Các sự cố gần đây về nhiễu động không khí trong vận chuyển hàng không làm nổi bật tầm quan trọng của việc tìm hiểu hiện tượng khó dự đoán này.
Hôm 21.5, chuyến bay SQ321 của hãng hàng không Singapore Airlines (SIA) đã gặp nhiễu loạn không khí nghiêm trọng khi đi vào không phận Thái Lan, khiến 1 người thiệt mạng và 7 người khác bị thương nặng. Tình trạng này cũng là nguyên nhân làm nhiều người bị thương trên chuyến bay số hiệu QF17 của Qatar Airways ngày 26.5.
Theo các nhà khí tượng học, hiện tượng "nhiễu loạn" được tạo ra khi các luồng không khí di chuyển với tốc độ mạnh va vào nhau. Một hiện tượng nhiễu động không khí nghiêm trọng có thể khiến ngay cả những phi công dày dạn kinh nghiệm nhất cũng phải lo lắng. Thông thường, hiện tượng này chỉ khiến máy bay rung lắc đôi chút. Tuy nhiên, trong trường hợp xấu nhất, nó có thể gây hư hỏng máy bay, thương tích con người.
Tiến sĩ Guido Carim Jr, người đứng đầu Trường Hàng không Griffith tại Đại học Griffith (Mỹ) cho biết nhiễu động dễ xảy ra nhất trên các ngọn núi cao, đại dương, đường xích đạo và khi đi vào các luồng phản lực.
Tuy nhiên, nhiễu động "trời trong" (CAT) thường do sự thay đổi hướng gió rất đột ngột có thể xảy ra ở bất cứ đâu và bất cứ lúc nào.
Tiến sĩ Carim, người đồng thời là cựu phi công, cho rằng các yếu tố cực kỳ phức tạp tương tác với nhau để tạo ra sự nhiễu động, như cháy rừng.
Công nghệ radar để phát hiện nhiễu động đang được cải thiện song hiện nay phi công vẫn không thể dự đoán hoàn toàn chính xác hiện tượng này sẽ xảy ra ở đâu và khi nào.
Độ ẩm và nhiệt độ cao có xu hướng làm cho nhiễu loạn mạnh hơn. Vì vậy, các đường bay như từ thủ đô London (Anh) đến New York (Mỹ) trong những tháng mùa hè có thể sẽ "gập ghềnh" hơn so với bay cùng tuyến vào tháng 12.
Thang dự báo nhiễu động của Turbli Thụy Điển sử dụng dữ liệu từ Cơ quan Khí quyển và đại dương quốc gia (NOAA) của Mỹ và Văn phòng Khí tượng Vương quốc Anh, đã điểm qua nhóm các đường bay hỗn loạn nhất thế giới năm 2023.
Đứng đầu là tuyến đường bay 1.905km kết nối 2 thành phố Santiago ở Chile với Santa Cruz ở Bolivia. Sau đó là Almaty (Kazakhstan) đến Bishkek (Kyrgyzstan), Lan Châu đến Thành Đô (Trung Quốc), Chubu đến Sendai (Nhật Bản), Milan (Ý) đến Geneva (Thụy Sĩ), Milan đến Zurich (Thụy Sĩ).
Các quốc gia hay có nhiễu động nhất có chuyến bay trên không vào tháng 4 là Polynesia thuộc Pháp, Fiji, Pakistan, Namibia và Uruguay. Trong khi đó, vùng Nam Thái Bình Dương là vùng biển dẫn đầu thế giới về nhiễu động.
Số liệu của Cục An toàn giao thông Úc cho thấy trên toàn cầu vào năm 2023 có 3.047 sự cố máy bay thương mại. Trong đó, 236 vụ do thời tiết. Từ đầu năm 2024 đến nay, đã xảy ra 790 sự cố máy bay thương mại, trong đó 52 vụ do thời tiết.
Có mối liên hệ nào giữa sự cố của Qatar Airways và SIA không?
Nhà khí tượng học Milton Speer từ Đại học Công nghệ Sydney (Úc) cho biết sự cố của QF17 và SQ321 cách nhau hàng ngàn cây số khi máy bay gặp nhiễu động nghiêm trọng và không có dấu hiệu của hiện tượng khí quyển hoặc khí tượng rõ ràng nào kết nối hai trường hợp.
