Dựa trên nguyên lý Y học cổ truyền, những món ăn bài thuốc góp phần thanh nhiệt sinh tân, ích khí, giúp tăng sức đề kháng trong mùa hè.
Theo ngũ hành, mùa hè thuộc hành Hỏa, tương ứng tạng Tâm, chủ về huyết mạch và thần trí. Khi khí hậu quá nóng, nhiệt tà thịnh, dễ khiến tâm khí vượng, hao tổn tân dịch, cơ thể mệt mỏi, mất ngủ, khát nước, hồi hộp, ra nhiều mồ hôi…
Những người có thể chất yếu như Tâm âm hư, Tỳ khí hư, Phế vệ suy kém lại càng dễ mắc bệnh. Vì vậy, dưỡng tâm, thanh nhiệt, ích khí, sinh tân là nguyên tắc quan trọng trong dinh dưỡng và phòng bệnh mùa hè. Các món ăn bài thuốc cần giúp thanh nhiệt mà không làm tổn hại dương khí, bổ khí mà không tăng hỏa nhiệt, sinh tân mà không tích trệ.
Hoàng kỳ kết hợp với táo nhân nấu cháo giúp tăng sức đề kháng trong mùa nắng nóng.
Dưới đây là một số món ăn bài thuốc bạn có thể tham khảo:
1. Cháo hoàng kỳ - táo nhân giúp tăng sức đề kháng
Cách dùng: Dùng 30g hoàng kỳ, 12g toan táo nhân sao thơm, sắc lấy nước rồi đem nấu cháo. Ăn cháo khi còn nóng ấm.
Theo YHCT, hoàng kỳ có công năng bổ khí cố biểu, thăng dương ích vệ, được xếp trong các thuốc đại bổ khí. Toan táo nhân dưỡng tâm, an thần, thường dùng cho chứng mất ngủ, hồi hộp, hay quên. Cháo hoàng kỳ - táo nhân là món ăn bổ dưỡng giúp an thần, tăng cường sức đề kháng và phục hồi sức khỏe cho người mới ốm dậy.
Ý dĩ kết hợp với nhân sâm nấu cháo giúp nâng sức đề kháng, chống oxy hóa mạnh.
2. Cháo ý dĩ - nhân sâm
Cách dùng: Ý dĩ 20g, nhân sâm thái lát 3g, gạo tẻ 50g. Ngâm ý dĩ 1 - 2 giờ trước khi nấu cho mềm. Vo sạch gạo, cho vào nồi với ý dĩ, đun cùng 700 - 800ml nước đến khi cháo nhừ. Khi cháo gần được, thêm nhân sâm vào nấu thêm 10 - 15 phút, nêm nếm gia vị rồi ăn khi còn nóng ấm.
Ý dĩ có khả năng kiện tỳ trừ thấp, chống phù, thanh nhiệt mùa hè, kết hợp với nhân sâm đại bổ nguyên khí, sinh tân dịch. Ngoài ra, nhân sâm còn chứa các hoạt chất ginsenosides có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, nâng sức đề kháng, chống oxy hóa mạnh. Món ăn này rất phù hợp để tăng cường sức khỏe trong mùa hè, người ra mồ hôi nhiều, ăn uống kém, người sau nhiễm COVID-19 hoặc có bệnh nền mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp.
3. Canh gà hầm sâm đại hành
Cách dùng: Gà ta 500g, sâm đại hành khô 15g (hoặc tươi 30g), táo đỏ 5 quả, kỷ tử 10g. Gà làm sạch, chặt khúc vừa ăn, chần sơ với gừng để khử mùi. Sâm đại hành rửa sạch, có thể để nguyên củ hoặc thái lát. Cho gà, sâm đại hành, táo đỏ, kỷ tử vào nồi, thêm khoảng 1 lít nước, hầm lửa nhỏ trong 1,5 - 2 giờ cho đến khi nhừ, nêm nếm gia vị và dùng khi nóng.
