Người phá bom cảm tử trở thành “bà đỡ” của hàng trăm cháu bé

Hơn 10 năm trên chiến trường, ông đã rà phá hàng trăm quả bom trên các con sông, đảm bảo con đường huyết mạch ra chiến trường được thông suốt.


Thế nhưng, kỷ niệm mà ông không thế nào quên là hai lần vinh dự được đồng đội "truy điệu sống" trước khi thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng trong đội cảm tử. Ông là Lại Đăng Thiện, trú tại xóm 6, xã Nghĩa Bình, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.

Người cảm tử quân hai lần được "truy điệu sống"

Năm 1965, cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước trở nên khốc liệt. Cùng với tinh thần ra trận của lớp lớp thanh niên, Lại Đăng Thiện tạm gác bút nghiên, lên đường theo tiếng gọi của Tổ quốc. Sau một thời gian tập luyện, anh lính trẻ được phân bổ về Tiểu đoàn 27, Lữ đoàn Công binh 414, Quân khu 4 với nhiệm vụ rà phá bom mìn ở phà Bến Thủy nhằm đảm bảo lưu thông con đường chi viện cho miền Nam. Trong suốt 8 năm từ 1965 đến 1973, đời lính của ông gắn liền với ca nô, con phà, dòng sông, bom mìn cho tới khi Mỹ ngừng ném bom hoàn toàn miền Bắc.

Có vô vàn kí ức hiện về trong ông mỗi khi nhắc đến những năm tháng tham gia quân đội. Thế nhưng, kỉ niệm mà ông không bao giờ quên là 2 lần, ông được Tiểu đoàn 27 tổ chức lễ "truy điệu sống" trước khi đi làm nhiệm vụ. Lần thứ nhất, vào tháng 11-1967, ông được điều động vào bến phà Long Đại (Hiền Ninh, Quảng Bình) để đảm bảo giao thông ở bến phà này. Chỉ trong 3 ngày đêm, giặc Mỹ đã dội xuống đây một lượng bom từ trường khổng lồ. Xe, pháo và hàng nghìn tấn hàng hoá của ta bị dồn ứ ở bờ Bắc trong khi chiến trường miền Nam đang cần được chi viện. Trước tình hình đó, lãnh đạo Quân khu 4 ra chỉ thị cho Tiểu đoàn 27 bằng mọi cách phải thông phà. Tiểu đoàn trưởng quyết định dùng ca nô kích bom từ trường nổ. Tổ lái ca nô gồm: Lại Đăng Thiện, Hà Huy Ty, Nguyễn Văn Thương, Đậu Anh Côi khi đó ai cũng ở độ tuổi 20 được đơn vị làm lễ “truy điệu sống”. "Điếu văn của Tiểu đoàn trưởng vừa dứt, lập tức chúng tôi giơ tay cùng hô vang: "Quyết tử cho Tổ quốc". Giây phút ấy, dù không nói ra nhưng ai cũng hiểu sự sống và cái chết không còn khoảng cách. Chúng tôi lao ra sông, quần nhau với bom, mỗi tiếng nổ vang lên như xé tan dòng sông, nước bị xẻ ra, dựng thành cột rồi úp chụp lấy ca nô. Kích nổ hết bom dưới lòng sông thấy mình vẫn còn sống, cả đội nhảy lên bờ cứ thế ôm nhau cười mà nước mắt cứ rơi ra", ông Thiện nhớ lại.

