Tháng tư về là thời điểm để nh́n lại những ǵ được và mất trong cuộc chiến Viêt Nam. Hàng triệu người đă ra đi, nhưng cũng hàng triệu người đă gửi thân xác lại trên quê hương. Nghĩa trang quân đội Biên Ḥa, nơi đă ǵn giữ thân xác hàng chục ngàn binh sĩ VNCH giờ ra sao? Thông tín viên Tường An ghi nhận qua lời kể của ông Nguyễn Quang Hạnh, Hội VIA-VIG tại Pháp, đă từng nhiều lần về Việt Nam để tu sửa lại các ngôi mội trong Nghĩa trang này.
Khung cảnh hoang tàn
Nghĩa trang Quân đội Biên Ḥa nằm trên xa lộ Biên Ḥa, nay gọi là xa lộ Hà Nội, thuộc huyện Dĩ An, tỉnh B́nh Dương, ảnh chụp tháng 4 năm 2013./Photo courtesy of VIA-VIG
Nằm trên xa lộ Biên Ḥa, nay gọi là xa lộ Hà Nội, thuộc huyện Dĩ An, tỉnh B́nh Dương, cách Sài G̣n 25 km là một băi đất rộng 125 hecta, nơi yên nghỉ ngàn thu của 18.318 binh lính, sĩ quan quân đội Việt Nam Cộng Ḥa: Nghĩa trang Quân Đội Biên Ḥa nơi ǵn giữ những ǵ c̣n lại của những người lính đă chết cho quê hương. Hơn 30 năm sau ngày 30/4/1975, di tích này đă gần như hoang phế, theo lời của nhiều người kể lại, nhiều cây xà cừ được trồng lên giữa các ngôi mộ, khung cảnh hoang tàn, cỏ dại mọc tràn lan, người dân cất nhà và tăng gia chăn nuôi ngay bên cạnh. Dưới sự quản lý của quân đội, tuy thân nhân có thể vào thăm mộ nhưng nghĩa trang này hàng chục năm không được trùng tu nên đă xuống cấp trầm trọng biến một nơi trang nghiêm thành băi đất hoang của các linh hồn tử sĩ. Người đến thăm lại nghĩa trang này đă không khỏi ngậm ngùi câu thơ của bà Huyện Thanh Quan “Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo, Nền cũ lâu đài bóng tịch dương”.
Tháng 11 năm 2006, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đă kư quyết định số 1568/QĐ - TTg “chuyển mục đích sử dụng 58 hecta đất khu nghĩa địa sang sử dụng vào mục đích dân sự để phát triển kính tế, xă hội”. Tháng 7/2007, tỉnh B́nh Dương chính thức nhận bàn giao khu nghĩa trang xã Dĩ An, nhận sử dụng khu nghĩa trang này "bình thường như các nghĩa địa khác" ở Việt Nam với tên hiện này là Nghĩa trang Nhân dân B́nh An.
Đa số trong đó là mộ bằng đất, sau một thời gian dài nó gần bằng với mặt đất rồi nên chúng tôi chủ yếu là đắp, cố giữ lại những nấm mồ đó.
Nguyễn Quang Hạnh
Kể từ đó, dần dần đă có nhiều người mạnh dạn hơn về thăm lại đồng đội, chiến hữu đă nằm lại trên mảnh đất này, các chương tŕnh tảo mộ hàng năm được bắt đầu thực hiện dưới h́nh thức thân hữu gia đ́nh tuy nhiên vẫn được thực hiện riêng lẻ để tránh bị chính quyền địa phương làm khó khăn. Một trong những hội đoàn đă bắt đầu thực hiện sớm nhất công việc sửa sang lại các ngôi mộ hoang phế này là hội VIA.VIG (Association D’aide Aux Victimes De Guerre Du VietNam - Hội Bạn của Thương Phế Binh VNCH) ở Pháp do ông Nguyễn Quang Hạnh làm chủ tịch. Là một sĩ quan quân đội cũ, ông cảm thấy đó là trách nhiệm của ḿnh với đồng đội đă nằm xuống. Ông Hạnh cho biết:
“Trước 1975 tôi đă từng đưa anh em quân đội vào đây. Sau 1975 tôi đi tù cải tạo về th́ tôi cũng nghĩ đến anh em muốn vào thăm nhưng lúc đó quân đội canh gác nên không thể nào vào. Sau khi tôi ra ngoài này, khi quân đội đă bàn giao nghĩa trang này cho Dĩ An, B́nh Dương, lúc đó quân đội rút đi rồi th́ chuyện vào nghĩa trang dễ hơn trước. Bắt đầu năm 2006, với tính cách là Hội Từ Thiện của VIA.VIG tôi đă vào đó tu sửa một số mộ phần của anh em.”
