Hiểu rõ tầm quan trọng của Mỹ với bất kỳ thỏa thuận hòa bình có ý nghĩa nào, Tổng thống Zelensky đang xuống nước nhằm hàn gắn quan hệ với Washington.
"Thật đáng tiếc khi mọi chuyện diễn ra như vậy. Đã đến lúc phải sửa chữa mọi thứ. Chúng tôi muốn hợp tác và tiếp xúc mang tính xây dựng trong tương lai", Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, viết trên mạng xã hội X ngày 4/3, đề cập đến cuộc khẩu chiến giữa ông với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, hồi tuần trước.
Lãnh đạo Ukraine thêm rằng nhóm của ông đã sẵn sàng đến bàn đàm phán "sớm nhất có thể" và Ukraine sẵn sàng ký thỏa thuận khoáng sản với Mỹ "vào bất kỳ thời điểm nào và theo bất kỳ hình thức thuận tiện nào".
Giới quan sát cho rằng đây là thông điệp "chìa cành ô liu" mà ông Zelensky đưa ra với ông Trump, sau khi chứng kiến hệ quả của cuộc khẩu chiến với mối quan hệ song phương, đặc biệt là khi Tổng thống Mỹ quyết định đình chỉ mọi viện trợ quân sự cho Kiev.
Tổng thống Volodymyr Zelensky dự hội nghị thượng đỉnh thảo luận về chiến sự Ukraine do Thủ tướng Anh Keir Starmer chủ trì tại London ngày 2/3. Ảnh: AP
Sau vài ngày thể hiện sự cương quyết không nhân nhượng liên quan đến đàm phán với Nga, Tổng thống Zelensky giờ đây ca ngợi "năng lực lãnh đạo mạnh mẽ" của Tổng thống Trump và đưa ra những nhượng bộ đầu tiên hướng tới lệnh ngừng bắn.
Lãnh đạo Ukraine cho biết ông sẵn sàng thả tù binh Nga, dừng các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) và tên lửa tầm xa nhằm vào các mục tiêu của Nga và ban bố lệnh ngừng bắn trên biển ngay lập tức, những động thái mà ông tin rằng sẽ giúp thiết lập con đường hướng tới hòa bình, trong trường hợp "Nga hành động tương tự".
Các nhà phân tích nhận định đây là động thái xuống nước đáng chú ý của lãnh đạo Ukraine và nó rõ ràng bắt nguồn từ những thực tế khắc nghiệt mà Kiev đang phải đối mặt.
Quyết định dừng viện trợ quân sự là động thái gây tác động mạnh nhất mà chính quyền Trump có thể thực hiện đối với Ukraine, gây ra tác động tâm lý rất lớn với người dân nước này, Nick Paton Walsh, bình luận viên của CNN, cho hay.
Hồi tháng 12/2023, khi gói viện trợ quân sự 60 tỷ USD của Mỹ cho Ukraine bị các nghị sĩ Cộng hòa trì hoãn tại Hạ viện trong nhiều tháng, thiệt hại về tinh thần với Kiev là rất lớn. Ukraine từ chỗ tập trung theo đuổi một chiến dịch phản công nhằm giành lại lãnh thổ đã chuyển sang thế phòng thủ khi không có đủ vũ khí cần thiết.
Một quan chức Ukraine giấu tên cho biết nếu lệnh đình chỉ viện trợ của Mỹ không được dỡ bỏ, nước này cạn kiệt đạn pháo vào tháng 5 hoặc tháng 6. Đạn tên lửa Patriot có thể hết sau vài tuần nữa, gây ra cuộc khủng hoảng phòng không với Ukraine.
"Chúng tôi sẽ thích nghi, nhưng câu hỏi đặt ra là chúng tôi sẽ mất thêm bao nhiêu người và bao nhiêu lãnh thổ nữa cho quá trình thích ứng ấy", quan chức này nói.
Serhii Filimonov, chỉ huy Tiểu đoàn Cơ giới Độc lập số 108 Ukraine, đơn vị đã chiến đấu bên ngoài thị trấn chiến lược Pokrovsk, tỉnh miền đông Donetsk, suốt 9 tháng, lưu ý hỗ trợ từ Mỹ là rất quan trọng đối với lưới phòng không của Ukraine.
"Viện trợ tài chính ảnh hưởng đến nền kinh tế và tinh thần của xã hội, điều này cũng rất quan trọng đối với tiền tuyến", ông nói.
Mỹ là quốc gia cung cấp viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine, nhưng không phải nước duy nhất.
Theo Viện Kinh tế Kiel, Đức, viện trợ quân sự đến từ châu Âu tương đương với viện trợ từ Mỹ và trong ngắn hạn, châu Âu có thể giúp Kiev lấp đầy khoảng trống vũ khí mà Mỹ tạo ra. Mặt khác, Ukraine đã trở nên tự chủ hơn trong sản xuất vũ khí kể từ khi xung đột nổ ra với Nga cách đây hơn ba năm.
Ukraine đang tự chế tạo hoặc mua sắm 55% số khí tài cần thiết cho chiến đấu. Mỹ viện trợ khoảng 20%, còn châu Âu cung cấp khoảng 25%.
