểu đoàn Bulava của Lữ đoàn Cơ giới 72, tiết lộ robot thường được chỉ dẫn bằng UAV Mavic bay phía trên vì camera hồng ngoại gắn trên phương tiện dễ phát sáng dưới thiết bị nhìn đêm và có thể trở thành tín hiệu dẫn đường cho đối phương. Vì lý do đó, theo binh lính này: "Chúng tôi tránh dùng chúng vì quá dễ bị phát hiện và phá hủy”.
Mất tín hiệu có thể nguy hiểm không kém trúng đạn. Andrii, chỉ huy Tiểu đoàn Bulava, cho biết tác chiến điện tử là thách thức liên tục do “có quá nhiều đơn vị hoạt động trong cùng khu vực, mỗi đơn vị mang theo bộ gây nhiễu riêng.
“Địa hình đầy chướng ngại và yêu cầu kỹ thuật rất khác nhau khiến việc phát triển các hệ thống AI hiệu quả cho UGV trở thành vấn đề còn khó hơn. Trong thực tế, những giải pháp đơn giản như gắn cáp quang cho UGV có thể hiệu quả hơn và giải quyết được những thách thức trước mắt”, Vitaliy Goncharuk, cựu Chủ tịch Ủy ban Trí tuệ Nhân tạo Ukraine nhận định.
VietBF@ sưu tập
