Ca sĩ gạo cội Khánh Ly đă tâm sự với báo VN những công việc lúc buồn, cô độc nhưng không cô đơn. 2016 là năm khá bận rộn với nữ hoàng chân đất. Cùng vietbf.com khám phá thêm.
Tôi tự hào được cất tiếng khóc trên quê hương Việt Nam
Tôi là người Việt Nam, được cất tiếng khóc, tiếng nói và tiếng hát từ quê hương Việt Nam. Tôi tự hào về điều đó. Tôi yêu những ca khúc da vàng của ông Trịnh Công Sơn và mọi người đón nhận tôi từ chính những ca khúc ấy.
Tôi luôn ước được yêu thương, được ôm ấp, được sẻ chia với đồng loại của tôi. Tôi chưa từng xa quê hương dù chỉ một phút giây. Tôi nói tiếng Việt và cả đời hát tiếng Việt, hát cho người Việt Nam của tôi dù bất cứ nơi đâu. Tôi chọn đó là lẽ sống.
Khánh Ly và Trịnh Công Sơn. Ảnh: T.L
Hơn nửa thế kỷ, tôi là người kể chuyện rong, tôi không chỉ hát mà tôi c̣n nắm chặt bàn tay, nối ṿng bàn tay, được cúi xuống thật gần, thật thấp hơn nữa với người bất hạnh. Tôi t́m thấy hạnh phúc từ những bàn tay ấm ấy của trẻ thơ, của người già run rẩy. Tôi được thấy ḿnh đang được đi trên con đường thật của chính ḿnh.
Khi cúi xuống, ḿnh sẽ nh́n thấy được những đời sống bất hạnh hơn ḿnh nhiều lắm. Nếu ḿnh đạp phải đinh, phải đá hay là chảy máu mắt chảy mồ hôi th́ đó cũng là điều đương nhiên để ḿnh sống c̣n với đời sống, để ḿnh giúp sức thêm nữa cho những cuộc sống không may.
Không ai có thể nói tôi suốt một đời là hạnh phúc, điều đó không thể biết được, v́ ngày hôm nay ḿnh đang sống nhưng ngày mai không ai nói trước, cái bất hạnh có thể rơi xuống bất cứ lúc nào và ko ai chờ đợi nó. Nhưng bây giờ, nếu ḿnh đưa bàn tay ra với những cuộc đời bất hạnh, biết đâu sau này ai đó đưa bàn tay ra đối với ḿnh.
Thế nhưng, giúp người không có nghĩa ḿnh đợi có người giúp ḿnh đâu. Việc ḿnh đă làm trong quá khứ, bây giờ ḿnh vẫn tiếp tục làm đi. Và trong tương lai ḿnh vẫn làm tiếp nữa.
Cái gánh nặng của đời sống nặng nề lắm! Nhưng lại chia đều cho mọi người, khi mọi người chung vai th́ cuộc đời sẽ bớt những tiếng than khóc và nhiều niềm vui hơn.
Cuộc đời sẽ bạc đăi ḿnh nhưng cũng tiếp tục cho ḿnh vui sống. Vậy nên, cuộc đời không phải nơi ta chạy trốn mà để ta sống. Vậy nên, không riêng ǵ Khánh Ly hay các nghệ sĩ như Kim Anh, Lệ Quyên hay Quang Thành thôi đâu, mà trong tương lai có rất nhiều nghệ sĩ sẽ đi con đường này, sẽ cúi xuống thật gần để nh́n thấy chính ḿnh.
Không ai chọn lựa được cách ḿnh sinh ra, hay từ chối việc ḿnh được sinh ra
Phúc âm buồn, đó là một bài khó hát và khó hiểu luôn. Khi tôi hát, tôi không hiểu ông Sơn muốn nói ǵ trong đó. Khi ấy, tôi tới nhà ông Sơn thấy bản nhạc ông để chỉ ghi chữ Phúc âm thôi, tôi hay tinh nghịch và ghi thêm chữ “buồn”. Ḿnh viết đại vào đó, không hỏi ông ấy và chẳng nghĩ ǵ cả. Rồi ḿnh thấy ông giữ chữ “buồn” đó. Chứ thực ra ông Sơn là người khó, ít khi nào ông để ai sửa đụng chạm đến bản nhạc của ông.
Khánh Ly tiết lộ ḿnh là người đă thêm chữ "buồn" vào ca khúc Phúc âm buồn của Trịnh Công Sơn. Ảnh: T.L.
Phúc âm có nghĩa nào đó là tin mừng, nhưng lại “tin buồn từ ngày mẹ cho mang nặng kiếp người”. Tôi không hiểu nữa, có khi nào là Phúc âm buồn không? Đúng là không ai chọn lựa được cách ḿnh sinh ra, hay từ chối việc ḿnh được sinh ra theo cách như thế nào. Hoặc, từ chối việc ḿnh buộc phải sinh ra trong một đất nước loạn lạc của cậu bé Syria 3 tuổi nằm trên biển, gây xót xa cho thế giới.
Khi nh́n thấy bức h́nh đó, tất nhiên không phải là chưa bao giờ ḿnh nh́n thấy h́nh ảnh những xác chết, ông Sơn nói với tôi: Ông từng chứng kiến nhiều kiểu chết khác nhau, ông đă ngồi 4 ngày trời và không ăn uống ǵ cả.
