Tên lửa Tomahawk và lịch sử tham chiến

Hơn 1.500 tên lửa được phóng đi, 11 năm kinh nghiệm trận mạc trên 3 châu lục khác nhau, Tomahawk xứng đáng là tên lửa hành trình số 1 thế giới hiện nay.

Tên lửa hành trình hiện đại tiên phong

Sự phát triển của BGM-109 Tomahawk được khởi xướng từ những năm 1980, cùng thời với sự phát triển của tên lửa hành trình Kh-55 của Liên Xô , không biết ai sao chép của ai nhưng hình dáng bên ngoài và vai trò gần như tương đương nhau.

So với Kh-55, Tomahawk có nhiều thế mạnh hơn. Sau khi Liên Xô tan rã, Tomahawk nhanh chóng chiếm ngôi vị độc tôn trong kho tên lửa hành trình của thế giới.

Tên lửa này hội tụ nhiều công nghệ đỉnh cao của thế giới trong việc dẫn đường, chỉ thị và tấn công mục tiêu. Hệ thống dẫn đường của Tomahawk có thể coi là một chuẩn mực đối với tên lửa hành trình hiện đại. Rất nhiều quốc gia đã và đang cố gắng để phát triển hệ thống dẫn đường tương tự như của tên lửa Tomahawk.

Cơ chế dẫn đường của Tomahawk rất phức tạp và phối hợp nhiều công nghệ dẫn đường khác nhau, các hệ thống này bổ sung cho nhau nhằm tăng độ chính xác khi tác chiến.

Sau khi rời ống phóng, tên lửa sẽ được dẫn hướng theo chế độ quán tính. Sau khi tiến vào bờ biển, tên lửa sẽ được dẫn đường bằng chế độ TERCOM (kiểu men theo địa hình).

Đối với chế độ dẫn đường này, bản đồ khu vực mục tiêu phải được nạp sẵn trong bộ nhớ của tên lửa, radar khẩu độ tổng hợp trên tên lửa sẽ lập bản đồ khu vực mà tên lửa bay qua, sau đó, so sánh với bản đồ được lưu trong bộ nhớ để hiệu chỉnh đường bay.

Minh họa cơ chế dẫn đường TERCOM và DSMAC của tên lửa Tomahawk Ảnh: FAS

Khi đến gần mục tiêu tên lửa sẽ sử dụng hệ thống dẫn đường kiểu DSMAC (phù hợp tương quan cảnh trí khu vực kỹ thuật số). Nói một cách dễ hiểu là một loạt các hình ảnh về khu vực mục tiêu sẽ được chụp bằng máy bay giám sát.

Những hình ảnh này sẽ chuyển cho tên lửa để so sánh với hình ảnh do camera của tên lửa chụp, một kiểu ứng dụng tìm kiếm tương phản, kết quả việc so sánh 2 hình ảnh sẽ làm căn cứ để dẫn đường cho tên lửa tấn công mục tiêu.

Kiểu dẫn đường pha cuối khác của tên lửa Tomahawk là sử dụng hệ thống định vị toàn cầu GPS. Tên lửa hoàn toàn có thể tấn công mục tiêu mà không cần dựa vào TERCOM hay DSMAC. Tuy nhiên, trên thực tế, tên lửa sẽ kết hợp ít nhất 3 kiểu dẫn đường khác nhau để tấn công mục tiêu.

Một điểm mạnh khác của tên lửa Tomahawk là nó có thể cập nhật thông tin về mục tiêu từ nhiều phương tiện giám sát khác nhau (từ máy bay, UAV, vệ tinh, bộ binh, xe tăng, tàu chiến…) Điều này là biểu hiện thực tế của học thuyết “mạng lưới trung tâm chiến tranh”, một ứng dụng công nghệ thông tin trong tác chiến được Mỹ khởi xướng vào thập niên 1990.

