Cộng đồng người Việt tại Ba Lan chủ yếu hình thành từ những năm 90s của thế kỉ trước và dần phát triển thành một cộng đồng lớn mạnh về số lượng cũng như chất lượng.
Làng Việt kiều.
Những người Việt Nam tới Ba Lan với hai bàn tay trắng, nhiều người không biết tiếng bản địa, nhưng với sự cần cù và năng động họ đã dần gây dựng được một lưng vốn khá khá và nhiều người trong số đó trở về thành những nhà đầu tư tại Việt Nam.
Theo thông kê mới đây, Việt kiều Đông Âu nằm trong nhóm những đại gia khủng nhất Việt Nam.
Sự chuyển đổi chế độ ở Đông Âu đã giúp họ cơ hội làm giầu nhanh chóng. Bên cạnh đó là kinh nghiệm và tầm nhìn đi trước một bước so với các doanh nhân trong nước. Có lẽ đó là bí quyết của sự thành công.
Việt kiều tại Ba Lan không có ai nằm trong danh sách ‘khủng’ mà báo chí đã công bố, nhưng họ đã có những đầu tư đáng kể trên nhiều lĩnh vực khác nhau, góp phần vào việc tăng trưởng kinh tế của đất nước.
Vài hoạt động tiêu biểu
Đầu tư của những người Việt trở về từ Ba Lan có thể nói rất đa dạng, phong phú, tùy theo mối quan hệ, túi tiền, khả năng và vị thế của mỗi người. Người nhiều vốn nhắm vào lĩnh vực ngân hàng, dự án bất động sản lớn hay xây dựng những nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng, cửa kính; người ít vốn hơn có những xưởng sản xuất nhỏ, khách sạn mini hay dây chuyền sản xuất bia tươi mang thương hiệu đông Âu.v.v. Để chi tiết về những hoạt động này, phải có nhiều thời gian, với nhiều bài báo. Ở đây, chỉ xin điểm qua một số đầu tư tiêu biểu.
Lĩnh vực tài chính phải kể tới Ngân hàng cổ phần Thương mại VPBank được thành lập từ năm 1994 bởi nhóm doanh nhân Việt kiều Ba Lan. Ở thời kỳ hưng thịnh, Ngân hàng này đã có vài ngàn nhân viên với khoảng 150 chi nhánh giao dịch trong khắp cả nước. Nhiều Việt kiều thành đạt ở Ba Lan từng góp vốn vào ngân hàng này.
Ông Lê Đắc Sơn- cựu nghiên cứu sinh tại Ba Lan- từng giữ cương vị Tổng giám đốc VPBank trong nhiều năm cũng là người đầu tư cùng lúc vào nhiều lĩnh vực khác, trong đó có đại học tư nhân Đại Nam. Đại Nam ra đời năm 2007 với sự chung tay của nhiều doanh nhân trở về từ Ba Lan. Họ vừa là thành viên hội đồng quản trị, vừa là giảng viên với học hàm tiến sĩ, thạc sĩ. Tọa lạc tại quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, mặc dù vẫn trong giai đoạn hoàn thiện cơ sở vật chất nhưng Đại Nam đã và đang đào tạo hàng ngàn sinh viên với nhiều chuyên ngành khác nhau và có tham vọng hướng tới đào tạo trên đại học.
Trong lĩnh vực bất động sản, đáng kể là những dự án như “Làng Việt Kiều châu Âu” hay “Vườn Cam VinPol”. Làng Việt Kiều được ‘thai nghén’ từ đầu những năm 2000s bởi 3 anh em Trường, Sơn, Quân với tập đoàn TSQ của họ. Đây là dự án án ngữ ngay cửa ngõ Tây Bắc của thủ đô, mà một trong những yếu tố góp phần vào sự thành công của nó là việc sáp nhập Hà Tây vào Hà Nội. Có những nhận định cho rằng, chủ đầu tư là những người ‘tay không bắt giặc’. Vốn liếng ban đầu không lớn, nhưng là những công dân gốc Hà Tây, nhiều quan hệ với giới chức, họ đã thành công trong việc huy động vốn trong trào lưu chung về đầu tư bất động sản của kiều bào Ba Lan. Hiện hơn 500 căn biệt thự ở Làng Việt Kiều đã có chủ, nhưng thực tế mới chừng 1/4 trong số đó có người ở, do chủ nhân của chúng đang ở nước ngoài, hoặc sở hữu cùng lúc nhiều căn hộ trong cùng dự án này.
