Nhà tù Fuchu của Nhật Bản nằm ở thành phố Fuchu, ở phía tây trung tâm thủ đô Tokyo. Trước khi Thế chiến thứ hai kết thúc, nhà tù Fuchu giam giữ các nhà lãnh đạo Cộng sản, thành viên của các giáo phái tôn giáo bị cấm và các nhà lãnh đạo phong trào độc lập của Triều Tiên. Tính đến tháng 12/2023, nhà tù Fuchu giam giữ 353 tù nhân nước ngoài đại diện cho 58 quốc tịch và nói 52 ngôn ngữ.
Với mặt tiền và cổng vào bằng kính, nhà tù Fuchu có thể bị nhầm là một văn phòng chính quyền địa phương. Bên trong, du khách bước vào khu vực lễ tân thoáng mát, nơi có biểu ngữ tuyên bố ủng hộ đội bóng đá địa phương, FC Tokyo. Nhưng khi bước qua một cánh cửa nặng nề, được canh gác cẩn thận, thì nơi đây rõ ràng là nơi giam giữ tù nhân. Những bức tường của nhà tù giam giữ 1.700 tù nhân, bao gồm một số lượng lớn đang thụ án dưới 10 năm nhưng theo lời của các tài liệu về nhà tù, họ có “khuynh hướng phạm tội ở mức độ cao hơn”.
Nhà tù Fuchu là cơ sở cải tạo dành riêng cho nam giới lớn nhất Nhật Bản và cũng là nơi có số lượng tù nhân nước ngoài lớn nhất cả nước. Ảnh: JIJI.
Hầu hết các tù nhân nước ngoài đã bị kết án về các tội liên quan đến ma túy (57,8%), tiếp theo là cướp (12,7%) và trộm cắp (dưới 10%). Trong khi đó, tội phạm hàng đầu do tù nhân Nhật Bản phạm phải là trộm cắp, tiếp theo là tội liên quan đến ma túy và gian lận. Năm 1995, Nhà tù Fuchu thành lập một bộ phận quốc tế - đầu tiên tại Nhật Bản - để hỗ trợ cuộc sống của các tù nhân nước ngoài. Bộ phận này được giao nhiệm vụ giải quyết các vấn đề từ việc giải thích đến điều tra cách đối xử đối với các tù nhân nước ngoài sau song sắt.
Về thức ăn, các tù nhân nước ngoài được lựa chọn các bữa ăn halal hoặc chay, hoặc thậm chí thay cơm bằng bánh mì. Trong khi các tù nhân Nhật Bản có một phòng giam chung tùy thuộc vào tội danh của họ, các tù nhân nước ngoài thường có một phòng riêng để tránh các xung đột có thể xảy ra do khác biệt về văn hóa. Họ cũng có thể lựa chọn một phòng có giường thay vì phòng có nệm futon.
Trước đây, các tù nhân Nhật Bản trở về từ nước ngoài thường nói đùa rằng họ nên được cung cấp một căn phòng giống như tù nhân nước ngoài vì họ là người hồi hương, một viên chức nhà tù cười chia sẻ. Nhà tù Fuchu cũng hỗ trợ nhu cầu tôn giáo của tù nhân bằng cách tổ chức các buổi cầu nguyện theo thời gian. “Những người theo đạo Thiên chúa có những căn phòng riêng để tụ họp, và các linh mục hoặc mục sư đến để cầu nguyện. Tần suất của các buổi cầu nguyện như vậy thường là một lần mỗi tháng vào những ngày có linh mục, thường phụ thuộc vào mong muốn của các tù nhân” - Atsushi Takada, một viên chức tại nhà tù chia sẻ thêm.
Các tù nhân tại nhà tù Fuchu cũng được tiếp cận các tờ báo như Asahi Shimbun và Yomiuri Shimbun dành cho độc giả Nhật Bản, The Japan News dành cho độc giả tiếng Anh và People’s Daily dành cho độc giả Trung Quốc. Một đặc quyền khác dành cho các tù nhân nước ngoài là tùy chọn gọi điện cho gia đình và bạn bè ở nước ngoài, vì họ không được gặp trực tiếp, không giống như các tù nhân Nhật Bản.
Không khí trong tù rất yên tĩnh và trật tự. Các phòng giam có khăn trải giường gấp gọn gàng, những chồng sách và những bức tường màu xanh bạc hà sạch sẽ. Sự im lặng chỉ bị phá vỡ bởi tiếng một người bảo vệ chào người đứng đầu nhà tù Hiroyuki Yashiro khi ông giám sát một số ít tổ chức truyền thông, bao gồm cả Observer, đơn vị được cấp quyền tiếp cận hiếm hoi đến tuyến đầu của hệ thống tư pháp hình sự Nhật Bản.
Kenichi Shinoda, một trong những tù nhân khét tiếng nhất của Fuchu, hiện đã ngoài 80 tuổi. Ảnh: The Asahi Shimbun/Getty Images.