Có độ cao hành trình rất thấp, cùng với thân hình nhỏ gọn nên tên lửa rất khó bị phát hiện bởi các radar mặt đất. Ngoài ra, việc phát hiện tên lửa bằng các biện pháp dò tìm hồng ngoại cũng rất khó khăn. Tên lửa có tốc độ cận âm cùng với động cơ phản lực cánh quạt chạy rất êm nên độ bộc lộ bức xạ hồng ngoại không cao.

Tầm bắn của tên lửa từ 1.300-2.500km tùy biến thể, sai số vòng tròn bán kính (CEP) khoảng 3-5m (Kh-55 từ 6-9m).

Vì những lẽ trên, Tomahawk trở thành chuẩn mực cho vũ khí tấn công công nghệ cao và là đòn đánh phủ đầu lợi hại trong việc chế áp lực lượng phòng không không quân đối phương.

Lịch sử tham chiến

Không một loại tên lửa hành trình nào có bề dày thành tích ấn tượng như Tomahawk. Khoảng 1.562 tên lửa đã được phóng đi trong các cuộc chiến (chưa kể các lần phóng thử nghiệm hay tập trận khác). Khó có tên lửa hành trình nào trên thế giới được Tomahawk, tung hoành từ Trung Đông, Trung Á rồi Đông Âu.

Lần đầu tiên Tomahawk tham chiến là trong Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất (1991). Trong chiến dịch Bão táp sa mạc, 297 tên lửa đã được sử dụng. Trong đó, 282 tên lửa phóng thành công, 9 tên lửa bị "xịt" không thể rời ống phóng, 6 tên lửa bị rơi xuống nước ngay sau khi rời ống phóng.

Tên lửa Tomahawk được phóng đi từ tàu khu trục USS- Preble(DDG-88) lớp Arleigh Burke.

Trong số 282 tên lửa phóng thành công ít nhất 2 tên lửa (có nguồn nói 6) bị bắn hạ bởi lực lượng phòng không Iraq.

Ngày 26/03/1993, 23 tên lửa Tomahawk đã được sử dụng để tấn công Cơ quan tình báo Iraq .

Ngày 10/09/1995, 13 tên lửa đã được phóng đi từ bờ biển Adriatic nhắm vào một tháp chuyển tiếp vô tuyến điện của mạng lưới phòng không Bosnia trong chiến dịch Deliberate.

Ngày 3/09/1996, khoảng 44 quả UGM-109 được phóng từ tàu ngầm tấn công mục tiêu phòng không ở miền Nam Iraq.

Ngày 20/08/1998, khoảng 75 tên lửa đã được phóng đi tấn công 2 khu vực riêng biệt ở Afghanistan và Sudan nhằm trả đũa vụ đánh bom đại sứ quán Mỹ của al Qaeda.

Mùa xuân năm 1999, khoảng 218 tên lửa Tomahawk đã được phóng đi trong chiến dịch ném bom Nam Tư.

Tháng 10/2001, hơn 50 tên lửa đã được phóng đi tấn công vào các mục tiêu ở Afghanistan trong những giờ đầu của chiến dịch Tự do bền vững.

Trong chiến tranh Iraq năm 2003 ghi nhận số lượng kỷ lục tên lửa Tomahawk được sử dụng trong một cuộc chiến. Hơn 725 đã được phóng đi tấn công các mục tiêu trên khắp Iraq.

Trong tháng 7/2009 ít nhất 2 tên lửa Tomahawk đã được phóng đi tấn công mục tiêu ở Yemen. Tổ chức Ân xá quốc tế cho biết 55 người đã thiệt mạng trong vụ tấn công.

Lần sử dụng Tomahawk nhiều nhất gần đây là trong chiến dịch Bình minh Odyssey chống lại Libya tháng 03/2011, ít nhất 124 tên lửa Tomahawk đã được sử dụng, số tên lửa này đã góp phần quan trọng trong việc nhanh chóng “hạ gục” mạng lưới phòng không Libya.

