Trạng nguyên duy nhất trong sử Việt đi tu, từng được vua gả công chúa nhưng từ chối

[PinaColada]

Lý Đạo Tái được vua Trần hết mực tín nhiệm và yêu mến nhờ có tài đức hơn người. Thậm chí, nhà vua còn có ý gả công chúa Liễu Sinh nhưng ông từ chối. Sau này, vì chán ghét thế sự, ông quyết định đi tu, lấy pháp danh là Huyền Quang.

Trạng nguyên duy nhất trong sử Việt đi tu, từng được vua gả công chúa nhưng từ chối
Huyền Quang (1254-1334) tên thật là Lý Đạo Tái, sinh ra tại làng Vạn Tải, huyện Gia Bình, trấn Kinh Bắc (Bắc Ninh ngày nay). Từ nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh, nghe một hiểu mười, đọc đâu nhớ đấy. Do nhà nghèo không có lễ vật để bái sư nhập môn nên ông phải đứng ngoài lớp học nghe lỏm, nhìn lén, lấy cây làm bút, lấy sân làm bảng.

Theo sách "Tam tổ thực lục", Lý Đạo Tái lại có dung mạo vô cùng xấu xí. Vừa nghèo lại vừa xấu nên Lý Đạo Tái thường xuyên bị những người xung quanh hắt hủi. Ông từng đi hỏi vợ ở nhiều nơi nhưng đều bị người ta từ chối vì dung mạo ông quá xấu xí. Tuy nhiên, bù lại với vẻ bề ngoài không lấy gì làm khôi ngô tuấn tú của mình, Lý Đạo Tái lại sở hữu một trí thông minh hơn người. Năm ông 20 tuổi, Lý Đạo Tái đỗ kỳ thi Hương rồi năm sau đỗ thi Hội. Tới năm Giáp Tuất 1274, Lý Đạo Tái đã đỗ Trạng nguyên ở tuổi 28. Tới lúc này, nhiều gia đình giàu có mới lân la tới nhà ông để xin gả con gái cho vị tân khoa trạng nguyên, song Lý Đạo Tái đều từ chối và buồn vì thói đời đen bạc.


Lý Đạo Tái xuất gia, lấy pháp danh là Huyền Quang. Ảnh minh hoạ.

Không chỉ thế, Lý Đạo Tái còn được vua Trần hết mực tín nhiệm và yêu mến nhờ có tài đức hơn người, đồng thời có ý gả công chúa Liễu Sinh. Dù vậy, ông tiếp tục từ chối.

Theo sách "Tổ gia thực lục", năm 1305, trong một lần hộ giá vua Trần Nhân Tông đến chùa Yên Tử, trạng nguyên Lý Đạo Tái gặp Pháp Loa Tôn giả. Sự uyên thâm và đức độ của vị tổ này đã khiến Lý Đạo Tái vô cùng khâm phục.

Từ đó, ông quyết từ bỏ phú quý đời thường để quy y cửa phật. Trạng nguyên Lý Đạo Tái xuất gia tại chùa Yên Tử với pháp danh Huyền Quang. Sau khi Phật Hoàng Trần Nhân Tông viên tịch, sư Huyền Quang về làm trụ trì ở chùa Vân Yên trên núi Yên Tử.

Là vị tổ thứ ba của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, thiền sư Huyền Quang được hậu thế tôn xưng là một Đại thiền sư Việt Nam. Tấm gương và tư tưởng nhập thế của ngài khiến người đời khâm phục và giai thoại này chính là phép thử của người đương thời đối với vị chân tu. Trong lịch sử nước Nam ta chỉ có Lý Đạo Tái là nhà sư có học vị cao nhất.

VietBF@ sưu tập