Dự án An Khánh
Ngoài khu biệt thự mang dáng dấp châu Âu, tập đoàn TSQ đã xây dựng 2 tòa tháp văn phòng và nhà ở. Những đầu tư này đã bán được hầu hết trước khi bất động sản rơi vào giai đoạn trầm lắng. Hiện họ đang thử nghiệm trên nhiều lĩnh vực khác, trong đó có sản xuất vật liệu xây dựng.
Không may mắn như “Làng Việt Kiều châu Âu”, dự án An Khánh có cái tên “Vườn Cam” hay còn gọi là “Orange Garden” đang ở trong giai đoạn “đắp chiếu” dù chủ đầu tư đã bỏ vào đó cả núi tiền. Khởi công năm 2007 trên diện tích gần 50ha với dự định hoàn thành vào quý 4 năm 2013, nhưng cho tới nay “Vườn Cam” mới chỉ hoàn tất được quy hoạch cảnh quan, đường xá nội bô. Doanh nhân họ Đỗ, một trong những người có cổ phần kha khá ở đây cho biết, hiện dự án đang chờ xét duyệt quy hoạch phân khu chi tiết cũng như việc hoàn thiện các tuyến đường giao thông theo kế hoạch của thành phố. Hiện “Vườn Cam” bị cách biệt với các khu vực xung quanh và cách khá xa quốc lộ chính khiến cho sự hấp dẫn của nó giảm đi rất nhiều.
Vẫn theo nhà đầu tư này, hơn nửa trong số 630 căn biệt thự (trên giấy) ở đây đã có chủ nhân. Để sở hữu một suất đất 360m2 của dự án, người ta phải bỏ vào đó chừng 5 tỉ đồng. Nhưng với sự đóng băng của bất động sản hiện nay, khi nào người mua mới nhận được nhà vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ mà không ai, kể cả chủ dự án, có thể trả lời.
Bên cạnh những dự án lớn, cần nhiều sự hùn hạp của cổ đông, rất nhiều Việt kiều Ba Lan đầu tư theo kiểu cá nhân, gia đình. Mô hình mà họ lựa chọn thường là các khách sạn, nhà nghỉ, xưởng sản xuất nhỏ, nhà hàng, văn phòng cho thuê…
Về hẳn Việt Nam từ vài năm trước, soái Đ, người từng vang bóng Đông Âu một thời, giờ làm chủ một cao ốc văn phòng 14 tầng ở vị trí đắc địa ngay gần Vincom. Tiền cho thuê, nghe nói, cỡ 200 ngàn đô la/ năm, thoải mái để ông dong chơi du lịch và đánh golf.
Trên chiếc xe trị giá gần 3 tỉ mới mua, Khánh kể về quá trình hội nhập trở lại của anh sau khi quyết định trở về. Hiện Khánh đã dừng mọi sự đầu tư lớn sau vài lần mà anh gọi là ‘rắc thính’ không thành công. Trong lúc chờ đợi sự khởi sắc của thị trường, Khánh sống khá vương giả nhờ mấy căn nhà cho thuê.
Biết ơn Ba Lan
Có một điều giống nhau giữa các doanh nhân là họ không quên Ba Lan, mảnh đất lành đã giúp họ ‘nên người’. Khu làng Việt Kiều trông giống như nhiều khu dân cư khác ở thủ đô Warsaw với các nhà liền kề và song sinh. Trong nhiều ngôi nhà là các vật dụng quen thuộc mà chủ nhân của chúng đem theo về từ đất nước Chopin và câu chuyện của họ cứ chốc chốc lại quay về với Ba Lan.
Doanh nhân Nguyễn K., người từng hơn chục năm vật lộn với thương trường Ba Lan giờ sở hữu 2 biệt thự ở làng Việt Kiều đã cho trồng trước cửa 1 cây Magnolia đem theo từ Ba Lan. Ở vị trí trang trọng tại phòng khách, K cho đắp nổi chiếc bản đồ Ba Lan cỡ lớn. “Mình luôn biết ơn đất nước Ba Lan và muốn nhắc nhở vợ con đừng quên những tháng năm bên đó”- anh chia sẻ.
