Mỹ và Nhật Bản đề xuất xây dựng chuỗi cung ứng mới với ASEAN

[Romano]

Mỹ và Nhật Bản sẽ kêu gọi các nước ASEAN cùng tham gia xây dựng chuỗi cung ứng mới nhằm ngăn ngừa tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn và các loại hàng hóa chiến lược khác trong nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Tuy nhiên, để kế hoạch có thể khởi sự tốt đẹp, Washington phải đóng vai trò trung gian hòa giải giữa Tokyo và Seoul để chấm dứt cuộc thương chiến kéo dài gần ba năm nay giữa hai cường quốc kinh tế của châu Á.

Ưu tiên chip và năng lượng sạch

Hồi tháng 9-2021, Mỹ đã bí mật gửi một dự thảo văn bản cho chính phủ Nhật Bản nhằm khuyến khích các thành viên ASEAN. Trang Nikkei Asia đưa tin Washington sẽ ra mắt trong năm nay Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mới nhằm xây dựng cơ chế hợp tác kinh tế bền chặt hơn với các đối tác đáng tin cậy. Thông tin chi tiết về kế hoạch vẫn chưa được tiết lộ.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn do cuộc chiến Nga – Ukraine và dịch Covid-19, khuôn khổ mới sẽ giảm rủi ro an ninh kinh tế bằng cách xây dựng lại chuỗi cung ứng để tập trung vào các quốc gia thân thiện, chẳng hạn như Nhật Bản. Khuôn khổ cũng góp phần thúc đẩy hợp tác kinh tế giữa Mỹ và khu vực.

Dự thảo cho biết việc đảm bảo các chuỗi cung ứng quốc tế hoạt động bình thường có thể củng cố các cơ sở sản xuất trong nước, đảm bảo nguồn cung cấp sản phẩm và duy trì việc làm. Nội dung của văn bản đòi hỏi các bên tham gia các chuẩn mực lao động quốc tế. Xác định chất bán dẫn và năng lượng sạch là các lĩnh vực ưu tiên, kế hoạch mới kêu gọi mở rộng hợp tác để đảm bảo tiếp cận các nguyên liệu cần thiết.

Ở mục về mức phát thải carbon, kế hoạch đã đề cập đến việc tập trung đầu tư vào các ngành công nghệ cần thiết để đẩy nhanh tiến trình triển khai năng lượng sạch. Kế hoạch do Mỹ đề xuất cũng nhắc đến hợp tác trong chuyển đổi số và tự do thương mại.

Dập tắt cuộc thương chiến Nhật – Hàn đang cháy âm ỉ

Ban đầu, Washington dự kiến ​​sẽ khuyến khích Hàn Quốc tham gia. Nhưng điều này có những thách thức nhất định với Nhật Bản. Mỹ đã tiếp cận cả Nhật Bản và Hàn Quốc vào mùa thu năm ngoái về việc thành lập một nhóm công tác về bảo đảm nguồn cung chất bán dẫn. Cũng có đề xuất đưa Đài Loan vào khuôn khổ hợp tác này bởi Đài Loan là nguồn cung chip lớn nhất thế giới.

Trong một cuộc phỏng vấn với Nikkei Asia hồi tháng 1-2022 vừa rồi, bà Tiêu Mỹ Cầm (Hsiao Bi-khim) – đại diện của Đài Bắc tại Washington – đã nhấn mạnh rằng hòn đảo này hy vọng trở thành một phần trong khuôn khổ hợp tác kinh tế mới vùng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đang được chính quyền Biden soạn thảo.

Nhưng kế hoạch đã không có tiến triển lớn nào dù sáu tháng đã trôi qua. Tất cả đều bắt nguồn từ những bất đồng giữa Tokyo và Seoul về vật liệu sản xuất chip nổ ra từ tháng 7-2019 – chỉ vài tháng sau khi chiến tranh thương mại Mỹ – Trung bùng nổ. Nhật Bản hạn chế xuất khẩu sang Hàn Quốc ba nguyên liệu quan trọng trong chế tạo chip sau khi giữa hai bên nổ ra các cuộc đấu khẩu về việc chính phủ và doanh nghiệp Nhật Bản phải bồi thường cho lao động bị cưỡng bức ở Hàn Quốc.

Hàn Quốc đã trả đũa bằng lệnh hạn chế xuất khẩu màn hình OLED sang Nhật Bản. Đây là mặt hàng chiến lược mà Hàn Quốc nắm giữ 90-95% thị trường toàn cầu. Cuộc chiến thương mại giữa hai cường quốc khu vực leo thang khi Nhật Bản loại Hàn Quốc ra khỏi “danh sách trắng” gồm 27 nước được ưu đãi thủ tục pháp lý thương mại. Hàn Quốc chịu thiệt hại lớn khi khoảng 1.100 mặt hàng xuất khẩu của Hàn Quốc nằm trong danh sách này. Hàn Quốc cũng đưa ra chính sách tương tự với hàng hóa và doanh nghiệp Nhật Bản. Cả hai sau đó kiện nhau ra Tổ chức Thương mại thế giới (WTO)…

Tổng thống tân cử Yoon Suk-yeol sẽ nhậm chức vào tháng 5 tới tại Hàn Quốc. Những tín hiệu ban đầu cho thấy ông Yoon đang sẵn sàng tiến tới việc cải thiện quan hệ với Nhật Bản. Nhưng điều này sẽ không hề dễ dàng bởi những chương lịch sử đau buồn đã qua vẫn luôn làm nhức nhối dư luận Hàn Quốc.

Nhưng Washington dự kiến sẽ tác động hơn nữa đến chính quyền của tân Tổng thống Yoon trong việc hợp tác với Tokyo xuống thang thương chiến. Hồi tháng 2-2022, ngoại trưởng của ba bên đã gặp nhau tại Hawaii và đưa ra tuyên bố nhấn mạnh “tầm quan trọng của sự hợp tác nhằm cải thiện an ninh kinh tế” cho khu vực và chính họ.

Bộ ba Mỹ – Hàn – Nhật cùng với Đài Loan chiếm hơn 70% sản lượng chip toàn cầu. Đầu tư vào ngành công nghệ này cũng đang gia tăng ở Đông Nam Á khi các nước thành viên trong khu vực đều muốn có vai trò lớn hơn và tự chủ hơn trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn toàn cầu.