Nếu ai đă sống trong giai đoạn đó không ai quên cả, nhưng có điều: Nếu là số phận của con người, hay một đất nước th́ có những điều cũng phải trải qua như là hân hoan, vui buồn… nó như là sự vỡ ra để thay đổi, và ḿnh phải chịu thôi. Nếu nói ḿnh không nhớ th́ không đúng, nhưng nhớ để ḿnh tự nhủ ḿnh phải làm điều ǵ tốt hơn.
Tôi chưa làm được ǵ cho Việt Nam được tốt đẹp nhưng cũng không làm điều ǵ xấu, nhưng tôi phải làm một điều mà là người Việt Nam tôi sẽ không thấy bị xấu hổ, đó là tôi dạy cho con ḿnh, nói được điều ḿnh nghĩ và hiểu, đó là cách sống tử tế.
Không bao giờ tôi cảm thấy cô đơn nhưng có cô độc
- Có khi nào bà mơ một giấc mơ, nó kéo dài nhiều lần, khiến bà vẫn chưa hết suy nghĩ về nó?
- Ngay từ nhỏ, tôi chỉ mơ ước được yêu thương v́ mồ côi cha sớm, không được xinh đẹp như mong ước của mẹ. Tôi không phải con đầu, không phải con út. Lúc nào cũng nghĩ đến bố nên ghen với người đă thay cho bố nuôi ḿnh.
Măi đến sau này mới hiểu ḿnh đă sai. Giấc mơ được yêu thương là ước mơ duy nhất trong đời sống, v́ mọi người sống cho mọi người, sống với mọi người, oan khiên, chịu đựng, nhịn nhục, hy sinh chỉ v́ mong ước đó mà thôi.
- Giấc mơ thơ ấu ấy, nó có chi phối đời sống bà sau này, khiến bà luôn cảm thấy ḿnh cô đơn?
- Không bao giờ tôi cảm thấy cô đơn nhưng có cô độc, nhưng không v́ thế mà tôi tuyệt vọng. Chúa – Mẹ đă cho ḿnh quá nhiều! Cuộc đời và người đời không hề bạc đăi ḿnh. Chỉ đôi khi tôi thấy cô độc v́ khó có thể nói ra được, khó có thể t́m được người đọc được mơ ước của ḿnh. Nhưng tôi biết, sẽ không bao giờ t́m ra nên tôi măi măi hát.

Khánh Ly sắp tổ chức đêm nhạc Cúi xuống thật gần ở Hà Nội. Ảnh: TL.
- Có vẻ như bà là người muốn chôn giấu nhiều điều trong kư ức?
- Tôi không có ǵ bí mật. V́ như ông Trịnh Công Sơn đă nói: Một điều giấu kín trong tim con người là điều giấu kín thôi. Và tôi sống, thở và hát. Tất nhiên, những bài hát thay cho những lời ḿnh muốn nói, người nghe sẽ cảm nhận được và chia sẻ dẫu không nói ra. Tất cả vui, buồn, hạnh phúc hay bất hạnh đều gửi vào những bài hát. Sự im lặng đôi khi rất đáng quư! Có những điều nói ra mất hay, cái ǵ quư th́ ít, cái ǵ ít th́ quư.
- Bà có nghĩ, có những con người như một “cột mốc ghi dấu ấn lịch sử”, và bà với âm nhạc cũng là thế?
- Tôi không thể biết chính xác người nghe nghĩ ǵ khi nghe ḿnh hát. Bởi có nhiều người nói mà không nghĩ, có nhiều người nghĩ mà không nói. Tôi chỉ cảm nhận ḿnh hạnh phúc khi hát mà bây giờ người ta hay đùa nhau là “tự sướng” đó. Thú thật là rất sợ cái lúc không hát được nữa v́ chưa bao giờ tôi muốn rời sân khấu.
Tôi không phải là người tài giỏi, tôi chỉ là người may mắn nên tôi không hề lựa chọn bất cứ điều ǵ. Tôi không có quyền. Tôi chỉ hát, cứ hát. Ai cho ǵ tôi nhận lấy. Ai đặt đâu tôi ngồi đó. Cụ Nguyễn Du đă từng chẳng bảo: “Bắt phong trần phải trần/ Cho thanh cao mới được phần thanh cao” đó sao.
- Ai rồi cũng biến mất trong cuộc đời này, có người để lại dấu ấn với thời gian, nhưng cũng có người chỉ để lại được dấu ấn trên bờ cát. Bà nghĩ ḿnh thuộc về dấu ấn nào nào?
- Ai rồi cũng sẽ ra khỏi cuộc đời để lại được ǵ với thời gian hay trên cát không phải do ḿnh mà ở trong ḷng mọi người.
C̣n nói “sống là để chuẩn bị một cái chết cho ḿnh” th́ điều này không ổn với tôi. Tôi không bi quan dẫu trong bất cứ t́nh huống nào. Một hiền triết người Ấn có nói: “Mỗi ngày qua là ḿnh lại gần hơn cái huyệt mộ của ḿnh.” Điều này đúng nhưng để chuẩn bị cái chết cho ḿnh th́ tội nghiệp quá!
Nếu ai cũng nghĩ thế th́ tại sao phải chịu đựng khốn khổ trăm bề chỉ để chuẩn bị cái chết? Và con người và cả thế giới này sẽ ra sao, sẽ đi về đâu? Dẫu ǵ th́ sống cũng hơn chết và mọi người chỉ chết khi không thể nào không chết.
Lạc An (ghi)