Chỉ một ngày trước khi bị hành quyết theo lịch trình, tử tù Robert Roberson đã được triệu tập để làm chứng trước một ủy ban của Hạ viện Texas đang xem xét lại tính hợp pháp của bản án kết tội giết con gái 2 tuổi của mình - một vụ việc mà những người ủng hộ tội phạm cho biết đã không xảy ra.
Ủy ban về Luật hình sự Texas đã lên lịch phiên điều trần vào ngày 21 tháng 10, nhưng Bộ Tư pháp Hình sự của tiểu bang vẫn chưa công bố liệu việc hành quyết Robertson có bị hoãn lại vào thứ năm hay không.
Người phát ngôn của bộ này cho biết họ sẽ tham khảo ý kiến của văn phòng tổng chưởng lý về "các bước tiếp theo phù hợp".
CNN đã liên hệ với văn phòng của Thống đốc Greg Abbott để xin bình luận.
Trát đòi hầu tòa yêu cầu Roberson "cung cấp tất cả lời khai và thông tin có liên quan đến cuộc điều tra của ủy ban". Chủ tịch cũng có thể ban hành thêm các trát đòi hầu tòa để làm chứng có liên quan.
Nguồn tin cho biết ủy ban không hoàn toàn tin tưởng rằng việc hành quyết Roberson sẽ bị hoãn lại, nhưng họ vẫn hy vọng.
Bảy đại diện đã bỏ phiếu ủng hộ động thái này, được đệ trình bởi Dân biểu Brian Harrison và được Dân biểu Jeff Leach, cả hai đều là đảng viên Cộng hòa, ủng hộ. Ngay sau khi ủy ban chấp thuận động thái này, luật sư của Roberson đã được gửi trát hầu tòa tại Điện Capitol của tiểu bang, một nguồn tin hiểu biết về quá trình tố tụng nói với CNN.
"Công việc này rất khó khăn, nhưng công việc khó khăn luôn đáng để làm", Moody nói khi chấp thuận trát hầu tòa.
Trong một bài đăng trên X, Harrison cho biết ông "tự hào" khi đưa ra động thái này và "biết ơn" vì sự ủng hộ của các đồng nghiệp.
"Đây là một bước đi lịch sử, chưa từng có. Chúng ta hãy cùng xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo", Leach nói với CNN.
Những lời kêu gọi tha mạng cho Roberson ngày càng tăng trước quyết định của ủy ban vào thứ Tư.
Trong khi những người ủng hộ Roberson vẫn tiếp tục đấu tranh để cứu mạng ông, thì những nỗ lực ngăn chặn vụ hành quyết của họ cho đến nay đã bị bác bỏ. Vào thứ Tư, Hội đồng ân xá và tha bổng Texas đã từ chối đề nghị khoan hồng trong trường hợp của Roberson sau khi các luật sư của ông yêu cầu giảm án tử hình xuống mức án nhẹ hơn - hoặc ân xá cho tù nhân này trong 180 ngày để có thời gian tranh luận kháng cáo tại tòa.
Nếu bị tử hình bằng cách tiêm thuốc độc vào tối thứ Năm, các luật sư của Roberson cho biết ông sẽ là người đầu tiên ở Hoa Kỳ bị hành quyết dựa trên bản án dựa trên cáo buộc về hội chứng rung lắc trẻ sơ sinh (shaken baby syndrome) - một chẩn đoán sai trong trường hợp của Roberson, họ lập luận, và họ cho rằng điều này đã bị mất uy tín.
Nếu không có khuyến nghị của hội đồng ân xá, Thống đốc GOP Greg Abbott chỉ có thể ban hành lệnh ân xá một lần trong 30 ngày.
