Cho dù dự thảo mới của thỏa thuận khoáng sản giữa Ukraine và Mỹ đưa ra những những điều kiện khắc nghiệt, song Kiev dường như c̣n sợ một viễn cảnh khác hơn: đó là việc Mỹ có thể cắt đứt hoàn toàn viện trợ cho quân đội Ukraine.
Các cuộc đàm phán giữa Moscow và Washington về việc chấm dứt xung đột Ukraine mới chỉ bắt đầu, nhưng Kiev đă đồng ư đầu hàng. Nhưng không phải trước Nga. Mà là trước nhà tài trợ chính của ḿnh là nước Mỹ - Ria Novosti b́nh luận.
"Cơn ác mộng"
Cuộc tranh căi căng thẳng tại Nhà Trắng dường như sẽ khiến Ukraine phải trả giá đắt. Sau khi ông Zelensky bị mời khỏi dinh thự của Tổng thống Mỹ, các điều kiện của thỏa thuận khoáng sản vốn đă được thảo luận trong tháng qua, trở nên khắc nghiệt hơn đáng kể.
Gần đây, nghị sĩ đối lập của Quốc hội Ukraine, Yaroslav Zheleznyak, đă tiết lộ nội dung của thỏa thuận được đề xuất. "Đây là một cơn ác mộng" – ông nhận xét.
Theo ông Zheleznyak, thỏa thuận bao gồm việc thành lập một quỹ đặc biệt, trong đó:
- Quỹ này do 5 người điều hành bởi, trong đó 3 người là đại diện từ Washington, có quyền phủ quyết;
- Thỏa thuận bao gồm tất cả các tài nguyên khoáng sản của Ukraine – cả các mỏ mới và các mỏ đang khai thác;
- Việc khai thác sẽ do các công ty nhà nước và tư nhân đảm nhiệm;
- Doanh thu sẽ được quy đổi ngay sang ngoại tệ và chuyển ra nước ngoài. Nếu không thể chuyển đi, Kiev sẽ phải bồi thường;
- Đóng góp của Mỹ chính là khoản viện trợ đă được cung cấp từ năm 2022;
- Chỉ phía Mỹ có quyền thay đổi nội dung thỏa thuận sau khi kư kết;
- Washington có "quyền ưu tiên" đối với tất cả các dự án cơ sở hạ tầng mới. Việc bán tài nguyên cho nước thứ ba chỉ có thể được thực hiện với sự chấp thuận của Nhà Trắng;
- Thỏa thuận có hiệu lực vô thời hạn. Không có bất kỳ cam kết nào về đảm bảo an ninh cho chính quyền Kiev.
Nghị sĩ Zheleznyak rất phẫn nộ với đề xuất thỏa thuận khoáng sản này. Sau bài phát biểu của ông, phiên họp của Quốc hội Ukraine đă bị gián đoạn - các nghị sĩ đă chặn bục phát biểu.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tuyên bố rằng văn kiện này có thể được kư kết ngay trong tuần tới.
Mỹ liên tục thay đổi điều kiện
Ông Zheleznyak nhấn mạnh: Đây chỉ là dự thảo, thỏa thuận vẫn cần phải đàm phán và điều chỉnh.
Văn pḥng của ông Zelensky không phủ nhận bất kỳ điều ǵ. Chỉ có trợ lư tổng thống Mykhailo Podolyak nói với Reuters rằng các cuộc tham vấn với Mỹ vẫn đang tiếp tục ở cấp bộ.
Chính ông Zelensky cũng chỉ trích Mỹ v́ liên tục thay đổi điều kiện. "Chúng tôi đă đồng ư rằng trước tiên sẽ có một thỏa thuận khung, sau đó là thỏa thuận đầy đủ. Hiện tại, các nhóm đang làm việc về vấn đề này v́ Mỹ đang thay đổi quy tắc, đề xuất kư ngay thỏa thuận đầy đủ. Nhưng điều này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng" - ông nói trong một cuộc họp báo.
Tuy nhiên, ông cũng nói rơ: Ông không muốn Mỹ nghi ngờ. Ukraine không phản đối thỏa thuận khai thác khoáng sản v́ không muốn mất viện trợ quân sự và thông tin t́nh báo.
Chính quyền Trump thực sự đă nhiều lần thay đổi các điều kiện của thỏa thuận, và phiên bản hiện tại khác xa so với bản gốc mà truyền thông từng công bố. Vấn đề là càng về sau, t́nh h́nh đối với Kiev càng trở nên tồi tệ hơn. Mặc dù ngay từ đầu, cũng đă khó có thể tưởng tượng một thỏa thuận nào mang tính ràng buộc hơn thế này.
Sự leo thang gây sốc
Phản ứng của phương Tây đă khẳng định điều này.
"Tổng thống Donald Trump đang kề súng vào đầu Vladimir Zelensky, yêu cầu các khoản bồi thường khổng lồ và đ̣i quyền kiểm soát một nửa tài nguyên dầu mỏ, khí đốt, hydrocarbon của Ukraine, cũng như gần như toàn bộ kim loại và một phần lớn cơ sở hạ tầng của nước này" - tờ The Telegraph của Anh nhận định.
Tờ The Times của Anh cũng đề cập đến "sự leo thang gây sốc trong nỗ lực của chính quyền Trump nhằm giành quyền kiểm soát tài nguyên của Ukraine như một khoản thanh toán cho sự can thiệp vào xung đột".
Ở Ukraine, dự thảo thỏa thuận mới gây ra sự hoảng loạn.
Nghị sĩ Maryana Bezuhla nhấn mạnh rằng ư kiến trước đây của bà về bất kỳ thỏa thuận nào với Mỹ ngày càng trở nên đúng đắn hơn.
"Đừng mong chờ ǵ từ các cuộc đàm phán – chúng ta phải chấp nhận rằng Mỹ là kẻ thù và là đồng minh của Nga. Để không ai trong chính quyền Ukraine đồng ư đầu hàng. Bất kỳ chữ kư nào vào lúc này đều là một bước đi đến sự đầu hàng" - bà nói vài tuần trước.
Nghị sĩ Oleksandr Merezhko cũng cho rằng thỏa thuận hiện tại là không thể chấp nhận được. Ông thậm chí c̣n nghi ngờ rằng đó có thể là một tài liệu giả mạo.
Nhưng nh́n vào hành động của ông Zelensky, có lẽ nó không phải là giả.
Bất chấp những điều kiện khắc nghiệt được đưa ra, Kiev dường như c̣n sợ một viễn cảnh khác hơn: đó là việc Mỹ có thể cắt đứt hoàn toàn viện trợ cho quân đội Ukraine.
Lựa chọn duy nhất trong trường hợp đó là dựa vào châu Âu. Tuy nhiên, thay v́ 40 tỷ euro như đă hứa, EU chỉ phê duyệt 3,5 tỷ.
Dù vậy, Zelensky không có lựa chọn nào khác. Cũng không có bất kỳ đ̣n bẩy nào để gây sức ép lên Washington hay Brussels.
VietBF@ Sưu tập
