Chế độ ăn đóng vai trò hỗ trợ trong việc quản lý và hỗ trợ điều trị hẹp van động mạch chủ. Một chế độ ăn lành mạnh có thể giúp giảm các triệu chứng, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và cải thiện chất lượng cuộc sống.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn với người hẹp van động mạch chủ
Theo các chuyên gia của Hội Tim mạch học Việt Nam, hẹp van động mạch chủ là nguyên nhân thường gặp nhất gây tắc nghẽn đường tống máu của thất trái. Các nguyên nhân khác bao gồm hẹp dưới van động mạch chủ do màng xơ, hẹp dưới van động mạch chủ do cơ tim phì đại và hẹp trên van động mạch chủ.
Điều trị hẹp van động mạch chủ phụ thuộc vào các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Hẹp van động mạch chủ có thể từ nhẹ đến nặng. Phương pháp điều trị hẹp van động mạch chủ còn phụ thuộc vào tình trạng của mỗi người bệnh.
Theo các bác sĩ Trung tâm y tế học thuật Mayo Clinic (Hoa Kỳ), các phương pháp điều trị khác cho bệnh van động mạch chủ có thể bao gồm:
Thuốc điều trị triệu chứng hoặc giảm nguy cơ biến chứng.
Phẫu thuật để sửa chữa hoặc thay thế van.
Thuốc men.
Phẫu thuật hoặc các thủ thuật khác.
Thay đổi lối sống lành mạnh cho tim. Ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và luôn năng động, không hút thuốc.
Trong đó, thay đổi lối sống là một vấn đề cần thiết với người bị hẹp van động mạch chủ.
Chế độ ăn lành mạnh tốt cho người bệnh hẹp van động mạch chủ. Ảnh minh họa.
Theo Entirely Nourished - dinh dưỡng tim mạch, cung cấp các dịch vụ tư vấn và hướng dẫn về chế độ ăn uống lành mạnh cho tim, một trong những yếu tố quan trọng trong điều trị hẹp van động mạch chủ là dinh dưỡng. Mục tiêu là tránh làm tim quá tải và giúp cải thiện lưu lượng máu, độ nhớt của máu và sức khỏe mạch máu để tránh tiến triển thành các vấn đề khác.
Dinh dưỡng khoa học tối ưu giúp tránh tích tụ mảng bám trong động mạch có thể gây ra tình trạng cứng động mạch. Nó cũng giúp điều chỉnh giảm biểu hiện Lipoprotein A, cải thiện huyết áp và cải thiện tình trạng kháng insulin, vì những yếu tố này có thể làm cho mạch máu cứng hơn.
2. Các chất dinh dưỡng cần thiết với người hẹp van động mạch chủ
Dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch và sức khỏe tổng thể. Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim đầy đủ chất dinh dưỡng, cân bằng và chứa lượng trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, chất béo lành mạnh và protein nạc thích hợp có thể giúp giảm các yếu tố nguy cơ góp phần gây hẹp động mạch chủ.
Ví dụ, béo phì, tăng huyết áp, suy giảm chức năng thận và đái tháo đường đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ hẹp van động mạch chủ trong các nghiên cứu hồi cứu. Cải thiện chất lượng dinh dưỡng trong chế độ ăn uống có thể góp phần giúp giải quyết các yếu tố này cũng như giúp giảm gánh nặng cho tim do hẹp van động mạch chủ hiện có.
Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và acid béo omega-3 có lợi cho tim
Các loại thực phẩm tự nhiên giàu chất chống oxy hóa và acid béo omega-3 có thể giúp giảm viêm và cải thiện chức năng tim nói chung. Tập trung vào các loại thực phẩm làm tăng lưu lượng máu đến cơ thể có thể cải thiện huyết áp và giảm gánh nặng cho tim.
Chất béo tốt cho tim bao gồm omega-3 không bão hòa (ALA, EPA và DHA), là những thành phần quan trọng hỗ trợ sức khỏe tim mạch. Chế độ ăn uống nhấn mạnh các loại chất béo này hơn chất béo bão hòa làm tắc nghẽn động mạch có thể giúp cải thiện lipid và giảm viêm. Chúng có thể giúp hạ thấp mức cholesterol LDL, apoB và triglyceride cao trong khi tăng cholesterol HDL.
Một số nguồn chất béo tốt nhất cho tim bao gồm:
Cá béo như cá hồi, cá bơn và cá thu;
Hạt lanh xay;
Hạt chia;
Quả óc chó.
Chất xơ
Tăng lượng chất xơ có thể giúp tăng cảm giác no, ngăn ngừa ăn quá nhiều, hỗ trợ sức khỏe đường ruột và giúp đạt được mục tiêu quản lý cân nặng lành mạnh, giảm bớt một số căng thẳng cho tim để tim có thể bơm máu hiệu quả hơn. Một chế độ ăn uống cân bằng hơn nói chung cũng có thể hỗ trợ mức năng lượng tốt hơn và cho phép một lối sống năng động hơn.