Lần thứ hai là lần nguy hiểm, ác liệt hơn. Hôm đó, 18-02-1968, khi đang thực hiện nhiệm vụ rà phá bom mìn tạ phà Bến Thủy thì tổ lái ca nô gồm: Lại Đăng Thiện, Đậu Anh Côi, Nguyễn Xuân Tình, Vũ Ngọc Chương được điều về phà Linh Cảm nhận nhiệm vụ lái ca nô thông phà. Phà Linh Cảm nằm giữa ngã 3 hai con sông Ngàn Sâu - Ngàn Phố con đường vào Nam hoặc sang Lào đều phải qua đây. Đã hơn 2 ngày đêm, phà Linh Cảm bị bom từ trường Mỹ khống chế. Nhiệm vụ thông đường được đặt lên hàng đầu và cấp trên tin tưởng giao đội cảm tử của ông. Tổ cũng được phòng Công binh Quân khu 4 tổ chức lễ “truy điệu sống”, cũng có đầy đủ thủ tục đọc điếu văn, tuyên thệ… Vượt sông Lam ngay trong đêm, đến giờ G tổ của ông đã có mặt tại phà Linh Cảm. Đau đớn nhất là lần này đồng chí Vũ Ngọc Chương đã anh dũng hi sinh khi lái tàu qua 4 vòng. Còn đồng chí Đậu Anh Côi bị thương nặng. Biến đau thương thành hành động, Lại Đăng Thiện đã cùng với Nguyễn Xuân Tình lái ca nô tới 19 vòng liên tục trong khi quy định mỗi chiến sỹ chỉ được lái 3 vòng, làm nổ 12 quả bom từ trường… giải tỏa được ách tắc, đảm bảo lưu thông cho phương tiện của ta tiến vào chi viện cho miền Nam. Cũng trong trận này, ông bị thương nặng, mê man suốt 3 ngày. Sức ép của bom khiến tai ông ù đi gần như không còn nghe được rõ.

Với những chiến công đó, ông được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba, Bằng khen dũng sỹ phá bom ưu tú, Chiến sỹ thi đua. Chiến công của ông và đồng đội còn được tái hiện trong bài báo "Trọn thề với biển" (1-9-1968) và "Dắt phà qua túi lửa" (5-12-1968) trên báo Quân đội nhân dân và trở thành hành động được cỗ vũ, nêu cao khắp chiến trường về tinh thần dũng cảm, hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Cảm tử quân Lại Đăng Thiện thời kỳ còn trong quân ngũ Ảnh: TL

"Bà đỡ" của hơn 400 bé

Tháng 10-1975, hoàn thành nghĩa vụ ông được trở về quê nhà. Tháng 2-1978, sau hai năm làm kế toán tại UBND xã, ông quyết định đi học chuyên khoa sản tại Trường trung cấp Y tế Nghệ Tĩnh. Ông nhớ lại kỷ niệm lần đầu tiên "khi tôi đi thực tập tại bệnh viện Ba Lan (TP Vinh - tỉnh Nghệ An) đó là lần làm bà đỡ cho nghệ sỹ Song Thao. Người từng biểu diễn tại Tiểu đoàn D27 - Quân khu 4 năm xưa tôi đóng quân. Hôm đó cả tôi và nghệ sỹ ngại ngùng vì tôi là đàn ông, nhưng cuối cùng ca đỡ cũng thành công".

Năm 1980, tôi hoàn thành khóa học, nhận thấy điều kiện y tế xã Nghĩa Bình còn khó khăn thiếu thốn ông đã xung phong trở về trạm y tế xã phục vụ bà con địa phương. "Thời điểm này, trạm y tế xã Nghĩa Bình gặp rất nhiều khó khăn, cơ sở vật chất thiếu thốn. Lúc tôi về đây, khoa sản chưa có máy móc, thiết bị phục vụ khám chữa bệnh nên việc chẩn đoán ngôi của trẻ cũng cực kỳ khó khăn", ông Thiện chia sẻ.

Rồi mọi khó khăn, ông và đồng nghiệp đều vượt qua và hoàn thành mọi nhiệm vụ không để ra bất cứ sai sót nào. Trong 13 năm làm nghề ông đã là "bà đỡ" cho hơn 400 em bé trên địa bàn huyện Tân Kỳ. Trong số đó, nhiều người đã thành đạt là tiến sĩ, giám đốc, cán bộ… Hàng năm họ vẫn về thăm ông như thăm một người thân thiết ruột thịt. Với ông, giúp đỡ một người mẹ vượt cạn thành công để đón một công dân chào đời là niềm vui, niềm hạnh phúc mà ông nhận được.

