Từng được kỳ vọng "cứu nước Mỹ", nhưng dự luật 1.700 tỷ USD của Biden đang đối mặt với nguy cơ đổ vỡ vì phiếu chống của một thượng nghị sĩ trong đảng Dân chủ.
Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Joe Manchin hôm 19/12 tuyên bố không ủng hộ dự luật phúc lợi xã hội và môi trường có tên Xây lại Tốt hơn trị giá 1.700 tỷ USD được Tổng thống Mỹ Joe Biden đề xuất, do lo ngại nó sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng lạm phát vốn đang khiến chính phủ Mỹ đau đầu.
"Các đồng nghiệp thuộc đảng Dân chủ của tôi ở Washington quyết tâm định hình lại toàn bộ xã hội của chúng ta theo cách khiến đất nước thậm chí còn dễ bị tổn thương hơn trước những mối đe dọa hiện tại", Manchin viết trên Twitter, đồng thời tuyên bố sẽ bỏ phiếu phản đối dự luật tại Thượng viện.
Dự luật Xây lại Tốt hơn đã được Hạ viện Mỹ thông qua ngày 19/11. Đây là kế hoạch then chốt trong chương trình hành động năm đầu nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Joe Biden, được kỳ vọng giúp "giải cứu nước Mỹ" với mục tiêu chi 1.700 tỷ USD cho nhiều hạng mục an sinh xã hội và chống biến đổi khí hậu, đồng thời ngăn các tập đoàn siêu lợi nhuận trốn thuế.
Tuy nhiên, dự luật cần được Thượng viện thông qua trước khi trình lên Tổng thống Biden ký thành luật. Để đạt được điều này, toàn bộ 50 thượng nghị sĩ Dân chủ phải bỏ phiếu thuận, bởi 50 thượng nghị sĩ Cộng hòa tuyên bố sẽ phản đối.
Khi tỷ lệ phiếu bầu tại Thượng viện là 50-50, dự luật sẽ được thông qua nhờ lá phiếu định đoạt của Phó tổng thống Kamala Harris, người giữ vị trí Chủ tịch Thượng viện. Chỉ cần Manchin bỏ phiếu chống, dự luật sẽ "chết yểu" tại Thượng viện.
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại Nhà Trắng hôm 16/12. Ảnh: Reuters.
Suốt nhiều tháng qua, Manchin đã cảnh báo Biden và các lãnh đạo quốc hội rằng ông không hài lòng với quy mô gói chi tiêu xã hội, với giá trị được đề xuất ban đầu lên tới 3.500 tỷ USD. Ngoài rủi ro về lạm phát, Manchin còn lo ngại thâm hụt ngân sách liên bang gia tăng, bởi một số chương trình dự kiến kết thúc trong vài năm có khả năng sẽ kéo dài vĩnh viễn.
Trong tuần qua, Manchin nhấn mạnh dự luật phải được thu hẹp quy mô, đồng thời quan trọng là không được sử dụng các mánh khóe ngân sách nhằm cố tình hạ thấp tác động thực tế của dự luật với thâm hụt ngân sách. Thượng nghị sĩ này hôm 19/12 cho biết phe Dân chủ "vẫn tiếp tục ngụy tạo cái giá thực sự của mục tiêu đằng sau dự luật".
Các quan chức Nhà Trắng đã cố gắng thúc đẩy quan điểm rằng dự luật sẽ giúp giảm áp lực lạm phát ngay lập tức, điều giới kinh tế học không hoàn toàn đồng tình. Tuy nhiên, rất ít bằng chứng cho thấy dự luật có nguy cơ làm giá thực phẩm, xăng dầu và những mặt hàng khác tăng vọt như lo ngại của Manchin.
Nguyên nhân xuất phát từ tốc độ chi tiêu của dự luật và số tiền thu được nhờ tăng thuế để đóng góp vào gói ngân sách này. Dự luật vạch ra kế hoạch chi tiêu 1.700 tỷ USD trong hơn 10 năm, đồng thời đánh thuế những tỷ phú và doanh nghiệp Mỹ giàu có để rút tiền ra khỏi nền kinh tế, chống lại tình trạng tăng chi tiêu và cắt giảm thuế.
Dự luật Xây lại Tốt hơn cũng không kích cầu trực tiếp như gói hỗ trợ Covid-19 trị giá 1.900 tỷ USD mà Biden phê duyệt hồi tháng 3 và được Manchin ủng hộ. Ngoài một số điều khoản trao tiền trực tiếp cho người dân, như tiếp tục mở rộng thuế tín dụng trẻ em, những khoản chi khác sẽ dành cho các chương trình cần nhiều thời gian để thúc đẩy.
