Khám phá "làng vĩ cầm" độc nhất vô nhị ở Việt Nam

Là một làng thuần nông, công việc chủ đạo của dân làng Then là cấy lúa, trồng rau màu, chăn nuôi và thả cá... Có thể nói, người làng toàn là nông dân. Trong số đó, có tới hơn 100 người biết chơi vĩ cầm. Ở đủ mọi lứa tuổi, thế hệ, hằng ngày những con người này vẫn gắn bó với ruộng đồng, trâu bò, cày cuốc. Nhưng khi cầm cây vĩ cầm trong tay, họ lại trở thành những nghệ sĩ đích thực.
Cách Hà Nội khoảng 70 km theo đường quốc lộ 1A, làng Then đơn sơ và bình dị, chắc không ai ngờ được đây là ngôi “làng vĩ cầm” độc nhất vô nhị tại Việt Nam, trải qua bao nhiêu thế hệ, đào tạo biết bao nghệ nhân vĩ cầm, nét chất phát của thôn quê và dòng máu nghệ thuật như hòa quyện vào nhau, tạo ra một nét đẹp rất riêng của vùng đất văn hóa này.
Phong trào chơi vĩ cầm ở làng Then bắt đầu từ những khoảng năm 1952, khi thực dân Pháp còn chiếm đóng miền Bắc. Từ cây đàn của một nhạc công tập cho con cháu trong nhà, việc chơi đàn cứ thế lan ra khắp thôn xóm và được duy trì đến nay.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Làng Then nổi tiếng khắp nơi về truyền thống yêu nghệ thuật, về “dàn giao hưởng làng”, về cái sự độc đáo của người nông dân chân chất, thật thà lại biết và say mê loại hình âm nhạc được coi là “quí tộc” này.
Chúng tôi đi tìm những “nhạc công” của đội văn nghệ làng Then mà mọi người vẫn gọi đùa là “dàn giao hưởng làng”. Điều bất ngờ thú vị đầu tiên mà chúng tôi gặp là hầu hết các nhạc công đều đang bận làm đồng và... gánh phân bón cây. Trong khuôn hình mà anh bạn phóng viên ảnh đi cùng ghi lại còn nguyên “sự kiện” nóng bỏng này. Anh Hà Văn Chính, một trong những nhạc công chủ chốt của đội văn nghệ làng bảo: “Bọn chúng tôi làm ra làm, chơi ra chơi. Ngày làm việc quần quật, tối lại say sưa chơi vài bản nhạc là niềm vui của chúng tôi. ở làng Then có cả trăm người biết chơi và sử dụng loại nhạc cụ này”.
Đội văn nghệ làng Then có ngót 20 thành viên với đủ nhạc cụ như Violon, Guitar,Violoncen, Trống, Organ... và họ vẫn thường xuyên chơi cùng nhau để thoả niềm đam mê nghệ thuật của mình. Nghe danh họ đã lâu, và để được “mục sở thị” chất văn nghệ của người dân nơi đây, chúng tôi lang thang khắp làng để chờ đến giờ “G”, đó là khoảng thời gian sau khi đã xong việc đồng áng, các anh lại gặp nhau để cùng chơi vài bản nhạc.
Là một làng thuần nông, công việc chủ đạo của dân làng Then là cấy lúa, trồng rau màu, chăn nuôi và thả cá... Có thể nói, người làng toàn là nông dân. Trong số đó, có tới hơn 100 người biết chơi vĩ cầm. Ở đủ mọi lứa tuổi, thế hệ, hằng ngày những con người này vẫn gắn bó với ruộng đồng, trâu bò, cày cuốc. Nhưng khi cầm cây vĩ cầm trong tay, họ lại trở thành những nghệ sĩ đích thực.
Bện cạnh thửa ruộng đồng quê chân chất lúa bùn, câu chuyện của những người quê tại mảnh đất này, không chỉ là việc đồng áng, việc mùa vụ mà đó còn là những câu chuyện về tiếng đàn. Đối với những người nông dân ở đây, âm nhạc là cái gì đó rất thân quen, gần gũi như mảnh ruộng, vườn rau.
Tiếng đàn chính là tiếng lòng, nó giúp cho con người ta quên đi những cám dỗ đời thường, sống nghĩa tình hơn, lạc quan hơn và trách nhiệm hơn. Nó chắp cánh cho những ước mơ bay cao, bay xa.
Anh em làng Then ước mơ có một buổi biểu diễn riêng trong một khán phòng. Điều đó thật đáng trân trọng. nhưng còn đáng quý hơn khi tiếng đàn vĩ cầm của những người nông dân này luôn vang mãi trong những đêm hội, réo rắt trong từng ngõ ngách thôn quê. Bởi vì hạnh phúc giản dị của người dân làng Then là được sống và đắm mình trong những đam mê nghệ thuật, tạm bỏ lại những toan tính đời thường.
Tháng 3/2008, nhạc sỹ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Hội Nhạc sỹ Việt Nam cùng các nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý, Trọng Bằng, Cát Vận, Cao Khắc Thùy… đã về thăm làng Then và giúp đỡ các tay đàn hoàn thiện kỹ năng của mình. Trình độ chơi đàn của những nghệ sĩ làng Then đã được giới chuyên môn khẳng định. Tính độc đáo có một không hai của một làng nông nghiệp tập trung hàng trăm người biết chơi vĩ cầm đã được cộng đồng quốc tế biết đến.
Năm 2007, Quỹ phát triển văn hóa Thụy Điển - Việt Nam đã về tìm hiểu và hoàn toàn bị thuyết phục trước màn trình diễn của đội vĩ cầm làng. Kể từ đó, cái tên làng Then bắt đầu được nhiều người biết đến trên bản đồ âm nhạc thế giới. Những nghệ sĩ làng Then hoàn toàn xứng đáng được vinh danh bằng một nghĩa cử thiết thực: đó là ấn bản những đĩa nhạc của chính họ.
Nếu điều này được thực hiện thì đây sẽ là lần đầu tiên ở Việt Nam, thậm chí có thể là trên thế giới, nhưng người nông dân chân đất sẽ phát hành một đĩa nhạc của riêng mình. Không chỉ góp phần đem âm nhạc của làng Then đến với mọi người, điều này còn là động lực thúc đẩy thế hệ trẻ của làng Then tiếp bước cha anh trên con đường nghệ thuật và quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam ra thế giới như một mảnh đất mộc mạc mà đậm chất trữ tình.
TM