“Chúng tôi kêu gọi Thống đốc Abbott gia hạn 30 ngày,” luật sư của Roberson, Gretchen Sween cho biết hôm thứ Tư, “để cho phép tiếp tục vụ kiện và để tòa án xét xử bằng chứng y khoa và khoa học mới áp đảo cho thấy Nikki, con gái hai tuổi bị bệnh mãn tính của Robert Roberson, đã chết vì nguyên nhân tự nhiên và tai nạn, không phải do bị ngược đãi.”
Trong khi các bác sĩ nhi khoa về lạm dụng trẻ em vẫn kiên quyết về tính hợp lệ của chẩn đoán hội chứng trẻ bị rung lắc, các luật sư của Roberson cho biết có nhiều bằng chứng cho thấy con gái ông, Nikki Curtis, không chết vì bị ngược đãi trẻ em.
Vào thời điểm qua đời, cô bé bị viêm phổi kép tiến triển thành nhiễm trùng huyết và đã được kê đơn hai loại thuốc hiện được coi là không phù hợp với trẻ em, có thể cản trở khả năng thở của cô bé, họ lập luận, trích dẫn các chuyên gia y tế. Ngoài ra, cô bé đã ngã khỏi giường và đặc biệt dễ bị tổn thương trong tình trạng ốm yếu của mình, các luật sư của Roberson cho biết.
Họ lập luận rằng các yếu tố khác cũng góp phần vào việc kết tội ông. Các bác sĩ điều trị cho Nikki "cho rằng" có sự ngược đãi dựa trên các triệu chứng và suy nghĩ thông thường của cô tại thời điểm cô qua đời mà không tìm hiểu về tiền sử bệnh lý gần đây của cô, các luật sư của tù nhân tuyên bố. Hành vi của anh ta tại phòng cấp cứu - được các bác sĩ, y tá và cảnh sát coi là vô tâm, những người tin rằng đó là dấu hiệu của tội lỗi của anh ta - thực chất là biểu hiện của chứng rối loạn phổ tự kỷ, không được chẩn đoán cho đến năm 2018.
“Ngay từ đầu, Robert đã là tâm điểm của mọi thứ và loại trừ mọi khả năng khác”, Brian Wharton, cựu thám tử Palestine, Texas, người đã chỉ đạo cuộc điều tra mà giờ đây ông tin là quá hẹp hòi về cái chết của Nikki, cho biết. Kể từ đó, ông đã cùng những người ủng hộ Roberson đấu tranh để cứu mạng anh ta.
Tuyên bố vô tội của Roberson nhấn mạnh đến rủi ro cố hữu của án tử hình: một người có khả năng vô tội có thể bị tử hình. Theo Trung tâm thông tin về án tử hình, ít nhất 200 người – 18 người ở Texas – đã được minh oan kể từ năm 1973 sau khi bị kết án và tuyên án tử hình.
Tòa phúc thẩm đã bác bỏ đơn kháng cáo mới nhất của tù nhân vào thứ Tư. Tuần trước, tòa án đó đã ra lệnh xét xử lại một người đàn ông bị kết án 35 năm tù vì tội gây thương tích cho trẻ em trong một vụ án cũng dựa trên lập luận về việc rung lắc trẻ sơ sinh.
Các luật sư của Roberson đã đệ đơn yêu cầu hoãn thi hành án tử hình lên Tòa án Tối cao Hoa Kỳ, lập luận rằng quyền được xét xử hợp pháp của ông đã bị vi phạm khi Tòa Phúc thẩm Hình sự Texas từ chối xem xét thêm bằng chứng mà tù nhân cho rằng sẽ hỗ trợ cho tuyên bố vô tội của ông.
Texas đã thúc giục Tòa án Tối cao trong một hồ sơ vào tối thứ Tư bác bỏ đơn kháng cáo khẩn cấp của Roberson, tuyên bố rằng các lập luận mà ông đưa ra là "không xứng đáng để tòa án xem xét".
