Donald Trump đã trở lại đầy ngoạn mục trên chính trường sau những biến động chính trị và tranh cãi không ngừng suốt bốn năm qua. Nhưng chiến thắng đích thực thuộc về J.D. Vance - người sẽ trở thành Phó Tổng thống thứ 47 của Mỹ.
Ảnh: Robert Gauthier / Los Angeles Times
“Thái tử” của phong trào MAGA
Ông Trump đã vượt qua vô vàn thử thách – từ những vấn đề pháp lý dẫn đến việc bị kết án hồi đầu năm, những đối thủ trẻ và năng động hơn trong cuộc đua giành tấm vé tranh cử của Đảng Cộng hòa, những đòn tấn công từ phía Dân chủ, cho đến hai âm mưu ám sát – để rồi giành chiến thắng vang dội, trở lại Nhà Trắng với tư cách là Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ.
Tuy vậy, nhìn về tương lai của nền chính trị Mỹ, danh hiệu này có lẽ không thuộc về ông Donald Trump, người đã 78 tuổi và gần như chắc chắn sẽ rời khỏi vũ đài chính trị sau khi kết thúc nhiệm kỳ vào năm 2028.
Thay vào đó, chiến thắng của ông Trump đã giúp đặt nền móng cho một kỷ nguyên mới của chủ nghĩa bảo thủ tại Mỹ, với người dẫn dắt chính là người bạn đồng hành tranh cử của ông, người sắp trở thành Phó Tổng thống trẻ thứ ba trong lịch sử Hoa Kỳ – Thượng nghị sĩ J.D. Vance.
Nhà phân tích chính trị Yuval Levin chia sẻ với tờ The New Yorker: "Nếu bạn nhìn vào xuất thân và tuổi 40 của anh ấy, thì J.D. Vance là người thành công nhất trong thế hệ của mình trên chính trường Hoa Kỳ".
Phong trào MAGA (Make America Great Again: Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) là một hiện tượng chính trị do ông Donald Trump dẫn đầu, với mục tiêu khôi phục vị thế và sự vĩ đại của nước Mỹ thông qua chủ nghĩa dân tộc và chống lại các xu hướng toàn cầu hóa. Chiến thắng của Trump có thể được coi là sẽ củng cố cho phong trào này trong xã hội Mỹ.
Một số nhà bình luận đã gọi J.D. Vance là "thái tử" của phong trào MAGA, người không chỉ kế thừa di sản của ông Donald Trump mà còn có khả năng khởi xướng một phong trào chính trị mới, nhằm đoàn kết mọi tầng lớp trong xã hội Mỹ dưới ngọn cờ dân túy.
J.D. Vance là một trong số ít những người tại Mỹ có thể kết nối tầng lớp lao động vùng Trung Tây với các cử tri trẻ ở thành thị đang bất mãn về hiện trạng xã hội Mỹ, đồng thời kết nối giới tinh hoa ở thung lũng Silicon với tầng lớp trí thức tại các trường đại học hàng đầu.
Trong khi ông Donald Trump có phong cách lãnh đạo mạnh mẽ, gây tranh cãi và thường xuyên chỉ trích giới truyền thông và các đối thủ, thì J.D. Vance được biết đến với phong cách điềm tĩnh và khả năng tiếp cận đa dạng đối tượng cử tri, từ giới lao động đến trí thức. Sự khác biệt này không chỉ nằm ở tuổi tác hay nền tảng, mà còn cho thấy Vance có thể dẫn dắt phong trào MAGA theo hướng hòa nhã và tinh tế hơn, phù hợp với thế hệ trẻ bảo thủ.
Xuất thân nghèo khó
Lợi thế Vance có được là hoàn cảnh xuất thân khác hoàn toàn với ông Donald Trump. J.D. Vance sinh ra trong tình cảnh nghèo khó, và dành phần lớn thời thơ ấu trong một thành phố công nghiệp nhỏ, Middletown, Ohio, toạ lạc ở chính giữa Vành đai rỉ Sét – một mảnh đất dường như bị nước Mỹ bỏ quên trong thời đại toàn cầu hoá.
Anh lớn lên cùng một người mẹ nghiện ma tuý, nhưng ghi nhận công lao nuôi dạy thuộc về người bà ngoại yêu quý của mình, được anh gọi trìu mến là Mamaw.
Ngay sau khi tốt nghiệp phổ thông, Vance nhập ngũ vào Thuỷ quân lục chiến, và đón sinh nhật lần thứ 20 của mình trong vai trò phóng viên chiến trường tại Iraq. Là cựu chiến binh đầu tiên của thế hệ hậu 11/9 có mặt trong danh sách ứng cử viên của một chính đảng Mỹ, Vance thường phê bình mạnh mẽ về “những cuộc chiến tranh bất tận” và chính sách can thiệp của Mỹ trên khắp thế giới.
