Gia đình người gác nghĩa địa Bình Hưng Hòa

Công việc quét dọn, lau chùi, tưới cây trên mồ mả ở nghĩa địa Bình Hưng Hòa là nghề của một gia đình lấy nhà quàn làm nhà, nơi vốn đặt hòm để làm lễ trước khi chôn cất. Họ không lãnh đồng lương nào của nhà nước cả. Chỉ nhờ sự giúp đỡ của bà con thập phương tới cúng kiếng mà thôi.

Nghĩa trang Bình Hưng Hòa với 15,600 ngôi mộ đang bị nhà cầm quyền giải tỏa, lấy đất xây dựng khu thương mại, dịch vụ. (Hình: Người Lao Ðộng)

Nghĩa trang Gò Dưa ở Thủ Ðức, Ða Phước ở Bình Chánh, Bình Khánh ở Cần Giờ đã hết đất. Bình Hưng Hòa cũng đang bị giải tỏa. Do vừa có lò thiêu vừa đất chôn nên khu này mồ mả nhiều, chen nhau chật cứng đủ mọi sắc tôn giáo. So với các nghĩa trang tân tiến đất rộng mới mở sau này thì không bằng nhưng lúc trước, nhiều ngôi mộ xây cất ở đó được coi là khá đẹp.

Mộ mọc lên chen chúc quanh nhà quàn là chỗ khi có xe tang đến, người ta khiêng hòm vào đấy để làm phép cúng thành hoàng thổ địa, hoặc đi vòng quanh tụng kinh trước khi hạ huyệt.

Một gia đình bụi đời không biết từ đâu kéo nhau vào lấy góc nhà quàn này làm nơi trú ngụ của mình.

Gia đình đó có bốn năm người. Hàng ngày họ canh chừng có đám ma hay người tảo mộ tới thì đầu tiên hai đứa trẻ nhanh nhẩu xách thùng nước nhỏ lau tấm hình lộng kiếng trên mộ, quét dọn và tưới nước vào mấy bụi hoa mười giờ, hay cúc vàng trồng trên mộ. Ðôi khi chúng chạy đi lấy nhang, làm ra vẻ cẩn thận trao cho khách cặp đèn cầy, giấy tiền vàng bạc, ốp nhang lớn. Tất nhiên là khách rất vừa lòng sự sốt sắng đó, móc bóp ra cho chúng vài ba chục.

Một lát sau thì bà mẹ mới xách thùng nước lớn vào, tùy ngôi mộ đẹp hay xấu, cũ hay mới, nhất là trông tướng mạo mà bắt hình dong.

Nếu người khách có vẻ giàu có thì chị sốt sắng quét tước lại lần nữa và luôn miệng mắng mỏ tụi nhỏ làm chưa kỹ. Chẳng cần biết khách có mang lễ hay không, chị lau chùi bia mộ kỹ lưỡng, cắm cả hai bó nhang, đổ nước đầy bình hoa rồi cắm luôn cả bó vạn thọ vào bình thật tươm tất, y như là chị ta săn sóc mộ của cha mẹ mình. Trong chớp mắt, ngôi mộ sạch sẽ, tinh tươm như sẵn sàng đợi tiếp khách. Thân nhân chỉ cần đặt lễ mang từ nhà tới thôi chứ khỏi cần làm gì. Vả lại người viếng cũng không sẵn đầy đủ dụng cụ để lau dọn mộ được.

Người đàn bà và gia đình, không ai phân công họ làm công việc này cả. Họ chiếm nhà quàn ở và nhận thấy có thể dừng bước để mưu sinh ở đây. Gian nhà rộng, cao ráo có cả bàn thờ thành hoàng thổ địa. Chị rất tự nhiên, hăng hái lấy dĩa sắp bánh trái và hoa quả ra cúng trên đầu mộ. Còn phân nửa chị bảo để cúng cho thành hoàng thổ địa ở trong nhà quàn. Ở đó bầy con lem luốc của chị và đám bạn quanh khu nghĩa trang đang ngồi trên cái chiếu cũ, chơi bài với nhau và chờ đồ cúng. Suốt ngày chúng chỉ có việc như vậy, ngoài ra thì chơi đùa giữa đám mồ mả.

Chị rửa và lau chùi nấm mộ vài lần, quét lá cây và nhổ mấy bụi cỏ dại, rồi kể lể:

-Mấy bác lâu quá không thấy tới, ngày nào tôi cũng trồng thêm hoa kiểng và lau chùi quét dọn chung quanh mồ nên mới được gọn gàng sạch sẽ như thế. Vừa rồi tôi lấp đất mấy cái hang chuột khoét đào làm sạt lở một góc mả.

Chỗ này chỉ có vài bụi cỏ dại chứ nếu cỏ nhiều cần dẫy cuốc hoặc tô trét mộ nứt thì lúc đó mới cần tới chồng của chị ra tay.

Tôi cám ơn, đưa chị ta một trăm và hỏi:

-Lâu nay chị thấy ông Tư của tôi và mấy đứa con có đến thắp hương cho bà cố không. Tôi thì ở quá xa lại bệnh nhiều nên khó đi thăm mộ.

Chị lắc đầu thông thạo. Ở khu này xem chừng ngôi mộ nào chị cũng thuộc làu:

-Không có ai cả. Cách đây chừng hai năm có hai cậu thanh niên tới, người nhà dắt ra thăm mộ có để lại một vài trăm nhờ chúng tôi hằng ngày quét dọn mộ bà cố cho sạch. Rồi họ đi luôn mấy năm nay không thấy quay lại.