Tỷ lệ tiêu diệt mục tiêu của tên lửa trong thực chiến hơn 90% một con số mơ ước đối với bất kỳ loại tên lửa hành trình nào.

Những hạn chế

Nếu nhìn vào thông số kỹ thuật và lịch sử tham chiến, Tomahawk quả là tên lửa hoàn hảo. Tuy nhiên, giống như bao vũ khí khác dù hiện đại đến mấy cũng sẽ có điểm yếu để khai thác. Tomahawk cũng không tránh khỏi điều này.

Điểm yếu căn bản của Tomahawk nằm ở cơ chế dẫn đường dù đây là khâu quan trọng nhất quyết định chất lượng tên lửa.

Đối với cơ chế dẫn đường TERCOM bản đồ khu vực mục tiêu bắt buộc phải được nạp vào tên lửa. Do đó, tên lửa gặp nhiều khó khăn khi hoạt động ở những khu vực địa lý phức tạp nhiều đồi núi nơi mà những hình ảnh từ vệ tinh có chất lượng không cao.

Cơ chế dẫn đường của tên lửa rất phức tạp và đó cũng chính là điểm yếu của tên lửa.

Trong những lần tấn công vào Afghanistan, nơi có địa hình phức tạp đã bộc lộ điểm yếu của Tomahawk. Tên lửa gặp khó khăn trong việc tiếp cận các mục tiêu bên trong các khu vực rừng núi.

Cơ chế dẫn đường DSMAC đòi hỏi tên lửa phải có bộ nhớ đủ lớn để cập nhật nhiều hình ảnh, ngoài ra cần có hệ thống liên kết dữ liệu băng thông rộng để cập nhật ảnh mục tiêu trong thời gian thực.

Việc truyền và nhận hình ảnh có độ trễ nhất định từ 1-2 giây. Ngoài ra, điều kiện thời tiết bất lợi có thể ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng hình ảnh và tốc độ truyền dữ liệu.

DSMAC thường bị chậm và chưa thực sự hiệu quả. Nó dễ bị đánh lừa bởi các biện pháp ngụy trang. Phương pháp này vẫn chưa được ứng dụng trong thực chiến do sự phức tạp của nó.

Đối với khả năng dẫn đường bằng tín hiệu GPS, ưu điểm là chi phí thấp và khá hiệu quả, nhưng thật không may việc phụ thuộc vào tín hiệu vệ tinh khiến tên lửa dễ bị tổn thương. Tín hiệu dễ bị gây nhiễu khiến tên lửa lạc mục tiêu.

Trong chiến tranh Iraq có nhiều tên lửa Tomahawk đã bị gây nhiễu. Theo một số nguồn tin, một lượng không nhỏ đã bay lạc sang tận Afghanistan và không phát nổ. Những tên lửa này đã được Trung Quốc săn lùng ráo riết để nghiên cứu công nghệ.

Bên cạnh đó, các quốc gia mà Tomahawk đã tham chiến hầu hết là các quốc gia không có lực lượng phòng không mặt đất tiên tiến. Iraq, Libya tuy có lực lượng phòng không đồ sộ nhưng đều lạc hậu không có các trang thiết bị hiện đại đáp ứng cho chiến tranh công nghệ cao.

Tại Iraq, Libya, Tomahawk phát huy tối đa năng lực ngoài còn do yếu tố địa lý. Địa hình sa mạc đã giúp Tomahawk hoành hành nhờ khả năng quan sát không bị hạn chế (lợi thế này không phát huy trên chiến trường Afghanistan).

Liệu Tomahawk có thể phát huy tối đa tác dụng khi tấn công vào các quốc gia có lực lượng phòng không mặt đất hiện đại hay không vẫn là ẩn số. Dù sao, kinh nghiệm trận mạc dày dạn đã giúp cho tên lửa khắc phục dần các điểm yếu điều mà các tên lửa hành trình khác không thể có được.

Quốc Việt
theo đv

thanks.

tên nầy mà bay vô ba đình thì quá đã

Hán Cộng sợ chưa.?