Nghệ sĩ Kiều Chinh là minh tinh duy nhất của Việt Nam thành công rực ở Hollywood. Năm 1969 và 1973, bà được phong là Ðệ nhất diễn viên Việt Nam tại Ðại hội Ðiện ảnh Á châu.
Trước năm 1975, Kiều Chinh, Thẩm Thúy Hằng, Thanh Nga và Kim Cương được xem là "tứ đại mỹ nhân" của đất Sài Gòn. Họ không chỉ rực rỡ về nhan sắc mà còn tỏa sáng về tài năng. Kiều Chinh là người đã ghi dấu ấn với hàng loạt vai diễn trong các phim điện ảnh và trở thành nữ diễn viên duy nhất Việt Nam được vinh danh tại Hollywood - mảnh đất nghệ thuật khắc nghiệt nhất thế giới.
Nghệ sĩ Kiều Chinh thời trẻ. Ảnh: FBNV
Nghệ sĩ Kiều Chinh sinh năm 1937 tại Hà Nội, là con út trong gia đình có 3 người con. Bố của bà là ông Nguyễn Cửu - một viên chức tài chính cao cấp trong chính phủ, mẹ là bà Nguyễn Thị An. Mẹ mất sớm nên từ nhỏ Kiều Chinh đã được bố chăm sóc rất kỹ. Ông thường xuyên đưa con gái đi xem xi-nê tại rạp Majestic (đại lộ Đồng Khánh, nay là phố Hàng Bài), rạp Philhamonique (nay là rạp rối nước phố Đinh Tiên Hoàng). Ông giảng giải cho công chúa nhỏ từ truyện phim đến các tài tử.
Năm 1954, cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp kết thúc bằng hiệp định Geneve, chị của bà theo chồng sang Pháp, anh trai bỏ nhà tham gia kháng chiến. Bố muốn đi tìm anh nên đã đẩy bà lên máy bay cùng lời dặn: "Con vào Nam trước, bố ở lại tìm anh rồi sẽ vào sau". Hai bố con Kiều Chinh không thể ngờ đó chính là lần cuối cùng họ được nhìn thấy nhau.
16 tuổi một thân một mình lặn lội vào đất Sài Gòn, Kiều Chinh được ông Nguyễn Đại Độ (bạn của cha giúp đỡ). Năm 17 tuổi, bà kết hôn với ông Nguyễn Năng Tế, con trai của ông Độ.
Năm 1957, đạo diễn Lê Dân và ông Bùi Diễm lên kế hoạch sản xuất phim Hồi chuông Thiên Mụ đã đến tận nhà để xin bố mẹ chồng cho phép Kiều Chinh được làm diễn viên chính, đóng vai một ni cô. Đây là bước ngoặt cuộc đời đưa bà đến với đỉnh cao danh vọng sau này.
Nghệ sĩ Kiều Chinh từng đóng phim với hàng loạt ngôi sao nổi tiếng thế giới. Ảnh: FBNV
Sau sự thành công của Hồi chuông Thiên Mụ, bà tiếp tục bứt phá với phim Mưa rừng, Ngàn năm mây bay, Người tình không chân dung, Chờ sáng, Chiếc bóng bên đường... Từ đây, bà chính thức trở thành ngôi sao sáng chói của điện ảnh Việt tại đất Sài Gòn trước năm 1975. Những bộ phim bà thủ vai chính được trình chiếu khắp các rạp lớn nhỏ từ Cần Thơ, Sài Gòn cho đến Huế.
Nhiều người cho rằng, Kiều Chinh sở hữu một gương mặt thánh thiện, thần thái sang trọng, quý phái hiếm có cùng cách nhập vai tự nhiên, sâu sắc và vốn tiếng Anh lưu loát nên luôn có lợi thế hơn các bạn diễn khi các đoàn phim nước ngoài cần diễn viên bản xứ.
