Những giao dịch và cam kết của Tập Cận Bình cho thấy những khó khăn mà Tổng thống đắc cử Joe Biden phải đối mặt trong việc thiết lập một mặt trận thống nhất với các đồng minh hay phản đối các chính sách, phương thức thương mại của Trung Quốc, vì nước này lo lắng về sự xuất hiện của một mặt trận xuyên Đại Tây Dương, một mặt trận đa quốc gia chống lại Trung Quốc, và do đó sẵn sàng đưa ra nhượng bộ mang tính chiến thuật
Trung Quốc nắm thời cơ
Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận thương mại với 14 quốc gia trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, cam kết sẽ làm việc với các quốc gia khác để đối phó với tình trạng ấm lên toàn cầu và giảm lượng khí thải carbon và giờ đây, Bắc Kinh đã đạt được thỏa thuận đầu tư với Liên minh Châu Âu (EU).
Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã hoàn thành một số giao dịch và đưa ra cam kết trong những tuần gần đây. Ông hy vọng việc này sẽ đặt Trung Quốc vào vị trí lãnh đạo chủ chốt toàn cầu.
Theo The New York Times (NYT-Mỹ), những giao dịch và cam kết của ông Tập cho thấy những khó khăn mà Tổng thống đắc cử Joe Biden phải đối mặt trong việc thiết lập một mặt trận thống nhất với các đồng minh hay phản đối các chính sách, phương thức thương mại của Trung Quốc. Việc thành lập một mặt trận thống nhất là trọng tâm trong kế hoạch của chính quyền mới của Mỹ nhằm cạnh tranh với Trung Quốc và kiềm chế ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc.
Những giao dịch này cho thấy sức nặng mà ông Tập Cận Bình nắm trong tay nhờ sức mạnh kinh tế của Trung Quốc. Trong khi thế giới vẫn đang chật vật đối phó với đại dịch Covid-19, kinh tế Trung Quốc hiện đang phát triển nhanh nhất trong số các nước lớn.
Chủ tịch TQ Tập Cận Bình và lãnh đạo châu Âu đã đạt được thỏa thuận đầu tư thông qua cuộc hội đàm online. Ảnh: JOHANNA GERON
Noah Barkin, một chuyên gia về Trung Quốc tại Rhodium Group ở Berlin, đã đề cập cụ thể đến Hiệp định Đầu tư Trung Quốc-EU, gọi đây là "một chiến thắng địa chính trị của Trung Quốc". Các công ty Trung Quốc đã được tiếp cận thị trường lớn hơn nhiều ở châu Âu (so với các công ty châu Âu ở Trung Quốc) - đây là điều khiến châu Âu không hài lòng, vì vậy thỏa thuận đầu tư lần này chỉ cho phép các công ty Trung Quốc có cơ sở sản xuất ở châu Âu và hoạt động trong thị trường năng lượng tái tạo đang ngày càng phát triển giành được cơ hội có hạn. Thành công thực sự của Trung Quốc là về mặt ngoại giao.
Ít nhất bằng văn bản, Trung Quốc đã đồng ý nới lỏng nhiều hạn chế đối với các công ty châu Âu hoạt động tại Trung Quốc, mở cửa thị trường Trung Quốc cho các ngân hàng châu Âu và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về lao động. Câu hỏi đặt ra là liệu những cam kết này có thể thực hiện được hay không.
Theo giới phân tích, cách tiếp cận của ông Tập Cận Bình luôn mang tính chiến thuật. Thực tế đã chứng minh rằng những cách làm này đã đạt được một mức độ thành công nhất định, chỉ vài tháng trước, thành công như vậy dường như là không thể, thời điểm đó, một số nước châu Âu đã lên tiếng phản đối Trung Quốc.
