Mỗi mùa Nobel Văn học đến gần, một số nhà văn quen mặt trong danh sách dự đoán không còn cảm thấy vinh dự, mà là một sự phiền toái lặp lại.
Ngày 9/10, Viện Hàn lâm Thụy Điển sẽ công bố chủ nhân Nobel Văn học năm nay. Trong số những cái tên thường được đưa vào danh sách dự đoán, Haruki Murakami luôn là gương mặt nổi bật. Tuy nhiên, sau nhiều năm bị nhắc tên mà không được xướng danh, nhà văn Nhật Bản này dường như không còn hứng thú.
Haruki Murakami từng nói thẳng trên Japan Times rằng ông cảm thấy phiền phức mỗi khi bị gọi tên vào mùa giải. “Đây đâu phải là đua ngựa”, ông từng phát biểu. Trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin AP năm 2023, ông nhấn mạnh: “Tôi không quan tâm nhiều đến các giải thưởng. Chúng được quyết định bởi đánh giá của người khác”.
Nhà văn 75 tuổi nổi tiếng toàn cầu với các tác phẩm như “Rừng Na Uy”, “Biên niên ký chim vặn dây cót” hay “Kafka bên bờ biển”. Tác phẩm của ông được dịch ra hơn 50 ngôn ngữ, bán hàng triệu bản. Theo Guardian, Haruki Murakami là người “mở cửa văn học Nhật Bản ra thế giới”.
Mỗi mùa Nobel Văn học đến gần, một số nhà văn quen mặt trong danh sách dự đoán không còn cảm thấy vinh dự, mà là một sự phiền toái lặp lại. The Guardian.
Dù vậy, ông luôn giữ khoảng cách với hào quang. Mỗi mùa Nobel đến gần, ông thường tránh xa truyền thông, hạn chế xuất hiện. Trang phân tích văn học Lithub cho rằng việc các nhà cái đưa ông vào danh sách chỉ là “chiêu moi tiền người hâm mộ”.
Không chỉ Haruki Murakami, nhiều nhà văn khác cũng chia sẻ cảm giác ngán ngẩm khi liên tục bị nhắc tên mà không bao giờ giành giải thưởng.
Philip Roth, nhà văn Mỹ sinh năm 1933 và qua đời năm 2018, từng được xem là “ứng viên xứng đáng nhất chưa từng đoạt Nobel Văn học”. Trong suốt sự nghiệp kéo dài hơn 50 năm, ông đã nhận gần như tất cả các giải thưởng lớn, từ Pulitzer cho “American Pastoral” năm 1997 đến Franz Kafka năm 2001. Thế nhưng, giải Nobel vẫn ngoảnh mặt với ông.
Trên New Yorker, nhà báo Daniel Sandström kể rằng Philip Roth từng tỏ ra mệt mỏi vì bị nhắc tên mỗi năm. Nhà phê bình David Remnick chia sẻ: “Ông ấy cười mỗi khi mọi người đề cập, rồi nhún vai cho qua”.
Tác giả người Kenya, Ngugi wa Thiong’o, hiện sống tại Mỹ, cũng trải qua hàng chục năm bị gọi tên mỗi mùa Nobel. Ông từng phát biểu trên NPR rằng giải thưởng thực sự với ông là khi độc giả nói sách của ông đã thay đổi cuộc đời họ. “Đó là Nobel của trái tim”, ông nói. Ở tuổi 87, ông vẫn sáng tác bằng tiếng bản địa và kiên trì viết về chủ nghĩa thực dân, phong trào giải phóng dân tộc và bản sắc châu Phi.
Joyce Carol Oates, nhà văn Mỹ 87 tuổi, phản ứng gay gắt hơn. Bà viết trên mạng xã hội X: “Nếu bạn sống đủ lâu, bạn sẽ trở thành ứng viên vĩnh viễn của Nobel”. Trong một bài phỏng vấn, bà cho rằng tốt hơn hết là đừng quan tâm tới giải thưởng này để khỏi phải nói về nó hàng năm.
Ali Ahmad Said Esber, nhà thơ Syria 95 tuổi, cũng nhiều năm được kỳ vọng là người Arab đầu tiên giành Nobel. Nhưng trong cuộc trò chuyện với Guardian, ông thẳng thắn nhận xét: “Nobel là một giải thưởng chính trị. Và tôi không phải chính trị gia”. Ông là cây bút tiên phong trong việc cách tân thơ Arab hiện đại, kết hợp truyền thống với ngôn ngữ đương đại.
Tác giả người Albania Ismail Kadare, người qua đời năm 2024, từng được kỳ vọng giành giải trong nhiều thập niên. Khi được hỏi về Nobel, ông nói: “Như bạn thấy đấy, tôi chẳng bận tâm gì cả. 40 năm trước, tôi có thể đã nghĩ về nó nhưng giờ thì không”.
Peter Nadas, cây bút Hungary 82 tuổi, từng được gọi là “Proust của Trung Âu”, cũng nằm trong danh sách quen thuộc của Nobel Văn học. Ông không phát biểu gì, nhưng người thân tiết lộ rằng ông khó chịu khi mỗi năm bị truyền thông săn đuổi.
Năm 2023, Han Kang trở thành phụ nữ châu Á đầu tiên nhận giải Nobel Văn học, nhờ những tác phẩm đề cập trực diện đến chấn thương lịch sử và sự mong manh của kiếp người. Bà không thường xuyên xuất hiện trong danh sách dự đoán như các tác giả kể trên, nhưng bất ngờ được vinh danh, cho thấy tính khó đoán và bí mật của hội đồng trao giải.
Nobel Văn học là một trong sáu hạng mục của giải Nobel. Giải lần đầu được trao năm 1901 cho nhà thơ Pháp Sully Prudhomme. Viện Hàn lâm Thụy Điển là đơn vị trao giải, hoạt động theo di chúc của ông Alfred Nobel.
Tuy nhiên, giải thưởng từng chịu nhiều tai tiếng, đặc biệt năm 2018 khi ông Jean-Claude Arnault, chồng của nhà thơ Katarina Frostenson – thành viên chủ chốt Viện Hàn lâm – bị cáo buộc lạm dụng nhiều phụ nữ và làm rò rỉ tên người thắng giải. Sự cố đó khiến uy tín Nobel suy giảm nghiêm trọng, buộc hội đồng tổ chức cải tổ.
Dù đã lấy lại phần nào hình ảnh sau bê bối, giải thưởng vẫn tạo ra nhiều luồng ý kiến trái chiều. Có người coi đó là đỉnh cao danh vọng, nhưng nhiều cây bút lớn lại chọn thái độ lạnh nhạt, thậm chí né tránh.
Viện Hàn lâm Thụy Điển chưa bao giờ tiết lộ danh sách rút gọn, và thông tin ứng viên chỉ được công bố sau 50 năm. Điều này càng làm truyền thông và người hâm mộ dồn chú ý vào những cái tên nổi tiếng – đôi khi bất chấp chính cảm nhận của họ.
Haruki Murakami từng nói ông chỉ muốn “ở yên một mình để viết sách”. Nhưng mỗi mùa Nobel, ông lại bị nhắc tên như một thói quen toàn cầu. Và khi các nhà văn mỏi mệt vì được vinh danh… trên giấy, giải thưởng danh giá nhất hành tinh liệu có đang xa rời những người sáng tạo?
Vietbf @ Sưu tầm