Khoảng một phần ba số người đàn ông bị giam giữ tại Fuchu, nhà tù lớn nhất Nhật Bản, có liên hệ với Yakuza. Yakuza còn được biết đến với tên gọi gokudo, là thành viên của các tổ chức tội phạm truyền thống ở Nhật Bản. Yakuza ngày nay là một trong những tổ chức tội phạm lớn nhất thế giới. Các Yakuza rất dễ bị phát hiện, họ có đặc điểm để nhận biết đó là những hình xăm công phu còn gọi là hình xăm Irezumi (hình xăm truyền thống của Nhật Bản). Các hình xăm lan rộng chỉ được che một phần bằng áo vest trắng theo quy định. Nhưng thật khó để tưởng tượng nhiều người trong số họ truy đuổi kẻ thù của mình trên đường phố Tokyo, tấn công các chủ doanh nghiệp để lấy tiền bảo kê hoặc đối đầu trực diện với các thành viên của một băng đảng đối thủ. Giống như nhiều tù nhân ở đây, họ đã bước vào giai đoạn hoàng hôn của sự nghiệp tội phạm từ lâu.
Tỷ lệ tù nhân nước ngoài tại Fuchu, đã tăng nhẹ do quy mô dân số nhà tù nói chung giảm nhưng theo Yashiro, thách thức lớn nhất đến từ số lượng lớn và ngày càng tăng của những người đàn ông lớn tuổi - một nhóm tội phạm phản ánh xu hướng nhân khẩu học rộng hơn ở Nhật Bản, nơi gần một phần ba trong số 125 triệu dân có độ tuổi từ 65 trở lên. Ở Fuchu, 22% tù nhân nằm trong nhóm tuổi đó, mang theo những nhu cầu có thể mang lại cho nhà tù cảm giác như một viện dưỡng lão, từ các phòng tắm ướt được chỉ định đặc biệt đến các bằng cấp chăm sóc y tá mà các tù nhân trẻ tuổi có được để chăm sóc những người bạn lớn tuổi của họ và có lẽ, sử dụng để tìm việc làm sau khi được thả.
“Một số người đàn ông lớn tuổi gặp khó khăn khi đi bộ hoặc tắm mà không có người hỗ trợ và phải uống thuốc, đó là lý do tại sao chúng tôi nhờ những người đàn ông trẻ tuổi giúp họ”, Yashiro nói, đồng thời cho biết thêm rằng hơn 70% tù nhân lớn tuổi cần được điều trị các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh tim và các tình trạng sức khỏe tâm thần.
Khoảng cách tuổi tác có thể thấy rõ trong các xưởng của nhà tù. Ở một xưởng, những người đàn ông trẻ tuổi dành tám giờ mỗi ngày để may túi và áo phông, học cách bảo dưỡng ôtô, in tờ rơi hoặc trông coi bếp và cơ sở giặt là. Tuy nhiên, ở một xưởng khác, những người đàn ông lớn tuổi không được giao nhiệm vụ nào đòi hỏi nhiều hơn là lắp ráp móc phơi đồ bằng nhựa để cải thiện sức mạnh và sự khéo léo của đôi tay. Những tù nhân nổi tiếng nhất của Fuchu bao gồm Shinoda Kenichi, thủ lĩnh tám mươi tuổi của Yamaguchi Gumi, tổ chức tội phạm hùng mạnh nhất Nhật Bản. Và những tù nhân nước ngoài đáng chú ý trong quá khứ được cho là bao gồm Michael Taylor, cựu biệt kích Mũ nồi xanh đã giúp ông trùm ôtô Carlos Ghosn trốn thoát khỏi Nhật Bản vào năm 2019; Richard Hinds, người bị kết tội siết cổ đến chết một sinh viên trao đổi người Ireland ở Tokyo vào năm 2012.
Một phòng giam dành cho tù nhân nước ngoài - được phân loại là “F” để phân biệt với tù nhân Nhật Bản.Ảnh: Karin Kaneko.
Michael Taylor, người đã thụ án hơn một năm tại Fuchu trước khi được chuyển đến nhà tù ở Hoa Kỳ, đã lên tiếng kể từ khi được thả về những điều kiện khắc nghiệt ở nơi đây bao gồm nhiệt độ khắc nghiệt, thiếu nước và một danh sách dài các quy tắc và quy định - áp dụng cho tất cả các tù nhân bất kể tuổi tác - bao gồm không được nói chuyện với các tù nhân khác trong giờ làm việc hoặc bữa ăn, phải ngồi theo một cách nhất định trong thời gian dài trong phòng giam, quyền thăm viếng hạn chế và chỉ được tập thể dục 30 phút mỗi ngày. Việc xem TV bị giám sát và hạn chế, mặc dù các tù nhân nước ngoài của Fuchu có thể truy cập các chương trình phát thanh bằng tiếng Anh và tiếng Trung. Điểm danh lúc 6:45 sáng và tắt đèn lúc 9 giờ tối. Tù nhân tắm ba lần một tuần, mỗi lần 15 người cùng tắm chung một bồn tắm công cộng lớn.