Sau khi xuất ngũ, anh học bậc Cử nhân tại Đại học Tiểu bang Ohio – một ngôi trường không mấy danh tiếng – đúng vào thời điểm xảy ra cuộc Khủng hoảng tài chính toàn cầu, và sau đó vươn lên tầng lớp thượng lưu và quyền lực nhờ tấm bằng của Trường Luật Yale. Sau đó, Vance dành một thời gian làm việc tại Thung lũng Silicon như một nhân viên cấp cao tại Mithril Capital, một công ty đầu tư mạo hiểm do Peter Thiel sáng lập.
Năm 2016, anh trở thành tác giả của cuốn sách bán chạy “Hillbilly Elegy” – đem lại cho anh biệt danh là “ông hoàng của tầng lớp da trắng nghèo” bởi những người theo Đảng Dân chủ. Chính trong hoàn cảnh này, J.D. Vance chưa từng biết đến một nước Mỹ tự tin và đoàn kết, mà chỉ biết đến một nước Mỹ hỗn loạn, bất bình đẳng, chia rẽ giữa các giai cấp ngày nay.
Ban đầu, Vance đã lên tiếng chỉ trích ông Donald Trump, gọi ông là “độc hại” và “kẻ lừa đảo”. Lập trường này sớm thu hút sự chú ý của Đảng Cộng hoà đến Vance như một tiếng nói bảo thủ có lý trí, dám chỉ trích luận điệu dân tuý của ông Trump.
Tuy nhiên, Vance dần trở nên đồng tình với quan điểm của Trump, một phần do anh nhận thấy sức hút của ông Trump đối với các cử tri thuộc tầng lớp lao động. Những lời chỉ trích của Vance nhắm vào Trump dịu đi, và anh bắt đầu tiếp thu và khuếch trương những chủ đề trọng tâm trong đường lối chính trị của ông Trump như chủ nghĩa chống tinh hoa, chủ nghĩa dân tộc, và chính sách nhập cư cứng rắn.
Quan điểm về bộ lạc chính trị
Một khía cạnh đáng chú ý khác là sự thay đổi trong quan điểm của J.D. Vance những năm gần đây. Ban đầu, anh phản đối chủ nghĩa bộ lạc chính trị, cho rằng việc chia xã hội Mỹ thành các nhóm khác biệt dựa trên sắc tộc và văn hóa đang làm trầm trọng thêm sự chia rẽ và bất bình đẳng.
Tại Yale, J.D. Vance đã kết thân với Giáo sư Amy Chua, tác giả cuốn sách gây tranh cãi "Battle Hymn of the Tiger Mother" (Khúc chiến ca của Mẹ Hổ) và là một trong những học giả có ảnh hưởng đến các nghiên cứu về sắc tộc và chủ nghĩa bộ lạc.
Vance tin rằng nước Mỹ cần tìm ra giải pháp cho sự chia rẽ - nguyên nhân dẫn đến chiến thắng của ông Donald Trump – bằng cách khôi phục bản sắc chung của người Mỹ, vượt qua những rào cản sắc tộc và văn hóa.
Tuy nhiên, Vance dần nhận ra rằng chủ nghĩa bộ lạc không chỉ mang ý nghĩa tiêu cực, mà còn có thể là công cụ hữu hiệu để xây dựng cộng đồng và gìn giữ những giá trị cốt lõi.
Ông Donald Trump dường như đã chứng minh rằng các tầng lớp xã hội khác nhau có thể tạo nên sức mạnh tập thể, miễn là có sự thống nhất về mục tiêu và niềm tin – trong trường hợp này là phong trào MAGA. Vance đã tiếp thu quan điểm này và bắt đầu có một cách nhìn khác về chủ nghĩa bộ lạc – thay vì gây chia rẽ, nó còn có thể là nền tảng cho sự đoàn kết và thấu hiểu trong xã hội Mỹ.
Bước vào chính trường
Có lẽ bằng chứng tốt nhất cho niềm tin của Vance vào sự thống nhất này là cách anh bước chân vào chính trường vào năm 2022, khi tranh cử làm Thượng nghị sĩ bang Ohio.
Vance đã tìm cách tập hợp các tầng lớp bảo thủ và lao động quanh những vấn đề như tạo việc làm, phát triển kinh tế địa phương, và bảo vệ các giá trị truyền thống. Anh thường xuyên tổ chức các buổi gặp mặt và thảo luận với cử tri để truyền tải thông điệp rằng sự đoàn kết giữa các tầng lớp, chứ không phải sự phân chia sắc tộc, mới là nền tảng của một nước Mỹ vững mạnh.