Năm 1968, Kiều Chinh đóng phim Chuyện năm Dần (Year Of The Tiger) do Mỹ sản xuất với nam tài tử nổi tiếng Marshall Thompson cùng một số diễn viên khác như: Hoàng Vĩnh Lộc, Nguyễn Long, Năm Châu, Kiều Hạnh…
Năm 1971, vượt qua nhiều người đẹp điện ảnh của Ấn Độ, Kiều Chinh đã giành được vai công chúa Kamar Souria trong bộ phim Inside Out. Bạn diễn chính với Kiều Chinh là hai nam diễn viên nổi tiếng thời bấy giờ: Rod Perry (Mỹ) và Dev Anand (Ấn Độ). Ở đây, bà có thư ký riêng, có phụ việc và được nghỉ ngơi tại khách sạn Hoàng gia Ấn Độ tại Bombay. Vai diễn này đã từng được ca tụng như một hiện tượng giải trí tại Ấn Độ lúc bấy giờ vì người vào vai công chúa không phải là diễn viên bản xứ. Bà còn vinh dự được cắt băng khánh thành rạp The New Frontier Cinema tại Manila.
Nghệ sĩ Kiều Chinh trở thành nữ diễn viên duy nhất của Việt Nam thành công sáng lòa ở Hollywood. Ảnh: gettyimages
Chỉ tính riêng trước 1975, nghệ sĩ Kiều Chinh đã tham gia khoảng 22 bộ phim điện ảnh. Bên cạnh đó bà đã tham gia nhiều bộ phim của các nước như: Ấn Ðộ, Philippines, Thái Lan, Ðài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… Năm 1969 và năm 1973, Kiều Chinh được phong là Ðệ nhất diễn viên Việt Nam tại Ðại hội Ðiện ảnh Á châu.
Cuộc đời nhiều thăng trầm và biến động
Khi từ Canada sang định cư tại Mỹ, dù ở tuổi 38, nhưng Kiều Chinh quyết định đặt chân vào Hollywood. Bà bắt đầu từ cột mốc dưới số 0, vì xung quanh toàn gương mặt lừng danh. Từ những vai quần chúng cho đến có vài lời thoại, rồi những vai quan trọng, sự cố gắng của Kiều Chinh đã được nhiều nhà báo, nhà làm phim khâm phục, ca ngợi.
Nghệ sĩ Kiều Chinh vẫn quý phái và xinh đẹp dù đã bước qua tuổi 83. Ảnh: Thomas Dang Vu
Năm 1996, Viện Khoa học và Nghệ thuật truyền hình Mỹ (Academy of Television Arts & Sciences) trao giải Emmy cho phim tài liệu có tên Kieu Chinh: A Journey Home của đạo diễn Patrick Perez / KTTV. Đây là một trong vô số tác phẩm, bài báo, bài nghiên cứu… ca ngợi tinh thần vì nghệ thuật Kiều Chinh.
Năm 2003, tại Đại hội Điện ảnh Việt Nam Quốc tế (Vietnamese International Film Festival), Kiều Chinh được trao giải thưởng Thành tựu trọn đời (Lifetime Achievement Award). Cũng trong năm 2003, tại Liên hoan phim Phụ nữ (Women's Film Festival) ở Torino, Ý, Kiều Chinh được trao giải Diễn xuất Đặc biệt (Special Acting Award). Năm 2021, tại thành phố Los Angeles, bang California, Hoa Kỳ, nghệ sĩ Kiều Chinh lại vinh dự nhận giải thưởng Thành tựu trọn đời do BTC Liên hoan phim Thế giới Châu Á (AWFF) trao tặng.
Nếu tính cả phim điện ảnh và truyền hình, hơn 40 năm làm nghề trên đất Mỹ, nghệ sĩ Kiều Chinh đã đóng hơn 100 phim và chương trình truyền hình của Mỹ. Trong đó, có những bộ phim nổi tiếng như: The Letter, M.A.S.H, Welcome Home, Vietnam-Texas, What Cooking, Face... Với vai diễn trong phim "Joy Luck Club", bà lọt vào danh sách 50 diễn viên làm khán giả khóc nhiều nhất trong lịch sử điện ảnh.
Những năm tháng tuổi già, nghệ sĩ Kiều Chinh vẫn dành nhiều tình yêu cho điện ảnh, vẫn tỏa sáng hình ảnh một minh tinh duy nhất của Việt Nam. Ảnh: FBNV
Năm 1995, sau hơn 20 năm ở xứ người, Kiều Chinh trở về Việt Nam lần đầu tiên. Năm 2012, Kiều Chinh xuất hiện trong bộ phim Ngọc Viễn Đông của đạo diễn Cường Ngô. Bà đã lột tả thành công sự giằng xé, cô đơn của một nghệ sĩ sân khấu chìm vào im lặng và lãng quên khi ánh hào quang lùi xa.
