Kết quả thăm dò khảo cổ đã làm phát lộ nhiều vết tích của những công trình kiến trúc chưa từng được biết đến ở Mỹ Sơn trong lịch sử tồn tại của di tích từ trước đến nay
Vừa qua, Ban Quản lý (BQL) Di sản văn hóa Mỹ Sơn phối hợp với Viện Khảo cổ học (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) tiến hành thăm dò khảo cổ quanh khu vực tháp K thuộc Khu di tích Mỹ Sơn (xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam). Kết quả đã hé lộ thêm những điều bí ẩn lâu nay còn chìm sâu trong lòng đất của khu di sản này.
Phát hiện "Con đường Hoàng gia"
Các chuyên gia đã thực hiện 5 hố thăm dò trên diện tích 20 m2 (4 m2/hố) ở xung quanh tháp K thuộc Khu di tích Mỹ Sơn. Đoàn khai quật cho biết xung quanh khu vực tháp K hiện nay là phạm vi rừng cây rậm rạp nhưng vẫn có thể nhận thấy đây là một không gian khá bằng phẳng và thoáng đãng. Dấu tích kiến trúc là hai đoạn của các tường bao kéo dài từ tháp K về phía Đông, hướng vào các khu tháp E - F ở sâu bên trong thung lũng Mỹ Sơn. Tường bao được xây dựng bằng cách xây/xếp gạch thành hàng đôi ở hai bên, giữa nhồi thêm gạch vỡ. Tường có móng ở dưới to sau đó xây thu dần lên mặt trên với chiều rộng mặt trên khoảng 46 cm. Các chuyên gia nhận định con đường này có thể có nhiều chức năng như Thần đạo - đường đi của các vị thần Ấn Độ giáo; Con đường Hoàng gia - con đường dành cho các vị vua chúa và Tăng lữ Chăm-pa đi vào cúng tế các vị thần của họ; hoặc như ngôn ngữ hiện đại ngày nay, đây là con đường dẫn vào Thánh địa Mỹ Sơn.
Các chuyên gia đã thực hiện 5 hố thăm dò trên diện tích 20 m2 ở xung quanh tháp K thuộc Khu di tích Mỹ Sơn, qua đó phát hiện nhiều điều bí ẩn .Ảnh: BQL DI SẢN VĂN HÓA MỸ SƠN CUNG CẤP
TS Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học (chủ trì cuộc thăm dò), cho biết đây là một công trình kiến trúc mới được biết đến bởi nó đã bị phá hủy từ lâu, bị vùi lấp bên dưới một lớp đất rừng bồi lấp khá dày. Qua mối liên quan của phế tích đường dẫn với tháp K, có thể bước đầu nhận định đường dẫn có niên đại thế kỷ XII, tương đương với niên đại tháp K. "Kết quả đào thăm dò đợt này đã xác định có một con đường dẫn bắt đầu từ tháp K đi vào khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn ở thế kỷ XII, mà lần đầu tiên giới nghiên cứu khảo cổ - lịch sử trong nước và quốc tế được biết đến. Chúng tôi cho rằng tính chất của con đường thể hiện đầy đủ nhất trong tên gọi là "Con đường Hoàng gia" - con đường dẫn để Thần linh - Vua chúa và Tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng Thánh địa Mỹ Sơn" - TS Nguyễn Ngọc Quý chia sẻ.
Phát hiện nhiều dấu tích kiến trúc là hai đoạn của các tường bao kéo dài từ tháp K về phía Đông, hướng vào các khu tháp E - F .Ảnh: BQL DI SẢN VĂN HÓA MỸ SƠN CUNG CẤP
Theo TS Quý, kết quả nghiên cứu cũng đặt ra một số vấn đề khoa học cần được tiếp tục giải quyết. Thứ nhất, dấu tích "Con đường Hoàng gia" đã được phát hiện nhưng nó kéo dài tới đâu và có hướng thẳng đến khu E - F như chúng ta đoán định hay không? Thứ hai, niên đại con đường hiện đang được xác định sơ bộ vào khoảng thế kỷ XII, tương đương với niên đại tháp K. Tuy nhiên, theo bi ký còn ghi lại, những ngôi tháp ở Mỹ Sơn được xây dựng từ thế kỷ V; dấu tích kiến trúc sớm nhất còn lại là tháp F1 có niên đại cuối thế kỷ VIII. Vậy có khả năng tìm thấy dấu tích của một con đường dẫn vào Thánh địa Mỹ Sơn trước thế kỷ XII? Liên quan đến vấn đề thứ hai là một vấn đề rất quan trọng, đó là liệu Thánh địa Mỹ Sơn có thay đổi về không gian linh thiêng qua mỗi thời kỳ lịch sử hay không?