Con tôi đã đốt xong bộ giấy tiền vàng bạc, gió thổi tung tàn bay là là khắp nơi. Ngồi chơi đợi hương tàn. Tôi hỏi chuyện tiếp:

-Hàng ngày chị ở đây với mấy cháu. Còn anh thì làm gì?

Chị nói:

-Chồng tôi làm nghề hồ, đang sửa nấm mộ bên kia đường, mấy đứa nhỏ bán nhang và bông cho khách đi thăm mộ. Nhờ trời khu này rất sung túc. Cả dân Sài Gòn, Chợ Lớn, chết đều chôn ở đây cả. Nếu không thì xe tang đi xa lên nghĩa địa ở Biên Hòa hay Gò Dưa, Thủ Ðức, thì bất tiện.

Tôi cười hỏi:

-Tôi nhớ gặp chị cách đây cũng năm năm rồi mà không đi đâu hết sao? Chị có sợ ma không, mồ mả nhiều quá nhất là những đêm mưa gió.

-Dưới quê không ruộng rẫy, vợ chồng kéo lên thành phố lang bạt làm đủ nghề: phụ hồ, phụ bưng tô, rửa chén, giặt quần áo thuê. Ban đầu cũng sợ nhưng vì không có nhà cửa nên ở lì riết cũng quen.

Chị xách cây chổi và thùng nước lên nói:

-Lần mới về, ma hiện lên ném cái thùng nước này ra xa lắc. Mấy đứa nhỏ sợ run lên, ôm cứng con chó con trong lòng. Có lần ma giấu mấy đứa nhỏ sau các nhà mồ cho chúng ăn bánh bao đất sét. Nhưng chồng tôi làm nghề xây mả đã quen. Và lại ảnh có tay ấn cao lắm, ảnh van vái ma quỷ phù hộ cho chúng tôi là người cùng khổ ở tạm nơi này kiếm ăn nên sau đó ma không hiện lên nữa.

Tôi chợt nhớ:

-Trước đây chị có nuôi một con chó mẹ và bầy chó con. Tôi thấy chúng dễ thương nên dặn để cho tôi một con đực. Chị ừ, rồi tôi lâu không trở lại.

Chị trả lời:

-Chó sinh ra bao nhiêu mấy người đi thăm mộ nài hết, chỉ còn một con nhỏ. Còn con chó mẹ đi kiếm ăn bị tụi xì ke ma túy bắt rồi. Mấy chỗ khuất toàn kim tiêm trên mặt đất.

-Ở đây có cướp giật không chị.

-Nơi nào mà không có, nhất là mấy chỗ vắng. Chúng chờ sẵn hễ ai đi đêm một mình thì xông ra chém và giật rồi chạy vào nghĩa trang ngoằn ngoèo thoát thân. Lâu nay chúng hoành hành không ai dám đụng tới nên khách viếng mộ thường đi ban ngày. Buổi sáng đông, tới chiều ít ai dám bén mảng. Chỉ có tụi tui nghèo quá ở đây mà thôi.

Chúng tôi không trộm cắp gì của ai, rửa mồ quét mả và bán hoa cho khách cúng. Con gái bán quần áo SIDA ngoài đường gần chỗ lò thiêu, bày thêm nhang đèn bên cạnh.

-Mấy lần trước tôi đến nhà quàn này thấy ba bốn chị đàn bà ngồi quây quần trên chiếu rách đánh bài tứ sắc ăn thua với nhau khá đậm.

Chị chép miệng:

-Lâu lâu mấy chị bán hoa, bán nhang đèn vào đánh tứ sắc cho vui chớ ăn thua bao nhiêu đâu. Cả mấy cô gái ăn sương ban đêm đón khách ngoài đường dẫn vào nghĩa trang hành nghề, ban ngày rảnh rang đánh bài. Gái hết còn chỗ nào đứng mới dạt về tụ tập ở khu nghĩa trang này.

Kể tới đây thì bên ngoài có tiếng xe hơi vừa đậu lại.

Chị tươi rói nét mặt, chào từ giã tôi và nói:

-Coi bộ đám này lớn đây.

Chị cầm chổi và thùng nước đi về phía các công nhân đào huyệt đứng đó nói gì với họ.

Nghĩa địa Bình Hưng Hòa bây giờ cũng quá tải, mồ mả xây lấn ra ngoài lề đường. Trước kia khu này vắng vẻ nhưng bây giờ chung quanh dân cư sống chen chúc. Nghĩa địa sắp giải tỏa nên người ta bốc mộ cũng nhiều. Nếu không thì nhà nước đến kỳ bốc ngay lên, sau này thân nhân có tìm cũng không biết hài cốt ở đâu. Như có lần ở nghĩa trang Bắc Việt, vừa nghe tin chưa kịp lên thì họ bốc lên dẹp cả đi rồi. Cũng may còn một số thiêu rồi có ghi tên người chết để trong chùa.

Các nghĩa trang mới mở ra như Ða Phước ở Bình Chánh, Sơn Trang Tiên Cảnh ở Tây Ninh, nghĩa trang công viên Vĩnh Hằng ở Bình Dương đẹp đẽ và ngăn nắp, có bảo vệ nghiêm ngặt nên sẽ không có chỗ cho gia đình bụi đời này. Tôi cũng mong cho chị kiếm được công việc khác để có tiền nuôi bầy trẻ nheo nhóc trong nhà quàn. Gia đình thân nhân có mồ mả đang lo di dời. Riêng gia đình người đàn bà này, khi nghĩa trang Bình Hưng Hòa không còn, sẽ về đâu kiếm đủ tiền cho cuộc sống.

Duy Thức/Người Việt