Những vẫn thơ của một thời khói lửa

Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, ông đã thể hiện khả năng văn thơ của mình. Ông cũng vừa hoàn thành tập hồi kí. Ông kể, thời đang là chiến sỹ lái ca nô có lẽ là khoảng thời gian tâm hồn thơ của ông mãnh liệt nhất. Những lúc hoàn thành nhiệm vụ hay những đêm trăng sáng ông lại lấy sách bút ra cặm cụi viết, ghi chép. Khoảng thời gian trong quân ngũ (1965- 1975) ông đã viết tập "Nhật ký thơ" với gần 100 bài, nội dung ca ngợi Đảng, các đồng đội, và cả tình yêu thiên nhiên xen lẫn cả những bài thơ tình đã được đồng đội truyền tai nhau học thuộc. Những vần thơ tái hiện một thời khói lửa: Đẹp đẽ thay người chiến sỹ công binh/Cưỡi sóng vượt lên trọn thề với bến/Chắp cánh cho xe bay ra tiền tuyến/Có hề chi đêm trắng xông pha… “Trọn thề với bến”. Hay Mỹ oanh kích bến phà ác liệt/Giữa thời khắc tôi nhận ra cái chết/Khi Đảng cần không một phút nghĩ suy/Rẽ sóng phá bom mang chiến thắng diệu kỳ/ Đêm nay trên bến/Mỗi chuyến xe qua/Gửi ra tiền tuyến/Có máu tim ta “Nhật ký thơ”. Nhưng cũng có những vần thơ thấm đẫm hơi thở cuộc sống Anh nông dân/Đẩy biển lên rừng bán muối/Mồ hôi nước mắt/Chảy mặn miền quê/Người bán muối/Tháng năm/Lầm lũi/Đi về “Tiếng rao trưa”…

Ngày 7-5-2009, Đài truyền hình Việt Nam mời ông Lại Đăng Thiện giao lưu trong chuyên mục: "Thơ và nhân chứng đường Trường Sơn", lần đó tại trường quay Đài truyền hình ông đã đọc những bài thơ nói về người lính: Mảnh kim loại chìm vào máu thịt/Nhức nhối đau - Trái gió trở trời/Bốn mươi năm đã im trong tiếng bom rơi/Chiến tranh trong cơ thể còn chưa chấm dứt… Hiện nay ông đã có 4 tập thơ xuất bản chung với các tác giả. Năm 2011, ông cho xuất bản tập thơ "Cung trầm" của riêng mình.

Ngoài làm thơ, ông còn thú vui là chăm sóc vườn cây cảnh. Đến nay khu vườn của ông đã có nhiều loại cây cảnh, trong đó có cây rất giá trị. Nhiều người đã tìm ông để mua nhưng ông vẫn không bán với lý do thật đơn giản: Làm thơ và chăm sóc cây cảnh đã trở thành món ăn tinh thần, là niềm vui, niềm hạnh phúc của ông.

Trong kháng chiến chống Mỹ, Tiểu đoàn 27, Lữ đoàn Công binh 414, Quân khu 4, có nhiệm vụ đảm bảo mạch máu giao thông Bắc - Nam ở các vị trí đánh phá ác liệt của địch, đặc biệt là cầu, phà, bến sông trọng điểm. Nhiều cảm tử quân đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Với thành tích xuất sắc của mình, năm 1973, đơn vị được phong danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và rất nhiều phần thưởng cao quý khác. Đến nay, ông Lại Đăng Thiện đã tặng Bảo tàng Quân khu 4 nhiều kỷ vật quý: Bức ảnh chụp ông trong khoang lái ca nô năm 1968, phao cứu sinh sử dụng trong khi làm nhiệm vụ; hai cuốn “Đường Trường Sơn - con đường khát vọng” và “Nhật ký thơ 1965-1975”; Giấy khen, Giấy chứng nhận; các bài báo về những năm chiến tranh...

Lê Quyết