Ông Speer cũng nói chuyện với các phi công đã bay ở cả hai khu vực trong những ngày gần đây và được thông báo rằng họ "không thấy gì bất thường".
Tuy nhiên, "chúng tôi biết rằng các sự cố bất ổn nghiêm trọng đang ngày càng gia tăng. Sự xuất hiện các vùng nhiễu động đang tăng 55% trong khoảng thời gian từ năm 1979 - 2020 và dự báo sẽ còn tiếp tục tăng. Cuộc khủng hoảng khí hậu được cho là một trong các nguyên nhân", ông nói.
Làm thế nào để đối phó với nhiễu động khi ở trên máy bay?
Đối với nhiều người, việc di chuyển bằng máy bay thường gắn liền với những cảm giác hồi hộp, lo lắng, đặc biệt là khi gặp phải hiện tượng nhiễu động không khí. Máy bay chao đảo, rung lắc mạnh khiến không ít hành khách hoảng sợ, thậm chí nghĩ đến viễn cảnh xấu nhất.
Vậy, hành khách nên làm gì để giữ bình tĩnh và vượt qua sự cố này:
- Giữ bình tĩnh: Khi gặp nhiễu động, điều quan trọng nhất là hành khách cần giữ bình tĩnh và tuân theo hướng dẫn của tiếp viên hàng không. Việc hoảng loạn, la hét hay di chuyển đột ngột có thể khiến tình hình thêm rối ren và tiềm ẩn nguy cơ tai nạn.
- Thắt dây an toàn: Hãy luôn đảm bảo dây an toàn được thắt chặt trong suốt hành trình bay, đặc biệt khi gặp nhiễu động. Dây an toàn là biện pháp bảo vệ hiệu quả nhất giúp hạn chế nguy cơ bị thương do va đập mạnh.
- Tập trung vào hơi thở: Khi gặp nhiễu động và cảm thấy bản thân bắt đầu hoảng sợ, sự kiểm soát hơi thở là cách tuyệt vời để bạn bình tĩnh lại và ngăn chặn sự lo lắng leo thang. Theo các chuyên gia trị liệu, bài tập thở sâu sau đây có thể giúp kích thích dây thần kinh phế vị, từ đó kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm (PNS) - hệ thống chịu trách nhiệm giữ cho cơ thể bạn ở trạng thái bình tĩnh và thư giãn.
Cách thực hiện:
Hít vào sâu bằng mũi: Để cơ hoành nở rộng ra bụng khi bạn hít vào.
Giữ hơi thở trong vài giây: Tập trung vào cảm giác hơi thở trong cơ thể.
Thở ra chậm rãi bằng miệng: Cho phép hơi thở thoát ra một cách tự nhiên.
Đảm bảo thời gian thở ra gấp đôi thời gian hít vào. Điều này giúp bạn thư giãn hiệu quả hơn.
Lặp lại: Tiếp tục thực hiện bài tập thở sâu trong vài phút cho đến khi bạn cảm thấy bình tĩnh hơn.
- Tránh nhìn ra ngoài cửa sổ, lắng nghe phi hành đoàn
Việc nhìn vào những chuyển động mạnh của máy bay và bầu trời xám xịt có thể khiến bạn thêm sợ hãi. Thay vào đó, hãy tập trung vào những thứ khác như đọc sách, nghe nhạc hoặc trò chuyện với người bên cạnh.
Trong khi cố gắng xua tan lo lắng và tập trung vào việc khác, điều quan trọng là hành khách phải chú ý lắng nghe thông báo từ phi công và tiếp viên hàng không. Họ sẽ cung cấp thông tin cập nhật về tình hình nhiễu loạn, mức độ nghiêm trọng và các biện pháp an toàn cần thiết.
- Tin tưởng vào phi hành đoàn
Được đào tạo bài bản và dày dặn kinh nghiệm, phi công sở hữu khả năng điều khiển máy bay một cách an toàn trong điều kiện thời tiết xấu, bao gồm cả nhiễu loạn. Họ rèn luyện khả năng nhận biết các dấu hiệu cảnh báo nhiễu loạn, dự đoán mức độ và thời điểm xảy ra để có biện pháp xử lý phù hợp.
