Theo như vào năm 2020 Bộ trưởng Quốc phòng Mark T. Esper được cựu Tổng thống Donald J. Trump hỏi về khả năng bắn hoả tiễn vào Mexico để “phá hoại những cơ sở chế biến ma tuý,” và xoá sổ các tổ chức buôn bán ma tuý, nhưng giữ kín chuyện này.
Những bàn luận đáng chú ý trên là một số lúc cựu Bộ trưởng Quốc phòng không thốt lên lời khi phục vụ Tổng thống 45, và được ông kể lại trong cuốn “ Lời thề Thiêng liêng – A Sacred Oath” sắp được xuất bản.
Là Bộ trưởng Quốc phòng cuối cùng được Thượng viện chuẩn thuận dưới thời ông Trump, Esper cũng lo ngại về suy đoán rằng Tổng thống lúc đó có thể lạm dụng quân đội chung quanh ngày bầu cử, như cho binh sĩ thu giữ các thùng phiếu. Ông cũng cảnh báo cấp dưới phải hết sức cảnh giác trước những cuộc gọi bất thường từ Toà Bạch Ốc những ngày trước bầu cử.
Sẽ xuất hiện trên kệ sách vào thứ Ba tuần sau, cuốn hồi ký cho thấy một cái nhìn thẳng thắng đáng kinh ngạc từ một cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, và làm sáng tỏ một số tình tiết trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump, bao gồm một số chưa từng được biết đến hay chưa từng được tìm hiểu.
“Tôi có cảm giác như đang viết cho lịch sử và cho đồng bào Mỹ,” Esper nói. Ông đang trải qua thủ tục miễn trừ an ninh để kiểm tra những thông tin mật có trong cuốn sách. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng cũng gởi bản thảo của mình cho hơn 20 viên tướng 4 sao, một số thành viên nội các và một số người khác để nghe ý kiến cân nhắc về tính chính xác và công bằng.
Là người tỏ ra công bằng trong suốt cuốn sách đối với người đã sa thải mình, và cũng chỉ trích tính khí thất thường ngày một lớn sau phiên xét xử luận tội đầu tiên kết thúc vào tháng 2 năm 2020, Esper khi bị chất vấn quan điểm cá nhân về ông Trump, Esper đáp cẩn thận nhưng thẳng thắn, “Ông ấy là người không có kỷ luật, vì tư lợi cho bản thân, nên không nên ở vị trí dịch vụ công.”
Theo lời Esper, chính phủ hoàn toàn bị những lo ngại về chiến dịch tái tranh cử của ông Trump choáng ngợp, với tất cả mọi quyết định đưa ra đều phục vụ mục tiêu đó. Esper viết, ông có thể từ chức, và cân nhắc việc này một vài lần, nhưng tin chung quanh tổng thống có quá nhiều những người “gọi dạ bảo vâng” đang rỉ vào tai ông ta những ý kiến nguy hiểm và một người trung thành sẽ thay thế vào ghế của Esper nếu ông từ chức. Ông quyết định, hành động phục vụ thực sự là tiếp tục ở lại vị trí để bảo đảm những việc như vậy không xảy ra.
Không hài lòng về dòng chảy ma tuý đổ vào biên giới phía Nam, trong suốt mùa hè năm 2020, ông Trump ít nhất đã hỏi Bộ trưởng Quốc phòng của mình 2 lần nếu quân đội “có thể bắn hoả tiễn vào Mexico để phá huỷ các cơ sở sản xuất ma tuý hay không?”
“Họ không kiểm soát được quốc gia của mình,” Esper nhớ lại ông Trump đã nói vậy.
Khi Bộ trưởng Quốc phòng đưa ra nhiều phản đối, Tổng thống bảo, “Chúng ta có thể chỉ bắn một số hoả tiễn Patriot, và lặng lẽ phá những cơ sở đó,” và “sẽ không có ai biết chuyện đó do chúng ta.” Trump nói, ông ta sẽ chỉ tuyên bố rằng, Hoa Kỳ không thực hiện cuộc tấn công đó. Esper viết, ông sẽ nghĩ Tổng thống đang đùa nếu không chăm chú nhìn thẳng vào mặt ông Trump.