Các nhà kinh tế học ước tính dự luật có khả năng ảnh hưởng đến tỷ lệ lạm phát tối đa là chiếm 2%. Mức tác động này được cho là tương đối nhỏ, trong bối cảnh chuỗi cung ứng rạn nứt, nhu cầu dầu mỏ toàn cầu tăng cao và đại dịch khiến người tiêu dùng không còn kế hoạch đi du lịch hay đến nhà hàng dùng bữa. Sự kết hợp những yếu tố này đã khiến tỷ lệ lạm phát hàng năm tại Mỹ lên tới 6,8%, tốc độ nhanh nhất trong gần 40 năm.
Các cố vấn Nhà Trắng đã nỗ lực thuyết phục Manchin cũng như công chúng Mỹ trong vài tuần gần đây, chỉ ra một loạt phân tích bác bỏ lo ngại về lạm phát. Trong bối cảnh cử tri Mỹ đang bất mãn với Biden vì giá cả tăng cao và Covid-19 trỗi dậy trở lại, quan điểm của Manchin dường như khiến phe Dân chủ tức giận. Đội ngũ cố vấn Nhà Trắng, những người đã dành nhiều tuần để thu hẹp quy mô dự luật nhằm làm vừa lòng Manchin, cảm thấy bị phản bội.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Joe Manchin tại tòa nhà quốc hội Mỹ ở Washington hôm 17/12. Ảnh: AP.
Trong khi đó, phe Cộng hòa tỏ ra vui mừng, chỉ ra rằng tuyên bố chống lại dự luật Xây lại Tốt hơn của Manchin là bằng chứng cho thấy kế hoạch này chứa đựng những chính sách gây lạm phát đến mức ngay cả thành viên đảng Dân chủ cũng không thể ủng hộ.
Tuy nhiên, phe Dân chủ được cho là vẫn còn khả năng cứu vớt dự luật, mặc dù không phải phương án Biden mong muốn. Một số đảng viên Dân chủ và quan chức chính quyền đánh giá họ có thể sửa lại dự luật để phù hợp với yêu cầu của Manchin, mở ra cơ hội dự luật được thông qua trong những tháng đầu năm sau. Phương án này được cho là sẽ khiến quy mô dự luật tiếp tục bị thu hẹp, số lượng chương trình trong kế hoạch giảm xuống.
Thay đổi này sẽ buộc Nhà Trắng một lần nữa phải đưa ra những lựa chọn khó khăn, xem xét mục tiêu nào cần được ưu tiên giữ lại. Các lãnh đạo đảng Dân chủ về cơ bản có hai lựa chọn. Họ có thể tập trung vào một số chương trình, như tín dụng thuế phục vụ mục tiêu chống biến đổi khí hậu, hay mở rộng phúc lợi cho những bậc cha mẹ có nguy cơ gặp khó khăn khi nuôi con.
Lựa chọn thứ hai là đưa vào dự luật nhiều chương trình nhất có thể và đặt thời hạn thực hiện ngắn, chừng một năm, nhằm tránh gia tăng thâm hụt ngân sách, sau đó nuôi hy vọng các nghị sĩ sẽ gia hạn chúng trong tương lai. Phe Dân chủ dường như chọn cách này, một phần bởi có quá nhiều nhóm lợi ích trong đảng, như các nhà hoạt động môi trường hay công đoàn, dẫn đến xung đột về các ưu tiên chính sách.
Trong khi đó, những người mang quan điểm bảo thủ về ngân sách kêu gọi cách tiếp cận có mục tiêu hơn, nghĩa là giảm số chương trình kéo dài vĩnh viễn để tránh thâm hụt ngân sách. Manchin có lẽ là đảng viên Dân chủ theo đuổi quan điểm này quyết liệt nhất.
Đảng Cộng hòa dường như càng khiến mối lo ngại của Manchin thêm sâu sắc khi yêu cầu Văn phòng Ngân sách Quốc hội phân tích một dự luật giả định, trong đó mọi chương trình phe Dân chủ đề xuất đều kéo dài vĩnh viễn. Kết quả cho thấy mức thâm hụt ngân sách của Mỹ tăng vọt.
Giới chức Nhà Trắng kịch liệt bác bỏ dự đoán này, nhấn mạnh Tổng thống Biden sẽ không gia hạn bất cứ chương trình nào mà không tìm cách bù đắp nguồn thu. Tuy nhiên, Manchin dường như không hề bị lay chuyển.
VietBF@sưu tập