Các quan chức Texas cho biết, tòa án "đã trao cho Roberson phương tiện và cơ hội để đưa ra khiếu nại, tập hợp bằng chứng để hỗ trợ cho vụ án của ông và giải quyết các bằng chứng bất lợi chống lại ông". Các quan chức tiểu bang nói với Tòa án Tối cao rằng chỉ vì Roberson bị từ chối, "không có nghĩa là ông bị từ chối thông báo hoặc cơ hội được xét xử".
Texas đã nói với Tòa án Tối cao trong bản tóm tắt rằng "Hồ sơ cho thấy các thủ tục bảo vệ quyền của tiểu bang đã tuân thủ đầy đủ theo đúng thủ tục".
Các nhà lập pháp tiểu bang lên tiếng ủng hộ
Trong khi đó, nhiều người ủng hộ Roberson đang thực hiện các bước riêng của họ để thu hút sự chú ý đến vụ án của ông với hy vọng gây sức ép buộc tiểu bang phải dừng việc hành quyết.
Ủy ban về Luật hình sự Texas đang tổ chức phiên điều trần vào thứ Tư, tại đó họ sẽ nghe lời khai "liên quan đến án tử hình" và một luật của Texas - thường được gọi là "lệnh khoa học rác" - mở đường cho một người nào đó phản đối bản án của họ nếu không có bằng chứng khoa học mới nào tại thời điểm xét xử.
Mặc dù tên của Roberson không được đề cập trong thông báo về phiên điều trần, nhưng những người ủng hộ ông cho biết ông nên được hưởng lợi từ luật này - và một thành viên của ủy ban, Dân biểu Jeff Leach, một đảng viên Cộng hòa từ Quận Collins, đã nói với các phóng viên vào thứ Ba rằng phiên điều trần sẽ "làm sáng tỏ" vụ án của Roberson "để tất cả 31 triệu người dân Texas được nghe, được xem và được chứng kiến".
“Và chúng tôi hy vọng rằng đến tối thứ năm, chúng tôi có thể đảm bảo nút tạm dừng trong trường hợp này”, Leach, người ủng hộ án tử hình nhưng đã nổi lên như một nhà phê bình chính đối với chính quyền của án tử hình trong các trường hợp có khiếu nại kết án oan, cho biết.
Ủy ban - bao gồm cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ - cũng đã thúc giục Tòa Phúc thẩm Hình sự Texas dừng vụ hành quyết, viện dẫn luật "khoa học rác". Các thành viên ủy ban muốn Roberson được hoãn lại trong khi các nhà lập pháp xem xét các sửa đổi đối với luật "khoa học rác", họ đã viết trong một bức thư tóm tắt được đệ trình lên tòa án.
"Không thể tranh cãi rằng bằng chứng y tế được trình bày tại phiên tòa xét xử ông Roberson năm 2003 không phù hợp với các nguyên tắc khoa học hiện đại", các nhà lập pháp đã viết.
"Chúng tôi tin rằng sẽ là một vết nhơ đối với lương tâm của Tiểu bang Texas nếu một vụ hành quyết được tiến hành trong khi các nỗ lực đang được tiến hành để khắc phục những thiếu sót trong cách áp dụng luật cho trường hợp này".
Một nhóm lưỡng đảng gồm hơn 80 nhà lập pháp Texas đã ủng hộ vụ án của Roberson và yêu cầu ân xá của ông. Dân biểu Joe Moody, chủ tịch ủy ban luật hình sự, cho biết trên X tuần trước rằng tiểu bang cần "bơm phanh trước khi điều này làm hoen ố công lý của Texas trong nhiều thế hệ".
Tác giả John Grisham - thành viên hội đồng của Dự án Vô tội, người đã ủng hộ yêu cầu của Roberson - cũng đã kêu gọi lòng thương xót vào thứ Ba trong một bài xã luận trên tờ Washington Post.
"Bằng chứng đã được thu thập và có sẵn cho các nhà chức trách Texas, nhưng không ai có thẩm quyền ngăn chặn việc hành quyết Roberson lại chú ý", Grisham viết. "Tòa án đã đóng sầm tất cả các cánh cửa dựa trên các chi tiết kỹ thuật, và ngay cả lời cầu xin của các chính trị gia cũng bị bỏ qua".