Nghĩa trang Quân đội Biên Ḥa nằm trên xa lộ Biên Ḥa, thuộc huyện Dĩ An, tỉnh B́nh Dương, ảnh chụp tháng 4 năm 2013. Photo courtesy of VIA-VIG
Nghĩa trang QĐ VNCH nằm trên một ngọn đồi thấp với diện tích 125 hecta, được chia thành 8 khu từ khu A đến khu I, có thể xây được 30.000 ngôi mộ, tuy nhiên, cho tới thời điểm 30/4/1975 th́ chỉ có khoảng 1/3 diện tích được sử dụng cho khoảng 18.000 ngôi mộ, trong đó có 8 vị Tướng của quân lực VNCH đă chôn tại đây. Hội VIA.VIG của ông Hạnh đă bắt đầu trùng tu mộ ở khu G:
“Mộ phần trong đó th́ có của sĩ quan, hạ sĩ quan, binh sĩ. Hiện bây giờ th́ c̣n lại 2 mộ của tướng Ánh và tướng Phước, c̣n mộ của tướng Trí th́ đă được gia đ́nh lấy ra rồi. Năm 2006 th́ ở khu G, hội chỉ xin xây được 1 bàn bằng đá để người nhà vô để hoa quả, nhang đèn để mà lễ. Tới bây giờ th́ t́nh h́nh nghĩa trang có sáng sủa hơn, họ cho quét dọn, sửa đường. Gần đây, quận Dĩ An cho nhân viên thực hiện mỗi khu một bàn và trước tượng đài Tử sĩ họ xây một bức tường bằng đá đen và một cái bàn lớn. Họ xây đó để sau này họ vẽ, họ viết cái ǵ th́ chưa biết. Cuối tháng ba tôi vào th́ thấy nhân viên đang dọn dẹp, họ trồng cỏ và trồng hoa.”
Cần được tôn trọng
Khởi công vào tháng 11-1967, do kiến trúc sư Lê Văn Mậu phụ trách, Nghĩa trang Quân đội VNCH được phỏng theo mô h́nh con ong. Từ xa lộ nh́n vào, sừng sững một bức tượng lính ngồi, cao 5 mét đặt trên bệ cao 3 mét, công tŕnh của kiến trúc sư Trần Văn Thu, bức tượng Thương Tiếc này đă bị kéo sụp sau năm 1975. Qua cổng tam quan, là Đền Tử Sĩ được dựng trên một ngọn đồi thấp. Từ cổng Tam Quan, được chia thành hai lối và chạy ṿng khắp khu vực như một vành khăn tang. Giữa cảnh hoang tàn hiện nay, Cổng Tam Quan vẫn giữ được đường nét vững vàng và gần như c̣n nguyên vẹn dù cỏ mọc, rêu phong. Nghĩa Dũng Đài với cột bằng xi măng cao 43 mét , nay được gọi là đài Tưởng Niệm đă bị cụt mất một đoạn. Các ngôi mộ chưa kịp xây nay đă gần như bị san bằng. Ông Hạnh cho biết:
Chỉ c̣n lại 1/3 diện tích của nghĩa trang trong đó có mộ. Bây giờ chính quyền đă xây chung quanh một bức tường trên có một hàng rào kẽm gai.
Nguyễn Quang Hạnh
“Đa số trong đó là mộ bằng đất, sau một thời gian dài nó gần bằng với mặt đất rồi nên chúng tôi chủ yếu là đắp, cố giữ lại những nấm mồ đó để sau này có người thân hoặc có chính sách ǵ cũng c̣n biết được những ngôi mộ đó để sửa sang lại, đó là cái chính của tôi. Sau hơn 6 năm th́ tôi đă thực hiện sửa sang, đắp đất lại, dọn cỏ, dựng lại những bia găy đổ cũng như là quét vôi lại những mộ trước kia xây bằng xi-măng th́ tổng số được 2.642 ngôi mộ, c̣n xây mới th́ được 382 ngôi mộ. Việc làm này đă kéo dài từ 2006 đến bây giờ. C̣n việc của anh Nguyễn Đạt Thành bên Mỹ th́ mới sau này thôi, nhưng việc làm của anh Nguyễn Đạt Thành có vẻ là quy mô, có vẻ là được sự thỏa thuận giữa hai bênh chính quyền Việt Nam và chính phủ Mỹ.”
Vượt qua những khó khăn ban đầu, ngoài việc trùng tu, sơn phết lại hàng ngàn ngôi mộ, tháng 3 vừa qua ông Hạnh đă thực hiện được ước nguyện là mời các ḥa thượng vào làm lễ cầu siêu cho các linh hồn tử sĩ, buổi cầu siêu kéo dài 45 phút:
“Hội th́ sau 23 năm làm việc nhân đạo hoạt động trong nước th́ chính quyền cũng biết rồi, chúng tôi hoàn toàn làm nhân đạo giúp cho anh em thương phế binh, ngoài ra tu sửa một số mộ của anh em tử sĩ nên khi vào ra đó th́ họ cũng quen mặt rồi. Việc hội vào đó làm th́ cũng thuận lợi chứ không có ǵ khó khăn. Trong chuyến về lần này th́ tôi có 3 lần được vào nghĩa trang, lần sau cùng th́ tôi mời được 2 thầy vào làm lễ cầu siêu. Các thầy đó sanh sau năm 1975 nên cũng chưa biết nghĩa trang này nó hoang phế, lạnh lẽo như thế này. Với tôi th́ một buổi lễ cầu siêu tại nghĩa trang như vậy rất là cần thiết.”