Ăn nhiều vi chất dinh dưỡng từ thực phẩm
Các loại rau họ cải như bông cải xanh, cải xoăn, cải Brussels và bắp cải đều là nguồn cung cấp vitamin K dồi dào.
Ăn chế độ ăn tốt cho tim, ưu tiên nhiều loại trái cây và rau quả, các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không béo, thịt gia cầm, cá và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế muối và chất béo bão hòa. Tăng sự đa dạng trong chế độ ăn uống bằng cách ăn nhiều màu sắc và nhiều loại thực phẩm chế biến tối thiểu giúp nhận được nhiều loại vitamin và khoáng chất mà cơ thể cần, bao gồm các chất dinh dưỡng vi lượng hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
Trong một nghiên cứu năm 2023, các nhà nghiên cứu đã điều tra mối liên hệ giữa lượng vitamin K1 hấp thụ trong chế độ ăn uống và tỷ lệ hẹp van động mạch chủ. Tham gia nghiên cứu có một nhóm hơn 55.000 người tham gia người Đan Mạch trong độ tuổi từ 50 đến 64, những người hấp thụ nhiều vitamin K1 nhất có nguy cơ mắc hẹp van động mạch chủ thấp hơn 23% và nguy cơ gặp phải các biến chứng như thay van, suy tim hoặc tử vong liên quan đến tim mạch thấp hơn 27%, so với những người hấp thụ ít nhất. Các phát hiện cho thấy chế độ ăn giàu vitamin K1 có thể làm giảm nguy cơ hẹp van động mạch chủ và các biến chứng liên quan.
Vitamin K1 có trong những thực phẩm như:
Rau lá xanh, như rau bina, cải Thụy Sĩ, cải xanh và rau mùi tây;
Các loại rau họ cải như bông cải xanh, cải xoăn, cải Brussels và bắp cải;
Các loại thảo mộc như húng quế, húng tây và rau mùi;
Dầu đậu nành, dầu hạt cải và dầu ô liu;
Các loại rau xanh khác như măng tây, đậu xanh và rau diếp;
Mận khô;
Quả bơ;
Kiwi;
Đậu Hà Lan;
Quả việt quất.
Một nghiên cứu năm 2018 đã khám phá mối quan hệ giữa nồng độ magie, phốt pho và canxi trong máu với tỷ lệ lưu hành, tỷ lệ mắc và tiến triển của vôi hóa van động mạch chủ (AVC) ở nam giới Nhật Bản trong độ tuổi 40–79 không mắc bệnh tim mạch hoặc thận mạn tính.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng nồng độ magie trong máu cao hơn có liên quan đến nguy cơ mắc và tỷ lệ mắc AVC thấp hơn, trong khi nồng độ phốt pho trong máu cao hơn có liên quan đến nguy cơ cao hơn. Không tìm thấy mối liên hệ đáng kể nào giữa các vi chất dinh dưỡng này và sự tiến triển của AVC. Kết quả cho thấy magie và phốt pho có thể là những dấu hiệu tiềm năng để dự đoán hoặc ngăn ngừa bệnh van động mạch chủ vôi hóa.
Một số nguồn cung cấp magie bao gồm:
Rau lá xanh như cải xoăn, rau bina và cải Thụy Sĩ;
Các loại hạt như hạnh nhân, hạt điều, hạt bí ngô và hạt chia;
Các loại đậu, bao gồm đậu, đậu Hà Lan và đậu lăng;
Ngũ cốc nguyên hạt, chẳng hạn như gạo lứt, hạt diêm mạch, yến mạch và lúa mì nguyên cám;
Cá như cá thu, cá hồi và cá bơn;
Quả bơ;
Chuối,
Sôcôla đen (mục tiêu là 70% ca cao trở lên);
Đậu phụ;
Sữa chua và các sản phẩm từ sữa khác.
Ngũ cốc nguyên hạt
So với các loại ngũ cốc đã qua chế biến và tinh chế (như gạo trắng và đồ ăn nhẹ làm từ bột mì trắng), ngũ cốc nguyên hạt có nhiều chất xơ hơn và tiêu hóa chậm hơn. Điều này có nghĩa là chúng không gây ra sự tăng đột biến và giảm đột ngột lượng đường trong máu. Chúng cũng giúp no lâu hơn giữa các bữa ăn, có thể giúp ngăn ngừa ăn quá nhiều và tăng cân không mong muốn.
Nghiên cứu cũng cho thấy rằng tiêu thụ nhiều ngũ cốc nguyên hạt hơn ngũ cốc tinh chế có liên quan đến việc cải thiện độ nhạy insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường. Tỷ lệ hẹp động mạch chủ cao hơn ở những người mắc bệnh đái tháo đường.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng các sản phẩm cuối của quá trình glycation nâng cao (AGE) ở những người mắc bệnh đái tháo đường góp phần làm tăng stress oxy hóa, viêm và vôi hóa ở van động mạch chủ. Thêm vào đó, tình trạng viêm ở van tim của những người mắc bệnh đái tháo đường có liên quan chặt chẽ hơn với các dấu hiệu điều hòa lượng đường trong máu lâu dài so với lượng đường trong máu.
