Pfizer dự kiến sẽ sản xuất thêm 2 tỉ liều vắc xin COVID-19 trong năm nay, cam kết sẽ chuyển phần lớn cho các nước đang phát triển.
Tổng thống Joe Biden lắng nghe CEO Albert Bourla của Pfizer phát biểu ngày 10-6 - Ảnh: AFP
Cách đây 1 năm, Pfizer là một trong nhiều công ty dược trên thế giới chạy đua phát triển vắc xin ngừa COVID-19. Đến hôm nay, sản phẩm vắc xin dùng công nghệ mRNA do Pfizer hợp tác với BioNTech của Đức là một trong những loại vắc xin hiệu quả cao nhất và được dùng rộng rãi.
Pfizer đã chuyển giao hơn 700 triệu liều vắc xin COVID-19 đến 101 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó khoảng 179 triệu liều được sử dụng ở Mỹ. Hãng đang đẩy mạnh sản xuất để đáp ứng nhu cầu rất lớn của thế giới.
Sau đây là cuộc phỏng vấn của ông Albert Bourla - CEO Pfizer - với tạp chí Fortune, trong đó ông tiết lộ nhiều thông tin hậu trường về đàm phán vắc xin, về tình hình sản xuất và phân phối vắc xin cho thế giới. TTO lược dịch:
Fortune: Pfizer có trong tay một trong những loại vắc xin COVID đầu tiên của thế giới. Chắc hẳn nhu cầu của các nước rất cao, trong khi các ông chỉ có từng ấy nguồn cung. Ông có thể tiết lộ về quá trình thương lượng mua bán?
Ông Bourla: Tôi tránh không tham gia thương lượng trực tiếp, chúng tôi có sẵn quy trình cho chuyện này. Chúng tôi xây dựng chính sách giá theo thang bậc. Nếu anh là nước thu nhập cao - như châu Âu, Mỹ và Nhật Bản - giá vắc xin sẽ tương đương một bữa ăn. Nếu là nước thu nhập trung bình, giá sẽ bằng một nửa, và nếu thu nhập thấp, giá sẽ phi lợi nhuận.
Chúng tôi thông báo rõ cho tất cả chính phủ trong tháng 5 và 6-2020, sau đó những ai quan tâm thì tham gia đàm phán.
Tôi chỉ can thiệp sớm cho một số nước không chịu đặt hàng, vì tôi thấy lo ngại. Tôi có gửi thư đến vài nước vì tôi thấy các nước thu nhập cao gom phần lớn vắc xin. Tôi chỉ can thiệp đến chừng đó.
Sau đó, khi vắc xin được thông qua vào tháng 12-2020, khi mọi người thấy được hiệu quả của nó, và sau khi một vài công ty khác gặp trục trặc, lúc này những nước không kịp đặt hàng mới gọi cho tôi để cố mua nhiều hơn.
Tôi không thương lượng nữa nếu không có lý do đặc biệt, nhưng tôi luôn trả lời tất cả cuộc điện thoại, giải thích tình hình cho họ một cách lịch sự.
Fortune: Nội dung các cuộc gọi đó ra sao?
Ông Bourla: Anh có thể không tin, một vài người gọi chỉ để nói cảm ơn, tôi rất cảm kích điều đó. Tất cả họ đều lịch sự, nhưng vài người hỏi thêm "liệu chúng tôi có thể nhận thêm hàng không vì dịch bệnh nhiều quá?"; hoặc nếu chưa đặt hàng thì họ nói "chúng tôi đã sai lầm, chúng tôi nghĩ sẽ theo một phương án khác nhưng không được. Tôi biết đó là lỗi của chúng tôi, liệu chúng ta có thể thay đổi gì không?".
Fortune: Pfizer ưu tiên các đơn hàng ra sao, các ông quyết định nước nào nhận hàng khi nào và bao nhiêu ra sao?
Ông Bourla: Chúng tôi ký thỏa thuận cung cấp với nhiều quốc gia, thỏa thuận đầu tiên là với Anh, rồi đến Mỹ, rồi đến Liên minh châu Âu. Thỏa thuận đi kèm với lịch giao hàng - ví dụ quý 1 là bao nhiêu, quý 2 bao nhiêu... Những ai đặt hàng đều đã được lên lịch.
Cảm ơn trời là chúng tôi bắt đầu sản xuất được nhiều hơn dự liệu ban đầu. Có thêm hàng thì chúng tôi có thể hoàn thành thêm các hợp đồng mới.
Fortune: Ông cho thể cho biết thêm làm cách nào Pfizer tăng sản xuất vắc xin?