Trọng tâm chẩn đoán của cuộc tranh luận tại tòa án
Các luật sư của Roberson không tranh cãi về việc trẻ sơ sinh có thể và thực sự tử vong do bị rung lắc. Nhưng họ cho rằng những lời giải thích lành tính hơn, bao gồm cả bệnh tật, có thể bắt chước các triệu chứng của việc rung lắc, và những lời giải thích thay thế đó nên bị loại trừ trước khi một chuyên gia y tế làm chứng chắc chắn rằng nguyên nhân tử vong là do bị ngược đãi.
Hội chứng trẻ bị rung lắc được Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ chấp nhận là chẩn đoán hợp lệ và được các bác sĩ nhi khoa về lạm dụng trẻ em ủng hộ khi trao đổi với CNN. Tình trạng này, lần đầu tiên được mô tả vào giữa những năm 1970, trong khoảng 15 năm trở lại đây được coi là một loại "chấn thương đầu do bạo hành" - một thuật ngữ rộng hơn được sử dụng để phản ánh các hành động khác ngoài việc rung lắc, chẳng hạn như tác động vào đầu trẻ.
Các luật sư bào chữa hình sự cũng đã đơn giản hóa quá mức cách các bác sĩ chẩn đoán chấn thương đầu do bạo hành, các bác sĩ nhi khoa về lạm dụng trẻ em cho biết, lưu ý rằng có nhiều yếu tố được xem xét để xác định điều đó.
"Kết luận đơn giản là (Nikki) là nạn nhân của chấn thương đầu do bạo hành. Rõ ràng là vậy", Tiến sĩ Sandeep Narang, một bác sĩ nhi khoa về lạm dụng trẻ em và là một luật sư, nói với CNN sau khi ông cho biết một người ủng hộ biện hộ của Roberson đã yêu cầu ông xem xét lời khai tại phiên tòa trong vụ án.
Tuy nhiên, chẩn đoán này vẫn là trọng tâm của các cuộc tranh luận tại các tòa án trên khắp cả nước. Theo Sổ đăng ký miễn tội quốc gia, kể từ năm 1992, tòa án tại ít nhất 17 tiểu bang và Quân đội Hoa Kỳ đã minh oan cho 32 người bị kết án trong các vụ án hội chứng rung lắc trẻ sơ sinh.
Các bác sĩ nhi khoa về lạm dụng trẻ em như Tiến sĩ Antoinette Laskey, chủ tịch Hội đồng về lạm dụng và bỏ bê trẻ em của Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ, phản đối những số liệu thống kê này. Bà chỉ ra một bài báo năm 2021 cho thấy chỉ có 3% trong số tất cả các bản án trong các vụ án hội chứng rung lắc trẻ sơ sinh từ năm 2008 đến năm 2018 bị lật ngược và chỉ có 1% trong số đó bị lật ngược vì bằng chứng y tế.
"Tôi không biết phải nói gì về cuộc tranh cãi pháp lý", Laskey nói với CNN về cuộc tranh luận tại tòa án (Bà không nói về vụ án của Roberson). "Điều này là có thật, nó ảnh hưởng đến trẻ em, ảnh hưởng đến các gia đình ... Tôi muốn giúp đỡ trẻ em; Tôi không muốn chẩn đoán tình trạng lạm dụng: Đó là một ngày tồi tệ".
Tuy nhiên, tuần trước, Tòa Phúc thẩm Hình sự Texas đã ra lệnh xét xử lại một người đàn ông bị kết án 35 năm tù vì tội gây thương tích cho trẻ em trong một vụ án cũng dựa trên lập luận về hội chứng rung lắc trẻ sơ sinh. Trong lập luận của mình, tòa án đã viết "kiến thức khoa học đã phát triển liên quan đến SBS".