Nhưng mang đậm bản sắc Ba Lan hơn cả phải kể tới dự án “Vườn Cam- VinaPol”. Ngay cái tên ghép của nó đã cho thấy sự gắn kết của những người chủ đầu tư với đất nước Ba Lan. Chưa có ngôi nhà nào được mọc lên ở đây, nhưng cảnh quan của 50ha dễ làm người ta gợi nhớ tới công viên Lazienki. Dự án do công ty Archipel của Cộng hòa Pháp thiết kế. Chủ đầu tư cho hay, “riêng tiền thiết kế đã hàng triệu đô rồi”. Án ngữ ngay nơi cổng chính là bức tượng Chopin được mô phỏng theo nguyên tác ở công viên Lazienki. Sông suối ở đây cũng từa tựa như trong công viên nổi tiếng này. “Cá chép rất nhiều và to, giống như ở công viên Chopin ấy”- doanh nhân họ Đỗ vui vẻ giới thiệu.
Được biết, việc sử dụng bức tượng Chopin có xin phép về bản quyền và ngày khai trương khu dự án, thứ trưởng bộ Văn Hóa Ba Lan và đại diện cơ quan Ngoại giao Ba Lan đã tới dự.
Đầu tư kiểu ‘chân trong chân ngoài’
Môi trường đầu tư ở Việt Nam trong những năm qua đã cởi mở hơn rất nhiều. Những nhà đầu tư Việt kiều có ưu thế hơn các nhà đầu tư ngoại quốc là họ hiểu phong tục tập quán, văn hóa của Việt Nam.Và đặc biệt, họ biết luồn lách, biết giao tiếp (trong nháy nháy) với giới quan chức Việt Nam. Nên, không có gì quá ngạc nhiên về sự thành công của họ dù vốn liếng không thể so bì với các đại tư bản nước ngoài.
Nhưng không phải ai cũng có thể trở về hay sẵn sàng trở về để thành nhà đầu tư ở Việt Nam. Nhiều người chưa muốn từ bỏ khoản lợi nhuận tại Ba Lan, hay con cái đang ‘tị nạn giáo dục’ trong môi trường lành mạnh ở nước ngoài, hoặc bản thân còn lưu luyến với đất nước đã gắn bó (hàng) chục năm trời. Mô hình mà họ lựa chọn là đầu tư từ xa, theo kiểu ‘chân trong chân ngoài’.
Có một vài thứ cho thuê ở Việt Nam vừa để giữ tiền, vừa để kiếm lời là sự lựa chọn của nhiều người.
Vợ chồng Xuân vẫn buôn bán hàng ngày tại Ba Lan. Nhưng họ thay nhau chạy đi, chạy về Việt Nam. Mới đây, khách sạn mini thứ 2 của họ vừa khai trương phía bên kia sông Hồng. Khách sạn 3 sao, 40 phòng với nội thất khá tươm tất thiết kế theo phong cách châu Âu.
Chị Hoa mở một vài cửa hàng bán buôn ngay trên khu phố cổ. Cũng vẫn là những thứ hàng vải (được nhập về từ Trung Quốc) mà gia đình chị đã kinh doanh nhiều năm tại Ba Lan. Chị cho con trai về Việt Nam quản lý còn vợ chồng chị vẫn trụ lại Ba Lan.
Chị Hằng, một người đánh hàng Việt Nam khá nổi tiếng ở Ba Lan những năm trước giờ mở xưởng sản xuất và gửi hàng sang cho con cháu hay bạn bè có nhu cầu. Xưởng của chị làm không hết việc và thường phải san lại đơn hàng cho một số xưởng bạn. Tuy công việc làm ăn đang theo chiều thuận, nhưng chị cho biết, không chắc có sống hẳn ở Việt Nam được. “Con cái đặt đâu, cha mẹ ngồi đó, vài năm nữa các con không về, thì tôi sẽ bán xưởng quay sang bên đó”- chị tâm sự.
Nhiều Việt kiều Ba Lan cho rằng, kiếm tiền ở nước ngoài rồi đầu tư ở Việt Nam là một công thức hoàn hảo, giúp họ ‘nhân tiền’ một cách nhanh chóng. Nhưng không phải ai cũng thành công. Người Việt thường ‘tốt khoe ra, xấu xa đậy lại’, có những người đã ‘ôm đầu máu’quay sang làm lại từ đầu. Họ trở về ồn ào và quay sang lặng lẽ.
Nguồn: Mạc Việt Hồng/ĐCV
Việt kiều Ba Lan đầu tư gì ở Việt Nam?
