Với phán quyết bất lợi từ tòa án, chính quyền Mỹ chuyển hướng sang các biện pháp thuế mới hợp pháp hơn. Cuộc chiến thương mại bước sang chương mới.
Cảng hàng hóa Los Angeles, bang California, Mỹ.
Theo Wall Street Journal ngày 30/5, chính sách thương mại cứng rắn của chính quyền Trump đang đối mặt với một thách thức pháp lý đáng kể, buộc đội ngũ cố vấn phải vạch ra một “Kế hoạch B” đầy tham vọng. Sau khi một tòa án ra phán quyết rằng việc áp đặt thuế quan toàn diện dựa trên quyền hạn kinh tế khẩn cấp là bất hợp pháp, tương lai của các sắc thuế này đang trở nên bấp bênh, dù một tòa phúc thẩm liên bang tạm thời cho phép duy trì chúng trong quá trình kháng cáo. Sự kiện này không chỉ hé lộ những diễn biến mới trong cuộc chiến thương mại toàn cầu mà còn cho thấy quyết tâm của Nhà Trắng trong việc cân bằng lại cán cân thương mại có lợi cho Mỹ.
Thay đổi chiến lược
Trước đó, chính quyền Trump đã dựa vào Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để nhanh chóng áp đặt một loạt các mức thuế quan rộng rãi. Tuy nhiên, theo phán quyết của Tòa án Thương mại Quốc tế (CIT), việc sử dụng IEEPA để giải quyết thâm hụt thương mại là không phù hợp. Phán quyết này đã tạo ra một tiền lệ mới, buộc chính quyền phải xem xét lại các lựa chọn pháp lý khác.
Theo những nguồn tin thân cận với Nhà Trắng, phản ứng từ đội ngũ cố vấn cấp cao của Tổng thống Trump đang tập trung vào hai bước đi chính. Đầu tiên, họ cân nhắc một nỗ lực tạm thời áp thuế đối với các lĩnh vực kinh tế toàn cầu theo Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974. Điều khoản này, chưa từng được sử dụng trước đây, cho phép áp thuế lên tới 15% trong 150 ngày nhằm giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại. Đây được xem là một động thái chiến thuật, giúp chính quyền có thêm thời gian để chuẩn bị cho bước đi thứ hai.
Bước thứ hai là áp dụng các mức thuế riêng lẻ cho từng đối tác thương mại lớn theo Mục 301 của cùng Đạo luật Thương mại năm 1974. Điều khoản này đã được sử dụng nhiều lần trong quá khứ, bao gồm cả việc áp thuế đối với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, và được coi là có cơ sở pháp lý vững chắc hơn so với chính sách thuế quan IEEPA vừa bị tuyên bố bất hợp pháp. Mặc dù quá trình này đòi hỏi một khoảng thời gian thông báo và giải thích dài hơn, nó lại mang tính bền vững và hợp pháp hơn trong dài hạn.
Cố vấn Thương mại Nhà Trắng Peter Navarro đã xác nhận chính quyền Mỹ đang xem xét một kế hoạch thuế quan thay thế gồm hai phần này. Ông cũng gợi ý rằng chính quyền có thể sử dụng Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley năm 1930, trong đó có một điều khoản cho phép áp thuế đối với các quốc gia phân biệt đối xử với Mỹ. Ngoài ra, việc mở rộng sử dụng thuế quan với lý do lo ngại về an ninh quốc gia cũng là một lựa chọn đang được xem xét.
Tuy nhiên, việc chuyển sang một cơ chế thuế quan khác cũng tiềm ẩn rủi ro. Everett Eissenstat, cựu Phó Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ, nhận định: “Chính quyền Trump có thể nhanh chóng chuyển sang các cơ chế thuế quan khác, nhưng làm như vậy trong khi phán quyết đang được xem xét lại về mặt tư pháp có thể bị coi là thiếu tin tưởng vào quyết định cuối cùng”.
Bất chấp những rủi ro này, Peter Harrell, cựu Giám đốc cấp cao về kinh tế quốc tế tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, cho rằng cả Mục 122 và Mục 301 đều có cơ sở pháp lý vững chắc hơn nhiều so với thuế quan IEEPA.
Tác động đến đàm phán thương mại
Một ưu điểm lớn của kế hoạch thuế quan thay thế tiềm năng trên là khả năng làm dịu đi mọi sự gián đoạn trong thuế quan do phán quyết của tòa án, qua đó bảo toàn đòn bẩy của chính quyền Trump trong các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra. Nhà Trắng đã lập luận rằng phán quyết ban đầu “gây nguy hiểm cho các cuộc đàm phán đang diễn ra với hàng chục quốc gia bằng cách hạn chế nghiêm trọng đòn bẩy của Tổng thống Trump và làm suy yếu tiền đề của các cuộc đàm phán đang diễn ra”.
Phản ứng của các đối tác thương mại cũng rất đáng chú ý. Bộ trưởng Kinh tế Tây Ban Nha Carlos Cuerpo cho biết phán quyết đã củng cố sự ủng hộ lập luận của EU rằng thuế quan không tốt cho bất kỳ ai. Ông cho biết khối này đang thực hiện “một cách tiếp cận mang tính xây dựng để đạt được thỏa thuận và nếu có thể, thậm chí giảm rào cản” xuống dưới mức trước tranh chấp thuế quan.
Một số nhà phân tích tin rằng phán quyết này có thể mở đường cho một thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và EU bằng cách loại bỏ một điểm bế tắc quan trọng trong các cuộc đàm phán. Ignacio García Bercero, cựu quan chức thương mại EU, cho rằng việc xóa bỏ mức thuế 10% của Mỹ đối với hàng nhập khẩu của châu Âu và mối đe dọa về mức thuế toàn diện hơn nữa sẽ cho phép các nhà đàm phán thương mại tập trung vào các mức thuế theo ngành của Mỹ đối với các ngành công nghiệp như thép và ô tô. Ông Bercero kết luận: “Nếu Mỹ và tất nhiên là cả EU có thái độ thực tế hơn, chúng ta sẽ có cơ hội sử dụng phán quyết mới của toà án để tìm ra một thỏa thuận cân bằng hơn, phù hợp với lợi ích của cả hai bên”.
Tóm lại, "kế hoạch B" về thuế quan của chính quyền Trump đang cho thấy một sự thay đổi chiến lược quan trọng, phản ánh những thách thức pháp lý và sự phức tạp của chính sách thương mại hiện tại. Dù vẫn còn những rủi ro và bất ổn, động thái này cho thấy quyết tâm của Nhà Trắng trong việc theo đuổi mục tiêu cân bằng thương mại. Các diễn biến sắp tới không chỉ ảnh hưởng đến mối quan hệ thương mại song phương mà còn định hình lại cục diện kinh tế toàn cầu.
VietBF@sưu tập