Ông Bourla: Đó là sự kết hợp nhiều thứ, bao gồm đầu tư tiền bạc và tìm ra cách nâng công suất nhanh chóng. Ví dụ thay vì chế tạo máy móc mới tốn hơn 1 năm, chúng tôi dùng các môđun có sẵn rồi chuyển chúng từ Texas đến Kalamazoo. Chúng tôi phải nhờ cảnh sát chặn luồng giao thông vì chúng quá to.
Thêm cái khác, các nhà khoa học của chúng tôi đã cải tiến quá trình sản xuất rất nhiều, một chu trình ban đầu mất đến 110 ngày thì nay giảm chỉ còn 60 ngày. Có nghĩa chúng tôi có thể tăng gấp đôi sản lượng với cùng một hạ tầng.
Nút thắt tiếp theo là nguyên liệu thô. Cho đến nay nguyên liệu thô là lý do chính tại sao tháng này chúng tôi không thể sản xuất nhiều hơn được, trong khi tháng sau thì có thể.
Fortune: Tại sao tìm nguyên liệu lại khó như vậy?
Ông Bourla: Hầu hết nguyên liệu thô là các thành phần hết sức đặc biệt. Một số nguyên liệu trên thế giới chỉ có 2-3 nhà sản xuất, số khác thì có vài chục. Mà cũng nhờ chúng tôi cung cấp vốn cho họ, chỉ cho họ cách bào chế ra các nguyên liệu đặc biệt đó.
Cũng vì không thể tìm đủ nhà cung cấp, chúng tôi đã bắt đầu tự sản xuất một vài nguyên liệu.
Fortune: Ông có thể cho vài ví dụ về nguyên liệu thô khó tìm?
Ông Bourla: Vắc xin dùng tất cả 186 nguyên liệu thô, từ lọ đựng đặc chế cho đến các thành phần cụ thể. Vài thứ khó nhất bao gồm loại lipid đặc biệt dùng để tạo ra hạt nano lipid - một phần quan trọng của công thức vắc xin. Chúng tôi cần rất nhiều thứ này.
Fortune: Hiện tại số người được tiêm vắc xin ở các nước giàu nhiều hơn nước nghèo. Ông có nghĩ về vấn đề công bằng trong phân phối vắc xin toàn cầu? Ông nghĩ có cách nào giải quyết được điều này không?
Ông Bourla: Tôi lo về điều này từ rất sớm, đó là tại sao tôi gửi thư đến một số nhà lãnh đạo. Tôi không đổ thừa cho ai vì lúc đó làm sao biết được loại vắc xin nào sẽ thành công. Vài quốc gia không đặt hàng vắc xin vì họ được hứa hẹn vắc xin nội địa. Nhưng hầu hết họ đều gặp trục trặc lớn nên không thành.
Vài nước thì chọn loại vắc xin khác vì mRNA là công nghệ chưa được kiểm chứng vào lúc đó. Chúng tôi chào hàng cho tất cả quốc gia với mức giá khác nhau, và nếu họ đặt hàng thì chúng tôi đã sẵn sàng. Đến mức chúng tôi làm phiền họ luôn cơ mà, "các ông hãy ký hợp đồng, hãy ký hợp đồng...".
Tôi tin rồi tất cả mọi người sẽ được tiêm ngừa, vì chúng tôi sẽ sản xuất đến 3 tỉ liều trong năm nay. Nửa đầu năm chúng tôi chỉ làm được 1 tỉ liều - số này chuyển phần lớn cho các nước phát triển - nhưng trong vài tháng tới sẽ có thêm nhiều vắc xin. Phần lớn 2 tỉ liều trong nửa cuối năm nay sẽ dành cho các nước thu nhập trung bình và thấp.
Fortune: Vài người cho rằng cách tốt nhất để đảm bảo nguồn cung vắc xin COVID cho thế giới là chuyển giao công nghệ và bỏ bảo hộ bản quyền. Đây là điều ông không ủng hộ. Ông có thể cho biết vì sao và giải pháp nào là tốt hơn?
Ông Bourla: Giải pháp tốt nhất là những gì chúng tôi đang làm, tức là bán vắc xin với giá phải chăng. Chúng tôi đang xây dựng thêm năng lực sản xuất để đáp ứng nhu cầu.
Hiện tại, nút thắt trong sản xuất vắc xin đối với bất cứ ai, kể cả Pfizer, không phải là bản quyền mà là thiếu nguyên liệu thô. Điều này sẽ không thay đổi kể cả có bỏ bản quyền hay chuyển giao công nghệ.
Thứ duy nhất ngăn cản chúng tôi bào chế 6 tỉ liều vắc xin trong 18 tháng tới là thiếu nguyên liệu thô. Nếu bỗng dưng vài công ty nào đó ở Nam Phi hoặc Ấn Độ bắt đầu tích trữ nguyên liệu thô.
Tôi cho là những cuộc tranh luận dạng này đều mang động cơ chính trị.