"Sẽ là sai lầm nếu coi những nhượng bộ này của Trung Quốc là một sự thay đổi đáng kể trong chính sách", ông Barkin nói. “Trong năm qua, chúng ta đã chứng kiến Bắc Kinh siết chặt hơn nền kinh tế, nâng cao vai trò của các doanh nghiệp nhà nước và khởi động một động lực mới để tự lực cánh sinh. Đó là định hướng chính sách mà ông Tập đã vạch ra và sẽ thật ngây thơ nếu tin rằng thỏa thuận này sẽ thay đổi điều đó”.
NYT cho biết, thực tế, Trung Quốc đã một lần nữa chứng minh rằng họ chỉ phải trả một cái giá ngoại giao rất nhỏ cho những vi phạm các giá trị của châu Âu, hoặc không phải trả giá nào cả. Ví dụ, một ngày trước khi thỏa thuận đầu tư châu Âu được ký kết, Liên minh châu Âu đã công khai chỉ trích Trung Quốc về sự vụ một luật sư nhân quyền.
Ảnh hưởng kinh tế và ngoại giao khổng lồ của Trung Quốc khiến các nước khác cảm thấy họ không còn lựa chọn nào khác ngoài bắt tay với Trung Quốc, đặc biệt là vào thời điểm khủng hoảng toàn cầu này, mặc dù các nước này không thoải mái với chính sách của Bắc Kinh.
NYT cho hay, thái độ thân thiện của Trung Quốc sẽ không dập tắt sự tức giận của mọi người về các chính sách cưỡng ép nhưng họ sẽ sử dụng lợi nhuận thương mại để xoa dịu những người chỉ trích Trung Quốc, bởi vì nền kinh tế Trung Quốc đã phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch nhiều hơn các nước khác.
Cam kết của Trung Quốc trong việc tăng tốc giảm lượng khí thải carbon chưa được công bố chi tiết, nhưng nó đã được quốc tế ca ngợi. Ảnh: Getty
Cách tiếp cận này cũng sẽ làm suy yếu ảnh hưởng của Tổng thống Mỹ đắc cử Joe Biden. Ông Biden cần vượt qua sự bất mãn trong 4 năm của châu Âu đối với Tổng thống Donald Trump, người đã áp dụng cách tiếp cận đơn thương độc mã đối với Trung Quốc.
Vương Huy Diệu, Chủ tịch Tổ chức tư vấn toàn cầu của Bắc Kinh, cho biết: "Cho nên, tôi nghĩ bây giờ là một cơ hội tốt cho chúng tôi". Ông nói rằng Trung Quốc có thể trở thành hình mẫu và đối tác hợp tác, đồng thời gợi ý rằng châu Âu có thể đóng một vai trò điều tiết giữa Trung Quốc và Mỹ.
"Đặc biệt thông qua cuộc chiến chống đại dịch, mọi người đều thấy được sức sống, khả năng phục hồi và ổn định của Trung Quốc", Vương nói.
Tất nhiên, Bắc Kinh không thừa nhận rằng bất kỳ chính sách nào của Trung Quốc đã làm tổn hại lòng tin của thế giới đối với họ. Giới chức nước này cũng không đưa ra tín hiệu rằng họ sẽ xem xét lại các chính sách cốt lõi của mình.
Báo Mỹ nhận định, hiện nay chính sách ngoại giao "Chiến lang" của Trung Quốc không có dấu hiệu lắng dịu. Úc vẫn phải đối mặt với sự tức giận của Trung Quốc, cũng như Canada, vì Canada đã bắt giữ Giám đốc tài chính của gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei theo yêu cầu của Mỹ .
NYT: Ông Tập Cận Bình ra đòn chiến thuật liên tiếp, chiếm thế ngoại giao, đẩy Mỹ vào thế khó - Ảnh 3.
Ông Joe Biden có ý tưởng thành lập liên minh nhằm đối phó với những thách thức đến từ Trung Quốc. Ảnh:
"Tôi nghĩ rằng họ đang thực hiện một cách tiếp cận có chọn lọc trong việc cải thiện hình ảnh quốc gia", Giáo sư Minxin Pei của Claremont McKenna College ở California cho biết.
