Ngày 21/6/2025, trái với dự đoán của nhiều nhà quan sát chính trị, trái với các tuyên bố của Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã mở một cuộc không kích ồ ạt vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Đây là cuộc chiến đầu tiên trong lịch sử Israel mà Mỹ tham gia.
Cuộc tấn công Iran của Mỹ không những không đạt được mục tiêu mà còn tác động tiêu cực tới quá trình tìm ra giải pháp cho cuộc khủng hoảng hạt nhân Iran và có nguy cơ đẩy Trung Đông vào vòng xoáy bạo lực mới.
Ưu thế quân sự của Israel là không đủ để mang lại an ninh và hòa bình cho người dân Israel. Lần đầu tiên kể từ khi lập quốc năm 1948 đến nay cuộc chiến đã diễn ra bên trong lãnh thổ Israel, gây ra sự tàn phá và thiệt hại to lớn ngoài sức tưởng tượng. Người dân Israel thấy mình bị đe dọa ngay tại nhà riêng của mình ở Tel Aviv, Haifa và các thành phố khác của Israel.
"Búa tạ nửa đêm"
Trong cuộc tấn công vào 3 cơ sở hạt nhân gồm Fordow, Natanz và Esfahan, Mỹ đã huy động một lực lượng không quân hùng hậu chưa từng thấy.
Ngày 22/6/2025, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, Tướng Dan Keane cho biết nhiệm vụ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran tại Fordow, Natanz và Isfahan mang mật danh "Midnight Hammer - Búa tạ nửa đêm".
Tham gia chiến dịch này gồm 125 máy bay chiến đấu, trong đó có 7 máy bay ném bom B-2 thế hệ thứ tư và thứ năm xuất phát từ căn cứ không quân ở Missouri đến Iran. Hành trình kéo dài 18 giờ nên hàng chục máy bay tiếp nhiên liệu trên không đã tham gia, một tàu ngầm tên lửa dẫn đường và nhiều máy bay tình báo, giám sát và trinh sát đi kèm hộ tống.
Các máy bay ném bom tàng hình chiến lược của Mỹ B-2 đã ném 6 quả bom GBU-57 vào lối vào của các cơ sở này.
Fordow là cơ sở trọng yếu nhất, có ba lối vào và những đường hầm được xây dựng không theo đường thẳng dẫn trực tiếp đến lò phản ứng hạt nhân. Những lối vào này dẫn đến các đường hầm bên trong núi ở độ sâu hơn 90 mét được bao bọc bởi một bức tường bê tông cốt thép rất vững chắc, không loại bom nào có thể xuyên thủng được. Bom GBU-57 chỉ có thể xuyên thủng các hầm ngầm ở độ sâu nhất là 60 mét.
Ảnh vệ tinh cho thấy tổng quan về khu phức hợp ngầm Fordow, sau đợt tấn công của Mỹ ngày 22/6/2025. Ảnh: MAXAR TECHNOLOGIES/REUTERS
Các chuyên gia quân sự nói, cơ sở Fordow được xây dựng hết sức kiên cố, chỉ có thể bị phá hủy bằng vũ khí hạt nhân hoặc lực lượng bộ binh tiến vào thực hiện. Fordow không thể bị phá hủy bằng bom GBU-57 của Mỹ, trừ khi các quả bom này tấn công liên tiếp vào 1 vị trí do quả bom đầu tiên tạo ra.
Các quan chức Israel nói, cuộc tấn công của Mỹ và Israel đã làm chậm chương trình hạt nhân của Iran hơn một thập kỷ. Tuy nhiên, các quan chức cấp cao của Iran cho biết hầu hết uranium làm giàu 60% tại Fordow đã được chuyển đến một địa điểm an toàn khác trước cuộc tấn công của Mỹ. Các hình ảnh vệ tinh ghi nhận hoạt động nhộn nhịp của hàng chục xe tải gần địa điểm Fordow 2 ngày trước cuộc tấn công của Mỹ.
Các nhà quan sát chính trị cho rằng, các cơ quan tình báo Mỹ và Israel thừa biết uranium làm giàu ở Forrdow, Natanz và Esfahan đã được chuyển đi nơi khác từ lâu nên mới quyết định tấn công, nếu không sẽ gây ra thảm họa phóng xạ hạt nhân không chỉ đối với Iran mà còn đối với toàn bộ khu vực Trung Đông.
Sau cuộc ném bom của Mỹ, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) thông báo không phát hiện thấy mức độ phóng xạ nào tăng lên tại các cơ sở hạt nhân ở Iran, cũng như các nước xung quanh.
Như vậy có thể nói, mục đích của ông Trump ném bom Iran không phải để phá hủy các cơ sở hạt nhân Iran mà chủ yếu để phô diễn sức mạnh của Mỹ và biểu thị sự ủng hộ mạnh mẽ đối với đồng minh Israel. Không phải ngẫu nhiên, ông Trump đã thông báo trước cho phía Iran rằng Mỹ sẽ chỉ ném bom một lần và không tiếp tục nữa.
Tham vọng hạt nhân của Iran "chấm dứt"?