YHCT cho rằng mùa hè thuộc hành Hỏa, dễ hao tổn khí huyết, mất ngủ, mệt mỏi, đặc biệt ở người thể hư. Món gà hầm sâm đại hành là lựa chọn lý tưởng để phục hồi thể trạng, nâng cao miễn dịch. Gà ta vị ngọt, tính ấm, bổ khí dưỡng huyết, kiện tỳ vị. Sâm đại hành quy vào kinh Can, Tỳ, có tác dụng bổ huyết, kháng viêm, tiêu độc, đặc biệt hữu ích trong giai đoạn cơ thể suy nhược. Theo các nghiên cứu dược lý, sâm đại hành chứa hoạt chất eleutherin giúp tăng sinh tế bào máu, nâng sức đề kháng, chống viêm.
4. Canh rau má tôm tươi
Cách dùng: 100g tôm tươi, 20g rau má. Rau má rửa sạch, tôm bóc vỏ, giã nhuyễn, xào sơ với hành tỏi rồi nấu canh, dùng nóng hoặc nguội.
Rau má là thảo dược có vị đắng, tính mát, quy vào kinh Can, Tỳ, Vị, có công năng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu. Chế biến cùng tôm tươi giúp bổ sung hàm lượng protein, phục hồi thể lực, đặc biệt cần thiết trong thời điểm hệ miễn dịch cần hoạt động mạnh mẽ như mùa hè.
Món ăn không chỉ giúp làm mát cơ thể, giảm nguy cơ viêm nhiễm từ môi trường nắng nóng, mà còn hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh - yếu tố quan trọng để duy trì miễn dịch.
5. Mướp đắng nhồi thịt
Cách dùng: 4 quả mướp đắng, 200g thịt lợn xay. Mướp đắng bổ đôi, lấy bỏ ruột, nhồi hỗn hợp thịt nạc băm ướp gia vị, có thể thêm nấm mèo; hấp hoặc nấu canh tùy thích.
Trong những ngày hè oi ả, mướp đắng (khổ qua) là một trong những thực phẩm giúp thanh nhiệt, làm dịu cơ thể từ bên trong. Khi kết hợp với thịt nạc băm nhồi bên trong, món ăn không chỉ bổ dưỡng mà còn giúp phòng bệnh hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh hệ miễn dịch dễ suy yếu do nắng nóng.
Mướp đắng có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, minh mục (sáng mắt), giải thử nhiệt (người nóng trong, khát nước, mất ngủ do nhiệt). Theo dược lý hiện đại, mướp đắng chứa các chất chống viêm tự nhiên, hỗ trợ điều hòa miễn dịch, giảm nguy cơ mắc bệnh trong mùa hè.
6. Nước đậu xanh - hạt sen
Cách dùng: Đậu xanh nguyên vỏ 50g, hạt sen khô 30g (hoặc tươi 60g), đường phèn. Ngâm mềm đậu xanh và hạt sen trong 1 - 2 giờ. Sau đó nấu với 1 lít nước đến khi hạt sen chín nhừ, đậu xanh bung mềm, thêm đường phèn, khuấy tan, có thể để nguội và cho vào ngăn mát tủ lạnh dùng dần.
Nước đậu xanh hạt sen là một món uống vừa thanh mát vừa bổ dưỡng, rất phù hợp để tăng cường sức đề kháng trong mùa hè oi bức. Đậu xanh giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, hạt sen dưỡng tâm an thần, kiện tỳ ích khí. Thức uống này đặc biệt thích hợp cho người thường xuyên mệt mỏi, mất ngủ, ăn uống kém do nhiệt tà xâm nhập hoặc đang trong giai đoạn phục hồi sau COVID-19.
Các món ăn bài thuốc trên vừa thanh nhiệt, vừa giúp bồi bổ chính khí cơ thể, là lựa chọn đơn giản mà hiệu quả để tăng cường sức đề kháng. Việc kết hợp chế độ ăn hợp lý với lối sống điều độ sẽ giúp cơ thể bạn luôn khỏe mạnh, thích nghi tốt với thời tiết và phòng ngừa bệnh tật một cách tự nhiên.
