Mỹ, Qatar tuyên bố sử dụng tổ hợp phòng không Patriot để bắn hạ hầu hết tên lửa Iran, ngoại trừ một quả không được coi là mối đe dọa.
Thiếu tướng Shayeq Al Hajri, Phó tham mưu trưởng Tác chiến Liên quân Qatar, cho biết Iran tối 23/6 phóng 7 tên lửa về hướng Al Udeid, căn cứ đồn trú của Mỹ tại ngoại ô thành phố Doha. Tất cả đã bị bắn rơi trên Vịnh Ba Tư trước khi tiến vào không phận Qatar.
"Căn cứ Al Udeid ngay sau đó tiếp tục bị 12 tên lửa nhắm mục tiêu, 11 trong số này bị bắn hạ trên lãnh thổ Qatar, một quả rơi xuống Al Udeid", ông Hajri cho hay, song nhấn mạnh không có thương vong sau cuộc tấn công.
Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói Iran đã phóng 14 tên lửa chứ không phải 19, trong đó 13 quả bị đánh chặn và một tên lửa được "cho qua" do giới chức không coi nó là mối đe dọa. Ông cho biết cuộc tấn công không khiến công dân Mỹ hay Qatar nào thiệt mạng hoặc bị thương, đồng thời hầu như không gây ra thiệt hại.
Lãnh đạo Mỹ đánh giá đây là động thái phản ứng "rất yếu ớt" của Iran, thêm rằng Washington đã dự đoán trước và đối phó một cách hiệu quả.
Theo Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran, số tên lửa mà nước này phóng vào căn cứ Al Udeid tương đương số bom mà Mỹ đã thả vào các căn cứ hạt nhân của Iran trước đó, tức là 14 quả. Truyền thông Mỹ dẫn lời một quan chức quốc phòng giấu tên nói Iran đã khai hỏa tên lửa đạn đạo tầm trung và tầm ngắn trong cuộc tập kích.
Bộ tư lệnh Trung tâm (CENTCOM), đơn vị đặc trách hoạt động của lực lượng Mỹ tại Trung Đông, thông báo loạt tên lửa Iran đã bị các hệ thống phòng không Patriot trực chiến của Mỹ và Qatar đánh chặn.
Video do đài Al Mayadeen đăng cho thấy một quả đạn Patriot bay lên và phá hủy tên lửa đạn đạo Iran, cùng nhiều vụ nổ khác trên bầu trời Qatar. Trong hình ảnh đăng trên mạng xã hội X, mảnh vỡ của một tên lửa phòng không Patriot PAC-3 MSE đã rơi xuống mặt đất sau khi hoàn thành nhiệm vụ đánh chặn.
Truyền thông Mỹ dẫn lời các quan chức Iran giấu tên cho biết Tehran đã thông báo trước với Doha về đòn tập kích dể giảm thiểu thương vong. Nguyên nhân là Iran chỉ muốn tung đòn đáp trả mang tính biểu tượng với cuộc không kích của Mỹ vào cơ sở hạt nhân, đảm bảo hai bên có thể dễ dàng hạ nhiệt căng thẳng.
Patriot là hệ thống phòng không do Mỹ phát triển và biên chế từ năm 1981. Phiên bản PAC-2 sử dụng tên lửa đánh chặn có đầu đạn nổ mảnh, còn đạn của biến thể PAC-3 được trang bị công nghệ va chạm - tiêu diệt tiên tiến hơn để hạ mối de dọa bằng động năng. Radar của Patriot có tầm hoạt động khoảng 150 km.
Qatar hồi năm 2012 đạt thỏa thuận trị giá 9 tỷ USD để mua 11 tổ hợp Patriot từ Mỹ, trong đó có 44 bệ phóng, 246 tên lửa đánh chặn GEM-T và 768 đạn PAC-3. Chúng được đưa vào triển khai đầy đủ từ năm 2018.
Qatar hiện sở hữu biến thể nâng cấp PAC-3 MSE, loại được trang bị động cơ hai xung đẩy cũng như cải tiến về hệ thống dẫn đường, cánh lái và phần mềm, giúp tăng tầm bắn, trần bay và độ cơ động.
"PAC-3 MSE là tên lửa phòng không cực kỳ linh hoạt, có thể đối phó tên lửa siêu vượt âm, tên lửa đạn đạo và hành trình trong nhiều điều kiện tác chiến phức tạp", Chris Mang, phó chủ tịch bộ phận sản xuất tên lửa của Lockheed Martin, nói.
Ông Mang cho biết đạn PAC-3 MSE có độ chính xác rất cao và đủ khả năng hạ mục tiêu chỉ trong một lần phóng, trong khi các hệ thống đời cũ hơn thường phải khai hỏa hai lần.
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng cao trên toàn cầu, Lockheed Martin đã tăng sản lượng PAC-3 MSE lên khoảng 600 quả mỗi năm, cao hơn gấp đôi so với cách đây vài năm.
"Chúng tôi đang thảo luận với lục quân Mỹ về khả năng tiếp tục tăng sản lượng. Tôi nghĩ dây chuyền sản xuất sẽ được đẩy mạnh, song với mức độ nào thì chưa thể nói trước do đây là vũ khí rất phức tạp", quan chức của Lockheed Martin cho hay.
Hệ thống Patriot đã chứng minh được hiệu quả thực chiến tại Ukraine khi giúp Kiev đối phó nhiều loại vũ khí của Nga, như tên lửa siêu vượt âm Kinzhal hay tên lửa đạn đạo Iskander-M.
Hệ thống phòng không Patriot của Mỹ khai hỏa tại bang Alabama năm 2024. Ảnh: US Army
Dù vậy, giới chức Ukraine thừa nhận nỗ lực đánh chặn đang ngày càng trở nên khó khăn hơn khi Nga liên tục nâng cấp vũ khí và điều chỉnh chiến thuật, như trang bị mồi bẫy chuyên gây nhiễu và đánh lừa radar.
Ngoài Patriot, quân đội Qatar còn được trang bị hệ thống phòng không NASAMS 3, pháo phòng không Gepard và một số loại tên lửa vác vai như Stinger, FN-6 và Mistral, theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS).
Khi thăm căn cứ Al Udeid tháng trước, Tổng thống Trump thông báo Qatar đã ký thỏa thuận trị giá 42 tỷ USD để mua loạt khí tài của Mỹ, trong đó có Hệ thống Phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD).
Đây được đánh giá là một trong những hệ thống phòng không tốt nhất thế giới, có khả năng chặn tên lửa đạn đạo từ tầm ngắn tới tầm xa ở giai đoạn cuối, khi chúng lao xuống mục tiêu. Một hệ thống THAAD hoàn chỉnh gồm đài điều khiển, radar AN/TPY-2, các thiết bị kỹ thuật và 6 bệ phóng với tổng cộng 48 đạn sẵn sàng khai hỏa.