Trong khi các giới chính trị và truyền thông nhanh chóng nói về "sự chấm hết" tham vọng hạt nhân của Iran, thì các chuyên gia và nhà khoa học nổi tiếng lại có ý kiến khác.
Nhiều phương tiện truyền thông trên thế giới đăng các hình ảnh vệ tinh chỉ cho thấy thiệt hại trên mặt đất, nhưng không có xác nhận chắc chắn nào về các cơ sở ngầm sâu dưới đất bị phá hủy. Các cuộc tấn công có thể đã nhắm vào cơ sở hạ tầng trên mặt đất mà không gây ra sự phá hủy rộng rãi cho các cơ sở ngầm kiên cố. Không có bằng chứng kết luận nào về "sự phá hủy hoàn toàn" hoặc sự sụp đổ của cơ sở ngầm Fordow.
Các tuyên bố chính thức về mức độ thiệt hại do cuộc tấn công gây ra rất khác nhau. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố, các cuộc tấn công đã được tiến hành rất hiệu quả và "hoàn toàn mỹ mãn".
Ngược lại, một viên chức Iran từ Tỉnh Qom của Iran, nơi đặt cơ sở Fordow khẳng định cơ sở này bị thiệt hại, nhưng không nghiêm trọng. Tuyên bố này khiến việc đánh giá tình hình thực sự trở nên khó khăn hơn và đặt ra thêm nhiều câu hỏi về kết quả thực tế của cuộc tấn công.
IAEA xác nhận rằng không có rò rỉ phóng xạ nào được ghi nhận từ 3 cơ sở hạt nhân bị tấn công. Các chuyên gia uy tín cho rằng các cuộc tấn công chỉ có thể "làm chậm tiến độ chương trình hạt nhân của Iran", chứ không phá hủy được hoàn toàn. Cơ sở Fordow vẫn có khả năng phục hồi và tiếp tục hoạt động. Một nguồn tin chính thức của Israel thừa nhận rằng cuộc tấn công "làm chậm chương trình này tối đa từ hai đến ba năm".
Đáng chú ý tờ The Washington Post công bố ngày 17/6/2025, trước cuộc không kích, các chuyên gia quân sự cho rằng, xét về độ sâu địa chất của nó, cơ sở Fordow không thể bị phá hủy hoàn toàn ngay cả khi sử dụng bom phá boongke.
Chuyên gia hạt nhân David Alfright của Viện Khoa học và An ninh Quốc tế (ISIS) nói: "Chúng tôi không thấy sự phá hủy không thể khôi phục được tại Fordow. Các cơ sở ngầm dưới lòng đất vẫn hoạt động, Iran vẫn có một chiếc đồng hồ hạt nhân đang tích tắc một cách âm thầm".
"Kho tàng" không thể bị phá hủy bằng bom
Các chuyên gia khoa học chỉ ra rằng chương trình hạt nhân của Iran không chỉ là máy ly tâm hay các cơ sở làm giàu, mà là cả một kho kiến thức bao gồm hàng nghìn kỹ sư và nhà vật lý hạt nhân.
Cuộc tấn công của Mỹ đã làm hư hại các cơ sở vật chất và tiến độ kỹ thuật có thể bị chậm lại, nhưng chương trình hạt nhân của Iran không thể bị phá hủy, vì nó không chỉ là các toà nhà, các máy ly tâm, mà là kiến thức khoa học của con người.
Chuyên gia hạt nhân Matthew Boone của Trường Belfer thuộc Đại học Harvard khẳng định rằng "các cuộc tấn công quân sự có thể đẩy Iran đến kết luận rằng răn đe hạt nhân là cách duy nhất để tồn tại và có thể đẩy nhanh chứ không làm chậm dự án phát triển vũ khí của nước này".
Theo ông, logic ở đây rất đơn giản: Libya và Iraq không có vũ khí hạt nhân thì bị tấn công, trong khi Triều Tiên có, thì không bị đụng tới.
Một số nhà quan sát cho rằng cuộc tấn công của Israel và Mỹ có thể dẫn đến kết quả trái ngược, thúc đẩy Iran chuyển từ một chương trình hạt nhân "được giám sát" sang một chương trình bí mật thực chất hơn. Áp lực quân sự càng tăng, Iran sẽ càng chuyển từ logic đàm phán sang "sự im lặng hạt nhân".
Vấn đề hạt nhân Iran không thể giải quyết được bằng quân sự.
Mỹ và Iran cần sớm trở lại bàn đàm phán để tìm ra một giải pháp đảm bảo lợi ích của các bên liên quan. Đây là cách tốt nhất để triệt tiêu khả năng Iran sở hữu vũ khí hạt nhân và tránh được xung đột quân sự kéo dài.
Việc Tổng thống Trump rạng sáng 24/6/2025 tuyên bố ngừng bắn vĩnh viễn giữa Israel và Iran sau 12 ngày xung đột là một hướng đi đúng đắn. Một giải pháp cuối cùng phải đảm bảo quyền của Iran được phát triển chương trình hạt nhân với mục đích hoà bình, và được dỡ bỏ cấm vận.
VietBF@ Sưu tập