Lúc đầu, bộ phim này được Cường Ngô thực hiện với mục đích vinh danh cuộc đời và sự nghiệp của nghệ sĩ Kiều Chinh. Tuy nhiên, với mong muốn "hướng sự vinh danh tới toàn bộ các nữ nghệ sĩ đã một đời say mê nghệ thuật", bà đã đề nghị vị đạo diễn này điều chỉnh lại nội dung của phim.
Năm 2014, nghệ sĩ Kiều Chinh lại về Việt Nam đóng phim Đoạt hồn của Hàm Trần, còn tại Mỹ thì vào vai Madge trong phim truyền hình NCIS: Los Angeles. Năm 2015, bà còn là đồng sản xuất Ride Thunder của Fred Koster, phim dựa trên cuốn sách cùng tên của Richard Botkin. Chính vì vậy, với nhiều người thì Kiều Chinh là minh tinh duy nhất của Việt Nam thành công ở mảnh đất Hollywood cực kỳ khắc nghiệt.
Ngoài điện ảnh, tài năng của Kiều Chinh còn được ghi nhận ở nhiều lĩnh vực khác. Bà được mời làm diễn giả chuyên nghiệp cho The Greater Talent Network, Inc - một tổ chức chuyên cung cấp những diễn giả nhà nghề cho các trường đại học và các tổ chức văn hóa trên toàn nước Mỹ.
Cho đến bây giờ, Kiều Chinh vẫn được nhắc đến như một trong những tuyệt sắc giai nhân của điện ảnh Việt Nam. Không như nhiều giai nhân xưa sau thời vàng son đã lựa chọn đời sống ẩn dật, Kiều Chinh vẫn rất năng động, đam mê với nghề nghiệp, cuộc sống. Có lẽ đây là một trong những bí quyết khiến bà giữ gìn được nét trẻ trung và diện mạo xứng với danh hiệu "Giai nhân Sài Gòn một thuở" và là nữ diễn viên duy nhất Việt Nam nổi bật tại Hollywood.
Mặc dù từng đứng ở đỉnh cao của danh vọng, hào quang lấp lánh quanh mình nhưng cuộc đời của nghệ sĩ Kiều Chinh cũng rất nhiều biến động. Dường như, để trở thành minh tinh duy nhất của Việt Nam được vinh danh ở Hollywood, nữ nghệ sĩ đã phải đánh đổi không biết bao nhiêu thứ, có cả ngọt bùi lẫn đắng cay. Trong đó, những ngày tháng mới đặt chân đến Canada (1975) có lẽ là những ngày tăm tối nhất.
Bà từng tâm sự: "Giai đoạn khó khăn, buồn nản nhất trong sự nghiệp và cuộc đời là sau biến cố 30/4/1975, mình như một cái cây bị nhổ bật rễ từ mảnh đất thân quen sang một vùng đất hoàn toàn xa lạ, khóc cười trong những vai diễn bằng tiếng nước người".
Cho đến tận bây giờ, danh tiếng của Kiều Chinh vẫn còn được thế giới ghi nhận. Bà trở thành "biểu tượng" của người Việt đầu tiên thành danh rực rỡ tại Hollywood.
Alison Leslie Gold - tác giả cuốn Nhật ký của Ann Frank, một người hết lòng mến mộ nhân phẩm, tài năng của Kiều Chinh từng nói rằng: "Kiều Chinh là một phụ nữ phi thường. Bà đã sống như năm đời sống. Kiều Chinh đã sống như một nhân chứng chua cay và từng trải qua cơn lốc thời cuộc mang nhiều tính tranh cãi nhất của thời đại chúng ta. Tôi xin ngả mũ chào Kiều Chinh, một phụ nữ có sắc đẹp cao quý của viện bảo tàng, một nghệ sĩ với tài năng hiếm có, và với tôi, Kiều Chinh là người bạn trung thực và cao quý".
VietBF@ sưu tập