Trong câu chuyện của Esper, Trump dường như táo bạo và thất thường hơn sau khi được tha bổng trong phiên xét xử luận tội đầu tiên. Theo lời cựu Bộ trưởng Quốc phòng, chọn lựa nhân sự phản ánh thực tế này, khi cựu Tổng thống tìm cách nắm chặt ngành hành pháp với yêu cầu trung thành cá nhân.
Trong số những mong muốn của ông Trump là triển khai 10.000 quân nhân tại ngũ ra đường phố Washington vào ngày 1 tháng 6 năm 2020, sau khi những cuộc biểu tình lớn chống bạo lực cảnh sát bùng nổ sau cái chết của George Floyd. “Anh không thể bắn họ được à?” Trump hỏi Esper về những người biểu tình.
Esper kể một câu chuyện xảy ra gần một tháng trước, với chiến dịch tái tranh cử đang gặp khó khăn do việc Trump thường xuyên xem thường ứng phó đại dịch COVID 19, cựu Tổng thống có hành vi khá thất thường tại cuộc họp ngày 9 tháng 5 về vấn đề Trung Quốc với Hội đồng Tham mưu trưởng, đến nỗi một sĩ quan đã báo động. Vài tháng sau, viên sĩ quan này đã bí mật chia sẻ với Esper rằng cuộc họp đã khiến ông nghiên cứu Tu chính Án 25 với điều khoản về việc Phó Tổng thống và thành viên nội các có thể truất phế một tổng thống, để tìm hiểu xem điều gì được yêu cầu, và tình huống nào có thể sử dụng tu chính này.
Theo Esper, ông chưa bao giờ tin hành vi của Trump đến mức cần phải dụng đến Tu chính 25. Esper cũng dành cho Trump tín nhiệm ở những vấn đề ông nghĩ cựu Tổng thống xứng đáng. Dù gì đi nữa, tác giả cũng vẽ bức tranh một người không kiểm soát được cảm xúc của mình, hay giải quyết được suy nghĩ của mình trong suốt năm 2020.
Esper nhắc đến những viên chức được ông cho rằng đã ảnh hưởng nguy hiểm và tiêu cực đối với ông Trump, trong đó, cố vấn chính sách Stephen Miller gần như đứng đầu. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng nhớ lại, Miller đề nghị triển khai 250.000 quân ra biên giới phía Nam, tuyên bố có đoàn người di dân khổng lồ đang trên đường tới. “Các lực lượng vũ trang Hoa Kỳ không có đủ 250.000 quân để điều ra biên giới cho lý do vô nghĩa như vậy,” Esper trả lời.
Vào tháng 10 năm 2019, sau khi thành viên toán an ninh quốc gia tập trung vào Situation Room để xem diễn biến cuộc đột kích giết chết lãnh đạo Hồi giáo Abu Bakr al-Baghdadi, Miller đề nghị chặt đầu al-Baghdadi, nhúng vào máu lợn, rồi xách cái đầu này diễn hành chung quanh để cảnh cáo những tên khủng bố khác. “Đó sẽ là tội ác chiến tranh,” Esper phản đối.
Miller phủ nhận tình tiết này, gọi cựu Bộ trưởng Quốc phòng “ngu ngốc.”
Esper cũng xem Đổng lý cuối cùng của ông Trump, Mark Meadows là vấn đề lớn đối với chính phủ và đặc biệt đối với toán an ninh quốc gia. Meadows thường xuyên nhắc đến Tổng thống khi đưa ra chỉ thị. Nhưng Esper nói rõ, ông thường xuyên không dám chắc liệu đó có phải ý muốn của ông Trump hay những gì Meadows muốn.
Esper cũng kể về việc thường xuyên đụng độ với cố vấn an ninh quốc gia cuối cùng của ông Trump. Theo lời cựu Bộ trưởng Quốc phòng, O’Brien ủng hộ cách giải quyết cứng rắn với Iran mà không cân nhắc đến hậu quả.
O’Brien cho biết, ông ta lấy làm “kinh ngạc và thất vọng” trước những ý kiến của Esper. Hương Giang