Cố gắng thay thế lượng ngũ cốc tinh chế bằng ngũ cốc nguyên hạt như một phần trong quá trình điều trị hẹp động mạch chủ:
Gạo lứt;
Hạt diêm mạch;
Yến mạch;
Lúa mạch;
Hạt kê;
Cây rau dền;
Bánh mì và mì ống làm từ 100% lúa mì nguyên cám.
Giữ đủ nước
Uống đủ nước hỗ trợ khả năng hoạt động bình thường của tim, nó cũng giúp duy trì thể tích máu và huyết áp bình thường và giúp ngăn ngừa tình trạng máu đặc lại (làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông), tất cả đều đặc biệt quan trọng khi tim đang gặp khó khăn trong việc bơm máu hiệu quả.
Hơn nữa, mất nước có thể dẫn đến giảm thể tích máu. Điều này khiến tim phải làm việc nhiều hơn để lưu thông máu, làm tăng áp lực lên van tim vốn đã bị tổn thương. Trong trường hợp mất nước đáng kể, có thể dễ gặp các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi và đau ngực.
Nếu cần tập trung nhiều hơn vào thói quen cung cấp nước cho cơ thể, hãy thử những mẹo sau:
Đổ đầy nước vào chai có thể tái sử dụng mỗi sáng và mang theo bên mình;
Nếu chán nước lọc, hãy thử thêm hương vị tự nhiên như lát chanh hoặc lát dưa chuột;
Thay đổi nước lọc thường với trà xanh để tạo sự đa dạng;
Cố gắng uống một cốc nước ngay khi thức dậy vào buổi sáng để đáp ứng nhu cầu nước hàng ngày sớm hơn.
Hãy hỏi ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng chuyên về bệnh tim để đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng và lượng thực phẩm phù hợp cho mỗi cá nhân, dựa trên xét nghiệm, thuốc, tiền sử bệnh và chế độ ăn hiện tại của mỗi cá nhân.
3. Thực phẩm nên hạn chế
Tránh các loại thực phẩm siêu chế biến như đồ ăn tiện lợi đông lạnh, khoai tây chiên và các loại đồ ăn nhẹ đóng gói mặn khác như bánh quy xoắn.
Hạn chế natri
Kiểm soát lượng natri nạp vào cơ thể là rất quan trọng để cải thiện sức khỏe tim mạch vì lượng natri cao có thể thúc đẩy tình trạng giữ nước và dẫn đến tăng huyết áp, gây thêm áp lực cho tim. Hẹp động mạch chủ đã khiến tim khó bơm máu hiệu quả. Theo thời gian, áp lực gia tăng này có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hẹp động mạch chủ như khó thở và đau ngực, cũng như làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Để giảm lượng natri nạp vào cơ thể khi điều trị hẹp van động mạch chủ, hãy thử những mẹo sau:
Thay thế muối bằng hỗn hợp thảo mộc và gia vị không chứa muối hoặc những thứ như bột tỏi và hành tây khi nấu ăn.
Tránh đồ ăn nhanh, các loại thực phẩm siêu chế biến như đồ ăn tiện lợi đông lạnh, khoai tây chiên và các loại đồ ăn nhẹ đóng gói mặn khác như bánh quy xoắn.
Chọn đồ hộp không thêm muối.
Tránh uống rượu và hút thuốc lá
Hạn chế rượu. Nếu uống rượu, người lớn khỏe mạnh không nên uống quá một ly một ngày nếu là phụ nữ và nam giới không quá hai ly một ngày.
Không hút thuốc vì hút thuốc là một yếu tố nguy cơ chính gây bệnh tim.
4. Các lưu ý khác
Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Giảm cân nếu người bệnh thừa cân hoặc béo phì. Chỉ cần giảm vài cân có thể giúp giảm các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim.
Tập thể dục thường xuyên. Tập thể dục giúp kiểm soát cân nặng và các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày vào hầu hết các ngày trong tuần. Tìm hiểu lượng và loại bài tập phù hợp nhất với mỗi cá nhân.
Quản lý căng thẳng. Tìm hiểu các cách giúp giảm căng thẳng về mặt cảm xúc.
Kiểm soát huyết áp, lượng đường trong máu và cholesterol. Thay đổi lối sống và dùng thuốc theo chỉ dẫn. Kiểm tra sức khỏe thường xuyên.
Lưu ý, các thông tin về chế độ ăn trong bài viết mang tính chất tham khảo, người bị hẹp van động mạch chủ cần được thăm khám, tuân thủ điều trị, tái khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ về chế độ ăn phù hợp với cá nhân, tình trạng sức khỏe của mỗi người.