Mặc dù anh xây dựng hình ảnh chiến dịch tranh cử như một “người ngoài cuộc” chính trị, chỉ trích mạnh mẽ giới tinh hoa Mỹ, nhưng lại nhận được ủng hộ tài chính từ những người thuộc tầng lớp này tại Thung lũng Silicon, đặc biệt là với những khoản đóng góp của Peter Thiel.
Mối quan hệ của J.D. Vance với Peter Thiel và những nhân vật có ảnh hưởng khác ở Thung lũng Silicon như Elon Musk cũng góp phần tạo nên một nền tảng tư tưởng bảo thủ mới, tập trung vào chủ nghĩa dân tộc kinh tế và sự hoài nghi đối với truyền thông chính thống.
Thông điệp "Cánh hữu mới" mà J.D. Vance tiếp thu chứa đựng những giá trị phù hợp với nhiều cử tri bảo thủ, từ việc phản đối văn hóa "thức tỉnh" (woke culture) đến sự mất lòng tin vào chính trị truyền thống.
Điều này cho phép J.D. Vance kết nối sâu sắc với những người bảo thủ đang thất vọng với cả hai đảng phái chính trị lớn, và thu hút họ tham gia vào phong trào MAGA, góp phần dẫn đến thành công lớn của tấm vé Trump-Vance trong cuộc bầu cử Tổng thống.
Có lẽ chính sự xuất hiện của J.D. Vance trong liên danh tranh cử đã giúp Donald Trump nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ giới bảo thủ ở Thung lũng Silicon, đặc biệt là từ Elon Musk.
Tài hùng biện và khả năng bảo vệ Trump
Quyết định lựa chọn Vance đã thể hiện rõ mong muốn của ông Trump để tìm một người bạn đồng hành, cả về quan điểm chính trị lẫn tư duy. Khi xem qua hàng loạt cuộc trò chuyện, tiếp xúc với báo chí của Vance trong suốt thời gian tranh cử, có lẽ cần nhận định rằng Vance là người thông minh, hùng biện nhất trong số các nhân vật đã và đang nỗ lực kế thừa di sản của Trump.
Thái độ thoải mái tự nhiên, và khả năng bày tỏ sự cảm thông của Vance khi nói chuyện với công chúng cho thấy anh cũng rất phù hợp để xuất hiện trên TV – điều mà đối với Trump, từng là một ngôi sao truyền hình, luôn coi trọng.
Vance cũng thể hiện khả năng xuất sắc trong việc bảo vệ Donald Trump trên các kênh tin tức thường chống lại ông như New York Times và CNN. Anh nhiều lần tham gia các chương trình phỏng vấn vào sáng Chủ nhật trong suốt 16 tuần đồng hành trong chiến dịch tranh cử của Trump.
Một kỷ nguyên mới của chủ nghĩa bảo thủ Mỹ?
Cách tốt nhất để xác định con đường của Vance sẽ không nằm trong những hành động công khai của ông trong bốn năm tới như Phó Tổng thống Mỹ, do vị trí này phần lớn mang tính biểu tượng, và Vance sẽ chỉ là một “cánh tay nối dài” của những chính sách và quan điểm của Trump.
Thay vào đó, những bước đi thầm lặng, những chiến lược dài hơi mà anh chuẩn bị trong hậu trường sẽ phục vụ làm nền tảng cho tham vọng chính trị lâu dài của Vance như người kế thừa phong trào MAGA. Đây cũng là một thứ có thể quan sát trong cách anh đã chứng minh mình là ứng viên sáng giá nhất trong mắt Trump.
Có lẽ đối thủ đích thực của anh vào năm 2028 sẽ là không ai khác ngoài Vivek Ramaswamy, người bạn đồng cấp với Vance tại Trường luật Yale, nay cũng đã trở thành một trong những tiếng nói hàng đầu của Đảng Cộng hoà. Ramaswamy đã có chiến dịch tranh cử Tổng thống của mình trước khi rút lui và ủng hộ Trump. Trong một bài phỏng vấn với Ezra Klein, phóng viên kỳ cựu của New York Times, Ramaswamy nói rằng phong trào MAGA đang chia tách đôi, với J.D. Vance đứng về phía chủ nghĩa bảo hộ dân tộc (national protectionism), trong khi anh đứng về chủ nghĩa tự do cá nhân định hướng dân tộc (national libertarianism).
Định hướng của di sản Trump trong những năm tới sẽ còn là một diễn biến đáng quan sát, và Vance đã chứng tỏ mình hoàn toàn sẵn sàng.
VietBF@ sưu tập