Cần nghiên cứu, đưa ra ánh sáng
TS Nguyễn Ngọc Quý cho biết kết quả thăm dò khảo cổ ở khu vực quanh tháp K đã làm phát lộ nhiều vết tích của những công trình kiến trúc chưa từng được biết đến ở Mỹ Sơn trong lịch sử tồn tại của di tích từ trước đến nay. Việc nghiên cứu khảo cổ về hệ thống phế tích kiến trúc đường đi ở khu vực quanh tháp K nhằm làm rõ về sự hiện diện của "Con đường Hoàng gia" đi vào Thánh địa Mỹ Sơn của người Chăm xưa là một việc làm rất cần thiết. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp BQL Di sản văn hóa Mỹ Sơn phát huy tốt hơn giá trị lịch sử văn hóa di tích; tổ chức đưa đón du khách theo đúng con đường di sản người Chăm đã để lại, giúp du khách có cái nhìn rõ ràng hơn về Thánh địa Mỹ Sơn và văn hóa Chăm-pa trong lịch sử.
Vì vậy, trước mắt, cần có kế hoạch tiếp tục khai quật nghiên cứu nhằm làm rõ một đoạn của "Con đường Hoàng gia", đưa di tích này từ lòng đất Mỹ Sơn ra ánh sáng để du khách trong nước và quốc tế, những người quan tâm đến di sản văn hóa Chăm-pa nói chung và Mỹ Sơn nói riêng có thể có những hiểu biết cặn kẽ hơn về di tích. Trong tương lai xa hơn, cần có kế hoạch nghiên cứu, khai quật nghiên cứu tổng thể di tích "Con đường Hoàng gia" nhằm thu thập thêm tư liệu khoa học xác định đặc trưng và tính chất của di tích trong tổng thể Khu di tích Mỹ Sơn, từ đó có phương án trùng tu, bảo tồn và phát huy giá trị di tích cho phù hợp.
Viện Khảo cổ học đề xuất BQL Di sản văn hóa Mỹ Sơn trình UBND huyện Duy Xuyên và các cơ quan chức năng xem xét, phê duyệt tiếp tục thực hiện nhiệm vụ "Thăm dò, khai quật khảo cổ học phế tích kiến trúc đường dẫn ở phía đông tháp K - Mỹ Sơn" trong năm 2023. Đồng thời, đồng ý chủ trương đầu tư dự án "Khai quật nghiên cứu khảo cổ học kiến trúc đường dẫn vào Thánh địa Mỹ Sơn" dự kiến thực hiện trong giai đoạn năm 2024-2026.
Ông Nguyễn Công Khiết, Phó Giám đốc BQL Di sản văn hóa Mỹ Sơn, cho biết phát hiện về "Con đường Hoàng gia" có ý nghĩa rất lớn trong nghiên cứu, khám phá những điều bí ẩn của Mỹ Sơn. "Hy vọng những thông tin rất hữu ích, thông tin mới về khu đền tháp Mỹ Sơn sẽ được công bố trong thời gian tới" - ông Khiết bày tỏ.
Nhiều điều chờ khám phá
Kết quả nghiên cứu ở Khu di tích Mỹ Sơn trong những năm qua đã xác định ngoài những công trình kiến trúc đền tháp hiện còn, nơi đây cũng hiện diện những phế tích kiến trúc mà đến nay các nhà nghiên cứu vẫn chưa thể nhận diện rõ ràng như các khu phế tích kiến trúc tháp M, N, K; những dấu tích kiến trúc đã phát hiện khi nghiên cứu tu bổ, tôn tạo các khu tháp G, H, L; những dấu tích kiến trúc ở khu vực sân Nhà Đôi - Mỹ Sơn...