Về lâu dài, vẫn còn phải xem các thỏa thuận và cam kết của Trung Quốc sẽ cải thiện hình ảnh quốc tế của họ ở mức độ nào. Hình ảnh quốc tế của Trung Quốc đã bị giảm sút đáng kể trong năm qua do sự bùng phát của đại dich Covid-19.
Hồi tháng 10 năm ngoái, Trung tâm Nghiên cứu Pew đã thực hiện cuộc khảo sát tại 14 quốc gia có nền kinh tế phát triển, cho thấy, thái độ tiêu cực đối với Trung Quốc đạt mức cao nhất trong 10 năm. Khoảng 78% số người được hỏi cho biết họ rất ít hoặc không tin tưởng rằng nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ làm đúng trong việc giải quyết các vấn đề thế giới.
Tuy nhiên, sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc đã mang lại cơ hội ngoại giao cho ông Tập Cận Bình và ông đã nắm bắt cơ hội này. Cam kết Trung Quốc sẽ đẩy nhanh việc giảm lượng khí thải carbon được Bắc Kinh đưa ra hồi tháng 9 năm ngoái đã nhận được sự tán dương của quốc tế, mặc dù chính phủ nước này vẫn chưa công bố chi tiết về cách họ sẽ dần dần ngừng dựa vào than đá và các ngành gây ô nhiễm nặng khác.
Cùng lúc đó, ông Tập Cận Bình đã thể hiện sự quan tâm mới đến việc kết thúc các cuộc đàm phán thỏa thuận đầu tư giữa Trung Quốc và EU, đã kéo dài 7 năm. Chỉ vài tháng trước, do thái độ thù địch của châu Âu đối với Trung Quốc ngày càng gia tăng, các cuộc đàm phán dường như gần sụp đổ. "Có những khác biệt thực sự, và chúng tôi sẽ không che giấu chúng", Charles Michel, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu, cho biết vào tháng 9 năm ngoái.
Tiến bộ đáng kể đến sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ. Ông Biden đã hứa sẽ cùng với các đồng minh thành lập một liên minh để đối phó với những thách thức kinh tế, ngoại giao và quân sự đến từ Trung Quốc.
Trung Quốc cũng đã nhận thấy mối đe dọa tiềm tàng này.
Chỉ hai tuần sau khi kết thúc cuộc bầu cử ở Mỹ, Trung Quốc đã ký hiệp định thương mại với các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương. Đến đầu tháng 12, ông Tập Cận Bình đã xúc tiến việc hoàn tất Hiệp định Đầu tư Trung Quốc-EU sau khi điện đàm với Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.
Triển vọng về hiệp định đầu tư đã làm dấy lên cảnh giác ở châu Âu và Mỹ. Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia do ông Biden đề cử, đã ám chỉ mạnh mẽ trên Twitter rằng, châu Âu nên chờ đợi và đàm phán với chính phủ mới của Mỹ - nhưng vô ích.
Một số ý kiến cho rằng thỏa thuận đầu tư sẽ đưa nền kinh tế châu Âu và nền kinh tế Trung Quốc xích lại gần nhau hơn, giúp Bắc Kinh mở rộng sức mạnh kinh tế, làm giảm áp lực bên ngoài để mở cửa nền kinh tế.
Hiệp định Đầu tư Trung Quốc-EU phải được Nghị viện Châu Âu phê duyệt trước khi có hiệu lực, và sự phản đối mạnh mẽ của Nghị viện Châu Âu có thể cản trở nó. Hiện tại, các quan chức Trung Quốc đang ăn mừng một thỏa thuận mà ông Tập gọi là “cân bằng, tiêu chuẩn cao và đôi bên cùng có lợi”.
"Ban lãnh đạo Trung Quốc lo lắng về sự xuất hiện của một mặt trận xuyên Đại Tây Dương, một mặt trận đa quốc gia chống lại Trung Quốc, và do đó sẵn sàng đưa ra nhượng bộ mang tính chiến thuật để người châu Âu ủng hộ. Đây là cảm nhận của tôi", ông Barkin nói. "Họ rất thông minh trong vấn đề này".
