Vết đứt gãy ở Việt Nam: Nguy cơ động đất chưa lường hết!

[Romano]

Trong hàng triệu năm qua, lớp vỏ Trái Đất không ngừng vận động, tạo ra những vết đứt gãy – nơi tập trung căng thẳng địa chất có thể giải phóng năng lượng bất cứ lúc nào dưới dạng động đất. Ở Việt Nam, dù chưa từng trải qua những trận động đất kinh hoàng như Nhật Bản hay Indonesia và mới đây nhất là trận động đất nghiêm trọng tại Myanmar nhưng không có nghĩa là chúng ta tuyệt đối an toàn. Trên thực tế, nhiều vết đứt gãy nguy hiểm vẫn đang tồn tại, thậm chí có những vết chưa được nghiên cứu đầy đủ, đặt ra câu hỏi lớn: Liệu Việt Nam có nguy cơ hứng chịu một trận động đất lớn trong tương lai?
Những "quả bom nổ chậm" dưới lòng đất
Các vết đứt gãy là những đường nứt dài trong lớp vỏ Trái Đất, nơi các mảng kiến tạo có thể trượt qua nhau, tạo ra động đất khi căng thẳng địa chất lên đến cực điểm. Việt Nam nằm ở rìa phía tây của vùng ảnh hưởng bởi sự va chạm giữa mảng Á-Âu và mảng Ấn Độ - Úc. Sự dịch chuyển của các mảng này đã hình thành nên nhiều vết đứt gãy trải dài trên lãnh thổ nước ta, trong đó có những vết đứt gãy lớn có thể gây ra động đất mạnh.Theo nghiên cứu của các nhà địa chấn học, trong đó có PGS.TS Nguyễn Hồng Phương, một số vết đứt gãy đáng chú ý nhất ở Việt Nam bao gồm:
• Vết đứt gãy sông Hồng – sông Chảy: Kéo dài từ Tây Bắc xuống đồng bằng Bắc Bộ, vết đứt gãy này từng gây ra nhiều trận động đất đáng kể, như trận động đất 5,5 độ Richter tại Điện Biên năm 2001.
• Vết đứt gãy Lai Châu – Điện Biên: Một trong những khu vực có nguy cơ cao nhất, nơi từng ghi nhận trận động đất mạnh nhất lịch sử Việt Nam (6,8 độ Richter vào năm 1935).
• Vết đứt gãy Thuận Hải – Nha Trang: Chạy dọc ven biển Nam Trung Bộ, có liên quan đến những trận động đất nhẹ tại khu vực Khánh Hòa và Bình Thuận.
• Vết đứt gãy Trường Sa: Dưới lòng Biển Đông, có thể kích hoạt sóng thần nếu xảy ra động đất mạnh.
Dù các vết đứt gãy này đã được ghi nhận, nhưng mức độ hoạt động thực sự của chúng trong tương lai vẫn còn là một bí ẩn.

Nguy cơ từ những vết đứt gãy chưa được nghiên cứu đầy đủ
Điều đáng lo ngại là nhiều vết đứt gãy ở Việt Nam chưa được theo dõi kỹ lưỡng do hạn chế về thiết bị quan trắc và dữ liệu lịch sử. Một số vết đứt gãy nhỏ hơn có thể đang tích tụ năng lượng và sẽ kích hoạt động đất trong tương lai, nhưng chưa có mô hình nào dự đoán chính xác được thời điểm xảy ra.
PGS.TS Nguyễn Hồng Phương từng cảnh báo rằng Việt Nam vẫn còn thiếu các trạm quan trắc địa chấn ở nhiều khu vực trọng yếu. Chẳng hạn, một số tỉnh miền Trung và Tây Nguyên có nguy cơ động đất nhưng chưa có hệ thống theo dõi đầy đủ. Bên cạnh đó, các công trình hạ tầng quan trọng như hồ thủy điện, nhà máy điện hạt nhân từng được đề xuất xây dựng tại Ninh Thuận đều cần được đánh giá kỹ về tác động của các vết đứt gãy.

Việt Nam có thể xảy ra động đất mạnh không?
Mặc dù Việt Nam không nằm trên "vành đai núi lửa" Thái Bình Dương – khu vực xảy ra 90% số trận động đất toàn cầu, nhưng điều đó không có nghĩa là nguy cơ bị loại trừ hoàn toàn. Trên thực tế, các trận động đất có cường độ 5-6 độ Richter vẫn có thể gây ra thiệt hại đáng kể, đặc biệt là với những công trình không được thiết kế để chịu chấn động.
Các nhà khoa học lo ngại rằng nếu một trận động đất mạnh xảy ra gần Hà Nội hay TP.HCM, hậu quả có thể nghiêm trọng do mật độ dân cư cao và hệ thống hạ tầng chưa sẵn sàng cho các tình huống như vậy.
Các vết đứt gãy ở Việt Nam vẫn còn nhiều điều chưa được khám phá hết, và những nghiên cứu trong tương lai sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đất nước khỏi các nguy cơ thiên tai. Động đất có thể không xảy ra ngay ngày mai, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta có thể chủ quan. Bằng cách chủ động nghiên cứu và chuẩn bị, Việt Nam có thể giảm thiểu rủi ro, bảo vệ cuộc sống của hàng triệu người trước những thảm họa tiềm ẩn từ lòng đất.