Nghĩa trang Quân đội Biên Ḥa nằm trên xa lộ Biên Ḥa, Dĩ An, B́nh Dương, ảnh chụp tháng 4 năm 2013. Photo courtesy of VIA-VIG
Gần đây có những tin đồn chính quyền dự định xây một xa lộ xuyên qua nghĩa trang Biên Ḥa, là nơi yên nghỉ của những linh hồn tử sĩ, gây ra nhiều bức xúc trong dư luận. Việc này thực hư ra sao? Ông Hạnh cho biết tin mới nhất vừa nhận được:
“T́nh h́nh nghĩa trang th́ như tôi đă tŕnh bày, nó chỉ c̣n lại 1/3 diện tích của nghĩa trang trong đó có mộ. Bây giờ chính quyền đă xây chung quanh một bức tường trên có một hàng rào kẽm gai. C̣n những đất cũng thuộc nghĩa trang nhưng chưa có mộ th́ họ làm những cơ sở, có trường học nghề. Và gần đây nhất, khoảng 3 hay 4 tháng Tư tôi nghe nói có đội của giao thông vận tải họ đo đạc để mở một con đường từ xa lộ Biên Ḥa xuyên qua B́nh Dương, mà con đường đó nó băng qua nghĩa trang Quân đội. Nhưng mà sáng nay ngày 23/4, tôi đă nhận được tin ở Việt Nam là cái cọc đó đă được nhổ đi rồi. Tôi cũng đă liên lạc lại với nghĩa trang, th́ cái cọc cắm trước kia đă được nhổ đi rồi. Tôi hy vọng việc mở con đường băng qua nghĩa trang Quân đội Biên Ḥa sẽ ngưng tại đây. Được như vậy là một điều rất tốt.”
Việc trùng tu lại nghĩa trang Quân Đội Biên Ḥa là một công việc khá nhạy cảm khi mà vết thương chiến tranh chưa lành hẳn trong tâm tưởng nhiều người và khu nghĩa trang này vẫn được coi như là một chứng tích của huynh đệ tương tàn mà có người muốn ghi nhớ nhưng cũng có những kẻ muốn quên đi. Tại Hoa Kỳ, hàng triệu người dân đến thăm nghĩa trang Arlington, nơi chôn những người lính đă chết trong chiến tranh Nam Bắc. Với họ là một hành động tri ơn những người đă nằm xuống mà không phân biệt ngôi mộ nào của quân đội miền Bắc hay Nam. Ông Hạnh quan niệm:
“Cuộc chiến đă khép lại gần 40 năm rồi mà mộ phần của các anh em tử sĩ miền Nam vẫn c̣n như vậy. Bây giờ nghe nói có 1 nghĩa trang của Trung Quốc tại B́nh Dương, phía Bắc th́ có nghĩa trang của quân đội Tàu đánh ở miền Bắc, vẫn có nghĩa trang đàng hoàng th́ tại sao những anh em miền Bắc, miền Nam của ḿnh, mộ phần để như vậy th́ ḿnh thấy là đạo làm người không thể để như vậy. Mà nếu ḿnh là thế hệ đi trước làm thiếu sót th́ thế hệ sau sẽ nghĩ ǵ về ḿnh. Cuộc chiến Nam Bắc của Mỹ cũng đă xếp lại hay là như bên Đông Đức -Tây Đức, họ xếp lại xong th́ t́nh nghĩa đồng bào, anh em cần phải hoá giải, phải trả lại sự công bằng cho những người đă nằm xuống v́ Tổ Quốc.”
Chiến tranh Việt Nam kết thúc năm 1975 đă mang theo hơn 1 triệu sinh mạng binh lính của cả hai miền Nam và Bắc. Chiến thắng dù có thuộc về ai th́ người dân vẫn chịu phần mất mát. Để có thể quên đi những vết thương chiến tranh và xây dựng đất nước, nhiều người cho rằng việc xây dựng lại nghĩa trang Quân đội Biên Ḥa là một trong những bước cần thực hiện đầu tiên trước khi có thể nói đến chuyên ḥa giải dân tộc. Tuy nhiên, cố Trung tá Không quân VNCH Nguyễn Phúc Tửng, khi c̣n sinh thời tại Pháp trả lời đài BBC:
“Chỉ trùng tu nghĩa trang Biên Hòa mà thôi chưa bù đắp nổi các mất mát của các chiến binh cộng hòa. Tôi muốn tất cả những người chiến sĩ miền Nam cũng như miền Bắc phải được tôn trọng, vinh danh như nhau.”
Tường An, thông tín viên RFA
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Nghĩa trang Quân đội Biên Ḥa ngày đó, bây giờ