Quy định của nhà tù Nhật Bản dựa trên bộ luật hình sự năm 1908, vẫn giữ nguyên nền tảng hà khắc của nó mặc dù đã có nhiều lần sửa đổi. Trong một báo cáo lên án về trải nghiệm của các tù nhân nữ vào năm 2023, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết: “Các nhà tù Nhật Bản áp đặt các điều kiện giam giữ khắc nghiệt. Những người bị giam giữ phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt do cai ngục thực thi với mối đe dọa bị giam giữ biệt lập vì vi phạm kỷ luật. Các quy định trong các nhà tù Nhật Bản thường được thực thi một cách cứng nhắc theo cách có nguy cơ làm trầm trọng thêm sự cô lập xã hội và gây tổn hại về mặt tâm lý cho những người bị giam giữ. Ví dụ, những người bị giam giữ thường bị hạn chế tương tác với những người bị giam giữ khác mà không được phép, bao gồm cả việc nhìn về phía họ hoặc thậm chí là giao tiếp bằng mắt”.
Nhưng các quan chức chỉ ra rằng không có tình trạng quá tải, lạm dụng ma túy và bạo lực đang làm hỏng các nhà tù như ở các quốc gia tương đương - một sự yên bình tương đối mà họ khẳng định chỉ có thể đạt được nếu các quy tắc được tuân thủ nghiêm ngặt. Theo giám đốc của Fuchu, Yuiichiro Kushibiki, việc duy trì trật tự là sự đánh đổi giữa an ninh và quyền tự do cá nhân. “Nơi này hoạt động vì mọi người đều được đối xử như nhau”, ông nói. “Không có sự phân cấp giữa những tên tội phạm ở đây. Hãy nhìn xung quanh… có khoảng 60 người đàn ông trong xưởng này, và chỉ có một vài lính canh. Điều đó chỉ có thể xảy ra nếu các tù nhân tuân thủ các quy tắc và ngược lại, xây dựng được sự tôn trọng với các nhân viên”.
Trong một khu vực của xưởng, một tù nhân lớn tuổi cố gắng ném túi đậu lên mặt bàn, trong khi một người khác từ từ đạp xe tập thể dục. “Chúng tôi phải tìm một cách khác để điều trị cho những tù nhân yếu ớt và lớn tuổi”, Masanori Hayashi, chuyên gia trị liệu nghề nghiệp của nhà tù cho biết. “Nhiều người trong số họ không thể xử lý công việc hoặc cuộc sống bình thường trong tù”. Đối với một số thành viên trong nhóm dân số già của Fuchu, cuộc sống sau khi được thả không nhất thiết báo hiệu một khởi đầu mới. Theo Yashiro, khoảng 40% “không có nơi ở phù hợp” ở bên ngoài và sẽ cần hỗ trợ phúc lợi.
Một “màn trình diễn” đồ ăn phục vụ cho các tù nhân tại Nhà tù Fuchu. Ảnh: JIJI.
Chuyến tham quan kết thúc bằng cảnh quan khu vực thăm viếng, nơi các tù nhân gặp gỡ gia đình và đại diện pháp lý tối thiểu hai lần một tháng - và tối đa năm lần nếu họ được hưởng đặc quyền vì hành vi tốt - trong các ô ngăn được ngăn cách bằng màn hình. Tuy nhiên, một số tù nhân lớn tuổi sẽ không bao giờ đặt chân đến đây. “Họ không còn gia đình hoặc không ai muốn gặp họ”, Yashiro cho biết. “Những tù nhân lớn tuổi khó thích nghi hơn nhiều sau khi được thả. Có những người đàn ông ở đây cảm thấy cuộc sống dễ dàng hơn khi ở bên trong nhà tù.”
Mặc dù dân số nước ngoài tại Nhật Bản tăng đều đặn, nhưng số lượng tù nhân nước ngoài được phân loại là “F” để phân biệt với tù nhân Nhật Bản đã giảm trong hơn một thập kỷ, theo dữ liệu của Bộ Tư pháp Nhật Bản. Tính đến tháng 12 năm 2022, có 1.401 tù nhân nước ngoài, chiếm 4,1% tổng số tù nhân. Trong toàn bộ năm 2022, các nhà tù đã tiếp nhận 400 tù nhân nước ngoài mới, thấp hơn đáng kể so với mức đỉnh điểm là 1.350 vào năm 2006. Một yếu tố góp phần vào sự suy giảm này là việc Nhật Bản phê chuẩn Công ước của Hội đồng Châu Âu về Chuyển giao người bị kết án vào năm 2003, cho phép tù nhân nước ngoài thụ án hai phần ba thời gian ở quốc gia quê hương của họ.