"Người Ukraine đã củng cố đáng kể khả năng sản xuất UAV, pháo binh, xe chở quân của riêng họ. Họ đã làm như vậy kể từ năm 2023, khi phải đối mặt với khả năng không có viện trợ", Kateryna Stepanenko, phó trưởng nhóm nghiên cứu về Nga kiêm chuyên gia phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh, cơ quan giám sát xung đột trụ sở tại Mỹ, cho hay.
Liên minh châu Âu (EU) hôm 4/3 công bố kế hoạch cho phép các quốc gia thành viên vay 158 tỷ USD nhằm tăng chi tiêu quốc phòng và "tăng cường đáng kể" hỗ trợ quân sự cho Ukraine. EU từng sử dụng cách tiếp cận tương tự để gây quỹ ứng phó với đại dịch Covid-19.
Một số thành viên EU đang nêu khả năng tịch thu số tài sản trị giá khoảng 235 tỷ USD thuộc ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng ở châu Âu để sử dụng chúng tài trợ cho Kiev. Hiện tại, chỉ có tiền lãi thu được từ các tài sản này được sử dụng để hỗ trợ quốc phòng Ukraine. Tuy nhiên, một số nước châu Âu như Pháp đã công khai phản đối phương án này.
Ngay cả khi châu Âu có đủ nguồn tài chính cần thiết, ngành công nghiệp quốc phòng của họ cũng phải mất nhiều năm nữa mới có thể sánh ngang Mỹ. Có những hệ thống vũ khí chỉ Mỹ mới cung cấp được cho Ukraine và tên lửa phòng không Patriot là một trong số đó.
Trong khi các đối tác châu Âu cam kết ủng hộ Tổng thống Zelensky, nhiều quan chức phương Tây thừa nhận rằng tính bền vững của bất kỳ kế hoạch hòa bình nào vẫn phải phụ thuộc vào hậu thuẫn từ Mỹ.
Anh và Pháp cho biết họ đang soạn thảo kế hoạch hòa bình của riêng mình cho Ukraine, song Thủ tướng Anh Keir Starmer nhấn mạnh mọi thỏa thuận ngừng bắn đều phải được Mỹ ủng hộ nhằm ngăn Nga phát động chiến dịch quân sự thêm một lần nữa.
Bản thân Tổng thống Zelensky cũng thừa nhận kế hoạch trên "cần có Mỹ bằng cách này hay cách khác", thêm rằng Washington có thể đóng góp hỗ trợ trên không, trên bộ hoặc tình báo. Đây dường như là một động lực khác thúc đẩy lãnh đạo Ukraine xuống thang với Tổng thống Trump.
Theo Ben Barry, chuyên gia quân sự tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), trụ sở tại London, Anh, châu Âu có thể cung cấp vũ khí và đạn dược trực tiếp cho Ukraine và có thể đưa nền quốc phòng và công nghiệp của châu Âu vào thời chiến nhưng sẽ phải chịu chi phí rất lớn.
Giây phút Tổng thống Zelensky, Tổng thống Trump và Phó tổng thống JD Vance đấu khẩu. Video: CNN
"Liệu họ có quyết tâm chính trị để làm điều đó cho Ukraine hay không, chúng ta còn phải chờ xem", ông nói.
Tổng thống Trump không che giấu việc ông đổ lỗi hoàn toàn cho người đồng cấp Ukraine về cuộc khủng hoảng đang diễn ra.
Theo Kurt Volker, cựu đại sứ Mỹ tại NATO kiêm cựu đặc phái viên Mỹ tại Ukraine, điều tốt nhất Tổng thống Zelensky có thể làm lúc này là ký thỏa thuận khoáng sản với Mỹ càng sớm càng tốt.
Thỏa thuận này đáng lẽ đã được ký khi hai người gặp nhau tại Nhà Trắng hôm 28/2.
"Nó sẽ giúp quan hệ giữa Mỹ và Ukraine tiến triển, đồng thời phục vụ lợi ích của cả hai nước", Volker nói. "Nếu tôi có thể khuyên Tổng thống Zelensky, thì đó sẽ là một buổi ký kết thỏa thuận công khai, trước ống kính máy quay, trong đó ông bày tỏ lòng biết ơn nước Mỹ và người dân Mỹ với tư cách đối tác chiến lược của Ukraine, lấy làm tiếc về những gì diễn ra trong cuộc họp tại Phòng Bầu dục và khẳng định ông cam kết 100% với mục tiêu mang lại hòa bình cho Ukraine".
Tổng thống Zelensky đã nhấn mạnh điều này trong thông điệp ngày 4/3. Nhưng Mark Geleotti, nhà phân tích và sử gia hàng đầu về Nga, cho rằng lãnh đạo Ukraine có lẽ cần phải "làm nhiều hơn những lời nói tử tế" để hàn gắn mối quan hệ.
Theo ông, ngoài thỏa thuận khoáng sản, Tổng thống Trump lúc này còn cần Ukraine chấp nhận thực tế là "về cơ bản, Washington sẽ thảo luận một số thỏa thuận ngừng bắn với Moskva và sau đó đưa nó trở lại cho Kiev".
VietBF@sưu tập
